Andvari - 01.10.1959, Page 64

174
Í3JÖ11N ÞORSTliINSSON
ANDVARI
útlendinga til norskra skattlanda, en
Englcndingar létu ekki skipast við þau
boð, tóku hirðstjóra konungs á íslandi
höndum og fluttu þá fanga til Eng-
lands.13) Ut af þessum ofbeldisverkum
jukust dcilur milli dönsku og ensku
ríkisstjórnanna, en þeirn lauk með því,
að enska þingið setti lög 29. september
1429 þess efnis, að Englendingar, sem
girnist að kaupa skreið, skuli einungis
sigla til miðstöðvar skreiðarverzlunarinn-
ar í Björgvin, en þar hafi Eiríkur kon-
ungur veitt Englendingum sömu réttindi
til verzlunar og Hansamönnum.14) Þessi
lög voru ítrekuð af samningi ríkisstjórn-
anna 1432 og með enskri tilskipun frá
1444.Í5) þessj fyrirmæli voru að engu
höfð af enskum sæförum, eins og hezt
kemur fram í erindinu um ísland í ensku
aldarfarsbókinni, The Lihellc of Englyshe
Polycye, sem talin er frá því um 1436:
Llm ísland er þarflaus orða gnótt,
utan hvað skreið er þangað sótt.
Til heilla á hraut og heim um ál
er heitið á stein og segulnál.
Frá Byrstofu er skroppið á skammri stund
og Skarðaborg um hin köldu sund
og fleyi stýrt undan hrönnum hratt,
og hafa skulu menn fyrir satt,
að svo mörg skip hafa siglt í ár,
að sumra var hluturinn minni en smár.10)
Arið 1447 lét Danakonungur hertaka
nokkur ensk skip á Eyrarsundi og neyddi
ensku stjórnina á þann hátt til samninga.
Vopnahlé var samið 1449 og skyldi
standa í tvö ár, en á því tímabili var
ákveðið, að enskir kaupmenn sltyldu
hvorki sigla til íslands, Hálogalands né
Finnmerkur án sérstaks leyfis Noregs-
konungs.17) Þar með gafst dansk-norska
ríkisstjórnin upp við að útiloka algjör-
lega verzlun Englendinga við ísland.
Eftirtektarvert er það, að hvergi er
minnzt á fiskveiðar í samningi þessum.
Hins vegar segir í Lönguréttarbót, sem
konungur sendi Islendingum árið eftir,
að allir engelskir menn og írskir, sem
til íslands sigli, séu útlægir og friðlausir
og skip þeirra og góss upptækt, nema
þeir hafi í höndurn siglingaleyfi frá kon-
ungi.18)
Um þessar mundir reyndi danska
stjórnin að efla umboðsstjórn sína og
skattheimtu á Islandi, en án sýnilegs
árangurs. Llansasambandið var eina
veldið í Norður-Evrópu, sem gat skákað
Englendingum við Islandsstrendur, en
íslandsverzlun freistaði ekki forystu-
borgar þess enn sem komið var. Norska
skreiðarverzlunin var í höndum Lýbiku,
og virðist hún hafa fullnægt fiskþörf
meginlandsmarkaðarins. Reyndist það
ógjörlegt að einoka íslandsvcrzlunina í
Björgvin, töldu Lýbikumenn hag sínum
bezt borgið með því að beina henni til
Englands, en þar ráku Hansamenn enga
teljandi fiskverzlun.
Eftir 1449 gátu enskir sæfarar keypt
sér leyfi til Islandsferða, en fæstir hirtu
um það formsatriði. íslandssiglingar urðu
því eftir sem áður deiluefni milli ríkis-
stjórna, og enn var setzt að samninga-
borði 1465. I þeim samningum, sem nú
voru gerðir, segir, að Englendingar megi
sigla til Islands að fengnu leyfi Dana-
konungs, en hvorki til Idálogalands né
Finnmerkur, nema þeir hrepptu hafvill-
ur.10) Þessi greinarmunur á norsku skatt-
löndunum er sennilega gerður að ósk
Ilansamanna.
Englandskonungur staðfesti ekki
ákvæði samningsins urn Eyrarsundstoll-
inn, svo að Kristján I. nam úr gildi öll
siglingaleyfi, sem hann hafði veitt ensk-
um skipum, en Englendingar héldu engu
að síður til Islands og drápu þar hirð-
stjóra konungs, Björn Þorleifsson.
Kristján I. svaraði með því að láta her-
taka 7 ensk skip á Eyrarsundi dagana