Andvari - 01.10.1959, Side 69

ANUVAItl
IiINRIK VIII. OG ÍSLAND
179
endur Kristjáns, og ófús að taka þau
sem veð fyrir peningaláni.40) Hin löndin
eru eflaust Færeyjar. I íslenzkum ann-
álum segir m. a. við árið 1522, að
Kristján hafi leitað á náðir Hinriks VIII.
og boðið honum Island til panta, en
Hinrik synjaði, því að „honum væri óvíst
því að halda“.47)
Kristján var þó ekki að öllu af baki
dottinn með tilraunir til þess að veðsetja
Island. Hann taldi sér trú um, að hann
gæti unnið danska ríkið aftur með litlum
herafla, en til allra hernaðaraðgerða
skorti hann fé. Vorið 1524 býður hann
kanslara sínum að sigla til Englands og
biðja Hinrik VIII. að lána sér 100.000
englot gegn veði í „nokkrum löndum
vorum, sem þér hafið umboð til“, en
kanslari færist undan og telur þá ferð
árangurslausa nokkru síðar.48) Þar með
var það úr sögunni, að Idinrik VIII.
keypti Island af "Kristjáni II. Þann 27.
maí um vorið var haldinn árangurslaus
herradagur í Hamborg um danskar ríkis-
erfðir, og sendi Hinrik þangað fulltrúa,
sem færði kanslara Kristjáns fé sem
heiðursgjöf, en kom annars engu áleiðis
fyrir hans hönd.49) Hinrik brá lítt út
af hlutleysisstefnu í þessum deilum. Þó
segir Gústav Vasa í bréfi til sænskra
aðalsmanna í júní 1526, að keisari og
Englandskonungur hafi orðið ásáttir um
að gifta dóttur Hinriks VIII. syni Kristjáns
II. og skyldi sá erfa England eftir hans
dag.50) Þessi kvittur er heldur vafasam-
ur, þótt hann hafi valdið Gústavi Vasa
áhyggjum. 'Nú leið einnig brátt að því,
að Flinrik komst á öndverðan meið við
keisara og lét sig Norðurlandapólitík hans
engu skipta.
Uppreistin í danska ríkinu gegn
Kristjáni II. og ófriður Hinriks við
Frakka og Skota hafa sennilega valdið
nokkru um það, að hann hreppti ekki
ísland fyrir einhverja fjárhæð. Þetta mál
komst aftur á dagskrá í lok Greifastríðs-
ins 1534—’36 eins og síðar verður sagt.51)
V.
A þriðja áratug 16. aldar auka Hansa-
menn, einkum frá Hamborg og Bremen,
siglingu sína til íslands, og samkeppni
Englendinga og Þjóðverja harðnaði um
íslenzku verzlunina. Fram til þess tíma
höfðu Englendingar aldrei mætt ofjarli
sínum þar norður frá, en nú var sjálf-
ræði þeirra þrotið, og skærur milli skips-
hafna urðu tíðar. Árið 1531 kæra enskir
Islandsfarar fyrir ráði Hinriks VIII., að
Hamborgarar beiti sig ofbeldi á íslandi.52)
1 slíkum skærum var Englandskonungur
vanur að ýta við Stálgarðsmönnum í
Lundúnum og hóta þeim réttindamissi,
ef Hansamenn beittu þegna hans ofbeldi
erlendis. Enskir stjórnarherrar sneru sér
því þegar til þýzku Lundúnakaupmann-
anna með kærurnar, en til engra stór-
tíðinda dró að þessu sinni. Aðfaranótt 4.
apríl næsta ár kom hins vegar til bar-
daga milli tveggja enskra skipa og Ham-
borgarfars á höfninni við Básenda við
Reykjanes. Bardaganum lauk þann veg,
að annað enska skipið strandaði og eyði-
lagðist, en áhöfn hins gafst upp og sætti
afarkostum af Þjóðverjum. Þarna féllu
nokkrir Englendingar, og enn aðrir voru
teknir af lífi, en einungis einn eða tveir
Þjóðverjar létust.53) Um þessar mundir
var ein af helztu verzlunar- og fiskveiði-
stöðvum Englendinga við ísland í
Grindavík. Þá stöð höfðu Englendingar
víggirt og stunduðu þar talsverða útgerð.
Að íslenzkum lögum var útlendingum
óheimilt að fiska við ísland án leyfis og
öll útgerð erlendra manna frá stöðvum
í landi var bönnuð og sömuleiðis vetur-
seta þeirra.54) Til þessa höfðu allar til-
raunir íslenzkra og danskra stjórnvalda
til þess að framfylgja þessurn lagaákvæð-
um endað einn veg, Englendingar báru