Andvari - 01.10.1959, Page 78

188
BJÖRN ÞORSTEINSSON
ANDVARI
lýsti yfir því, að hann gæti á engan
hátt látið af hendi neina aðra hluta
ríkis síns en fyrrnefndar tvær eyjar, en
hann sagðist vera ásáttur með það, að
hans hátign hlyti þær sem vináttuvott
og féð einnig endurgreitt. Hann hét
Hinriki einnig gagnkvæmri aðstoð með
skipum, riddurum og fótgönguliði, hve-
nær sem væri, og bað um 300.000 angel-
ots fyrir aðstoðina.
Eldci var Candish enn ánægður með
erindi sín og bað árangurslaust um svör
við þeim samningsatriðum, sem hann
átti einkum að fjalla um, en hlaut dýr-
mæta keðju sem vinargjöf í samninga-
stað.88) Edmond Bonner hafði tekið það
fram áður við Peder Svave, að Hinrik
VIII. girntist ekki Island sem veð fyrir
aðstoð til handa Kristjáni III.;80) af
danska ríkinu lék honum einkum hugur
á stöðvum, sem tryggðu honum yfirráð
við dönsku sundin. Kaupmannahöfn og
Málmey voru þau Gibraltarvirki, sem
liann girntist handa ensku sjóveldi. Um
þessar mundir voru báðir þessir staðir í
höndum Lýbikumanna, sem buðu hon-
um þá að veði fyrir aðstoð. í bréfi til
þeirra farast honum eitt sinn orð á þessa
leið: ,,Ekki er einungis á það að líta,
hvað maður getur unnið og aflað, heldur
einnig hvernig hann getur varið það
og haldið því, þegar það er fengið".90)
Þótt hersveitir Kristjáns III. væru sigur-
sælar árið 1535, þá var hann hvergi nærri
kominn í örugga höfn valda og virðingar
i janúar 1536; keisari hugsaði honum
m. a. þegjandi þörfina; honum var brýn
nauðsyn á bandamönnum, en Hinrik
krafðist mikils verðs fyrir vinfengi sitt.
Stefna Hinriks í Greifastríðinu er laus
við allan ævintýrabrag. Hann gerist
styrktarmaður Wullenweversstjórnarinnar
í Lýbiku, því að hún stóð gegn páfa og
keisara, og reyndi jafnvel að fá Wullen-
wever leystan út eftir fall hans og fang-
elsun, en Kristjáni III. neitar hann um
lán og aðstoð nema gegn yfirráðum við
Eyrarsund. Lýbiku gat hann lánað fé
án þess að eiga mikið á hættu. í þeim
viðskiptum hafði hann Stálgarðinn og
réttindi Hansamanna í Englandi sem
tryggingu þess, að lánið yrði greitt. Oðru
máli gegndi hins vegar um öll skipti við
Danakonung. Hann réð yfir mikilvægri
siglingaleið, en átti lítilla hagsmuna að
gæta í Englandi. Meðan enska flota-
veldið var ekki öflugra en það var á
dögum Hinriks VIII., var enskri ríkis-
stjórn bezt að forðast öll þau skipti við
Dani, sem gátu orðið ófriðarefni síðar.
Dönsku fallbyssurnar við Eyrarsund
drógu að vísu ekki yfir íslandsála, en
sökum yfirráða Dana við sundið hélzt
ísland jafnan undir dönsku krúnunni.
Hamborgarar fylgdu hlutleysisstefnu í
Greifastríðinu og ástunduðu góða sam-
búð og bandalag við Englendinga. Is-
lenzka deilan virðist smám saman hafa
fyrnzt og grafizt undir skriðu mikilvæg-
ari atburða. Að vísu ber erindreki Hin-
riks VIII. fram skaðabótakröfu í Ham-
borg árið 1535 fyrir ofbeldisverkin á ís-
landi árið 1532. Sá virðist hafa fengið
einhverjar undirtektir hjá borgarráðinu,
en íslandsfararnir neituðu gjörsamlega
öllum greiðslum, og er ekki vitað til,
að þessu máli hafi verið hreyft framar.91)
Við Island hélzt hins vegar óbreytt
ástand. Hamborgarar holuðu Englend-
ingum þar frá verzlun, og íslenzka um-
boðsstjórnin upprætti smám saman stöðvar
þeirra og fiskveiðar frá landi. Stjórnar-
völd á íslandi nutu þess og guldu, að
Kristján III. hafði ótvíræðari völd í ríki
sínu en flestir forverar hans á danska
hásætinu, og hann átti flota. Á hans
dögum sendi Danakonungur í fyrsta sinn
hcr yfir Atlantshaf til þess að kúga Is-