Andvari - 01.10.1959, Side 61

ANDVARI
IIINRIK VIII. OG ÍSLAND
171
óttaðist ekki þegna sína og afvopnaði þá
ekki, lieldur brýndi hann fyrir fólki að
gæta vel vopna sinna og hafa þau hand-
bær, hvenær sem á þyrfti að halda. Hann
reyndi lítt að dyljast fyrir þegnum sín-
um eða sveipa sig blæju skynhelgi og
dulýðgi. Varnarlítill ferðaðist hann meðal
þeirra og andaðist að lokum farinn að
heilsu á sóttarsæng með óskert völd.
Hér er ekki ætlunin að fara að rekja
ævi eða rita sögu Hinriks VIII.; það
hafa svo margir gert, að íslendingi er
ofaukið í þeim félagsskap. Endur fyrir
löngu samdi Shakespeare um hann leik-
rit, það hefur verið ritaður um hann
grúi ævisagna og greinaflokka, skrifuð
varnar- og sóknarrit fyrir konur hans og
ráðgjafa, og prentaðar heimildir um hann
eru sagðar meiri en um nokkurn annan
einstakling í heimi. Utdráttur úr skjala-
safni hans eru fullar 20.000 síður, en
þar er þó ekki að finna nærri öll gögn,
sem snerta hann að einhverju leyti per-
sónulega. Það þarf enginn að blaða lengi
í þessu mikla heimildasafni: Letters and
Papers Foreign and Domestic Relating
to the Reign of King Henry the VIII. —
til þess að fullvissa sig um, að konungur
og stjórnarherrar hans hafa alloft þurft
að fjalla um ýmis mál, sem Island varða.
Hér er þó hvorki um svo mikið magn
heimilda að ræða né greint frá svo stór-
felldum atburðum, að höfundar að ævi-
sögum konungs hafi talið það ómaksins
vert að greina frá þcim tíðindum. Heim-
ddamagnið er hægt að auka nokkrum
skjölum, sem varðveitt eru á Staatsarchiv
1 Hamborg, en voru ókunn útgefendum
L-P. Island var enginn örlagavaldur í
utanríkisstefnu Idinriks VIII., og Hinrik
uiotaði einungis óbeinlínis forlög ís-
lenzkrar þjóðar, en þó fjallar hann senni-
lega oftar um málefni þessa eylands með
ráðherrum sínum en nokkur annar þjóð-
Itöfðingi í Englandi fram á okkar daga.
Það er gamall og góður íslenzkur siður
að spyrja að ætterni manna, þegar við
erum kynnt fyrir einhverjum náunga.
Þótt hér verði ekki rakin ævisaga, þá er
sjálfsagt að verða við þeirri kurteisis-
skyldu. Það liggur við borð, að Hinrik
VIII. sé ættlaus maður, ef miðað er við
titlatog og ríkidæmi. Langafi hans var
brytasonur frá Wales, og freistaði sá gæf-
unnar við hirð Hinriks konungs V. og
varð þar ritari við fatabúr drottningar,
Katrínar af Frakklandi. Þegar kóngurinn
sálaðist, hlýjaði ritarinn rúm húsmóður
sinnar um skeið með þeim afleiðingum,
að hún fæddi honum tvo sonu, og var
annar þeirra afi Hinriks VIII. Ritarinn
hlaut auðvitað kárínur og varð að dúsa
í fangelsi, en sonarsonur hans brauzt til
valda í Englandi með því að fella Ríkarð
III., síðasta Englandskonung af Planta-
genet-ætt, í orustu 1485. Eftir þá orustu
scttust Tudorar, hálfkeltnesk ætt, að enska
ríkinu. Þá var England litlu betur á
vegi statt efnahagslega en lönd Araba á
vorum dögum. í því Englandi, sem Hin-
rik VIII. erfði, nutu Þjóðverjar eða
Hansasambandið þýzka alls konar for-
réttinda til verzlunar á kostnað enskrar
borgarastéttar, Italir áttu námuréttindi í
landinu, en páfi og keisari réðu yfir
kirkju þess og drógu sér ógrynni fjár
þaðan á ári hverju. Stórveldin voru þá
jafnstaðráðin að vernda hagsmuni sína
í Englandi eins og Engil-Saxar eru fast-
heldnir á þá á íslandsmiðum og í Afríku
á vorum dögum. Erlendir auðjöfrar áttu
jafnan nóga fylgismenn meðal enska
aðalsins, og þeir seldu þeim alls konar
forréttindi í landi sínu. En þrátt fyrir allt
var mikil gróska í ensku þjóðlífi á 15.
iild. I landinu hafði risið upp mikill og
góður ullariðnaður, og klæði og dúkar
voru höfuðútflutningsvörur Englend-
inga. Það var orðinn talsverður töggur
í enskri farmanna- og verzlunarstétt, þótt