Andvari - 01.10.1959, Side 70

180
BJORN ÞORSTEINSSON
ANDVARI
sigui' af hólmi, tóku umboðsmenn kon-
ungs höndum eða drápu þá (1425, 1467,
1514). Nú höfðu stjórnarvöldin á íslandi
eignazt bandamami í baráttunni við ólög-
hlýðni Englendinga. Hansamenn feng-
ust lítt við fiskveiðar, en sóttust eftir því
að ná íslenzku verzluninni í sínar hend-
ur; þeir voru því fúsir að veita lands-
stjórninni styrk gegn Englendingum og
hljóta að launum aukin verzlunarfríÖindi
og hluta í herfangi.
Fyrir Englendingum í Grindavík var
John nokkur Breye, umboðsmaður Peters
Gibsons kaupmanns í London, en meÖal
forystumanna í liði hans er talinn fálka-
fangari hertogans af Norfolk. Þjóðverjar
deildu við Breye um fiskkaup, en um-
boÖsmaður höfuðsmanns, Diðrik af
Mynden, taldi ýmsar sakir á bendur
honum, einkum virkisgerð og herbúnað
í Grindavík. Fógeti safnaði því 280
manna liði, flest Þjóðverjar, og hélt til
Grindavíkur aðfaranótt 11. júní 1532.
Hann kom að Englendingum óvörum,
komst mótspyrnulaust inn í virkið og
drap John Breye og 14 af mönnum hans
í rúmum sínum og tók talsvert herfang,
m. a. eitt skip. I heimildum segir, að
um 40 Englendingar hafi verið drepnir
á Islandi þetta sumar. Eftir herförina
voru málin lögð fyrir alþingi íslendinga.
Þar voru John Breye og félagar hans
dæmdir ránsmenn og réttilega af lífi
teknir, en skip þeirra og góss fallið undir
konung og umboðsmann hans. Svipaður
dómur var einnig felldur um atburðina
á Básendum.55)
Um mitt sumar 1532 er hrakfallaliðið
frá Básendum korniö til Englands og
kærir þar mál sín fyrir konungi. Það
metur tjón sitt á £ 3000 og bendir kon-
ungi á, að fjögur skip frá Hamborg liggi
á Thames, og biðja hann að leggja hald
á þau, svo að þeir fái skaða sinn bættan,
cn ráða verði leitað til þcss að sckum
mönnum verði hegnt.50) I þessu máli
reyndist Hinrik seinþreyttur til stórræða.
Oll I lansaför fengu að sigla óáreitt um
enskar hafnir eins og áður, að því undan-
skildu, að nokkrar lestir af íslenzkum
fiski frá Báscndum voru gerðar upptækar
úr skipi frá Hamborg, þegar komið var
fram á vctur.57) Elins vegar sneri enska
stjórnin sér til Stálgarðsmanna sem áður
og krafðist þess, að fyrirliÖarnir í Bás-
endaorustunni yrðu teknir höndum og
skip þeirra gert upptækt. Þýzku Lund-
únakaupmennirnir óttuÖust refsiaðgerðir
og sendu þegar erindreka til Hamborgar
með kærur (17. júlí 1532).5S) I Elam-
borg vissu menn, að annaÖ og meira var
á döfinni, og urðu hvergi uppnæmir í
bili. Þegar líður á sumarið tekur kærum
á hendur Hamborgurum og Brimurum
að rigna yfir ensku stjórnina, og voru
þeir sakaÖir um rán og morð á enskurn
þegnum á íslandi. Þann 28. ágúst var
StálgarÖsmönnum því aftur stefnt fyrir
fulltrúa konungs, að þessu sinni Thomas
Cromwell, kanslara konungs, og kærði
hann ofbeldisverkin í Grindavík. Ef
Þjóðverjar hafa orðið skelkaðir við lestur
kanslarans, þá hughreysti hann þá að
lokum með því, að kærurnar séu ekki
bornar fram sökum þess, að konungur
hafi í hyggju að svipta þá verzlunar-
frelsi, miklu heldur vilji hann auka
verzlun þeirra. Hann hafi hins vegar
ritað tvö bréf til I Iamborgar og Brima
og vilji, að fjallað verði trúverðuglega um
málið.5?) Bréf Hinriks til Hamborgara er
varðveitt, dags. 1. sept. Þar krefst hann
þess, að sekum mönnum sé hegnt, bætur
greiddar og samið um málin. Hann
harmar meðferðina á þegnum sínum og
telur hana miklu grimmilegri en hann
hafði vænzt sökum fornrar og gagn-
kvæmrar vináttu, og lýkur hann bréfinu