Fálkinn - 04.01.1930, Blaðsíða 7

FÁLKINN
7
ASA GAMLA
Eftir JóhanriES úr Köílum.
Gamla húsfreyjan á Hjalla lá
veik í rúminu. — Enginn vissi
IivaS að henni gekk, en allir
þóttust þó vita að það væri
banameinið. — Hún var búin að
vera ekkja í nokkuf ár, og liafði
rekið búskapinn áfram að
manni sínum látnum af liinum
mesta skörungsslcap. En nú var
heilsan farin og ekki um annað
að gera en fela öðrum forsjá
búsins, hvernig svo sem færi.
Nýr ráðsmaður hafði komið
til hennar um vorið, sem Björn
hjet, Sunnlendingur að ætt, kát-
ur náungi og hagmæltur, ungleg-
ur vel en þó á fertugsaldi. Þar
um slóðir vissi þó enginn gjörla
um eðli lians og uppruna, en
flogið höfðu sögur að sunnan
um það, að ætíð liefði liann
hneigst úr hófi fram til víns og
vífa, og jafnvel flæmst úr sinni
sveit fyrir þær sakir. Hvað sem
í því var liæft, var liitt alveg víst,
að kvenfólkinu á Hjalla þótti
hann „skratti skemtilegur“, eins
og það komst að orði.
Það var lilutskifti Ásu gömlu
að burðast með ráðskonutitil-
inn þetta sumar í forföllum
húsfreyjunnar. Ása var gömul
,.piparmey“, vel að sér til verka
og mesti forkur, en heldur óút-
gengileg i augum karlmann-
anna.. Hún var lengi búin að
vera vinnukona á Hjalla og
nafði litið þar ýmsa yngissveina
hýru auga, en þó aldrei lekist
að leiða neinn þeirra i freistni.
Naumst þarf að geta þess, að
,.nýi ráðsmaðurinn", — eins og
fólkið nefndi Björn, — liafði
ekki óveruleg áhrif á liinar líf-
seigu tilfinningar Ásu gömlu.
Það var að vísu ekki hægt að
segja að liún væri orðin ung í
annað sinn, 1 átjánda sinn liefði
verið sönnu nær að segja.
Heyannirnar voru fyrir hönd-
um Á Iijalla var þegar hyrjað
að slá túnið. Karlmennirnir,
ineð nýja ráðsmanninn í broddi
fylkingar, skáruðu skrúðgræn-
ar flatirnar berhöfðaðir og á
skyrtunni. Kvenfólkið i ljósum
sumarflíkum, rakaði á eftir
þeim, hlæjandi og masandi að
vanda.
Ása leit öðru livoru út um
eldhúsgluggann. Augun hvörfl-
uðu frá reyknum og rykinu út
í sólina og sumarið og stað-
næmdust ætíð hjá þessum svip-
hýra Sunnlendingi, sem veifaði
orfinu eins og fisi og var ef til
vill að yrkja visu um eitthvað
fallegl, — svona til þess að
Ijetta sér sláttinn.
Ýmislegt hafði Björn þegar
látið sér lirjóta af munni, sem
Ása gat talið sér til tekna.
Iiennar bestu stundir voru þeg-
ar fólkið kom inn að borða,
eða þegar hún mátti vera að
skreppa út á túnið, lil þess að
hjálpa til við þurkinn. Þá var
Björn altaf eitthvað að gera að
gamni sínu við hana, en Ása
var nú eldri en tvævetur og
vissi að öllu gamni fylgir nokk-
ur alvara. — Þegar verið var
að rifja var það til dæmis föst
venja lians, að lieimta Ásu i
flekk með sér. Hann sagði að
það væri alveg sjálfsagt, að
ráðskonan og ráðsmaðurinn
slægju sjer saman, hvenær sem
tök væru á. Þá var nú gamla
konan beldur en ekki tindil-
fætt og upp með sér.
Einn daginn var brakandi
þerrir og alt fólkið á Hjalla
var að hamast við að taka inn
tóðuna. Allir voru sveittir og
þreyttir, en þó í ágætu skapi.
Best lá þó á Birni ráðsmanni.
Um miðaftansbilið sendi
hann vikadrenginn heim til Ásu,
og bað hana að færa fólkinu
kaffið út á tún. En það hefir
víða verið gamall sveitasiður,
þegar miklar eru þurkannir.
Eftir stutta stund komu þau
Ása og drengurinn með kaffið.
Alt fólkið settist í þyrpingu um-
liverfis ráðskonuna og mændi
vonaraugum á hressinguna.
Björn lét svo um mælt, að hann
hefði aldrei þekt svona ágæta
ráðskonu, og kvaðst vilja launa
iienni alla þessa umhyggju
með því að kveða til hennar
eina vísu. Svo lagðist hann á
bakið, teygði úr sér og mælti
fram vísuna:
Ása mín, svo ósköp góð
er við mig að sljana.
Altaf skyldi jeg yrkja ljóð,
ef jeg fengi hana.
Allir fóru að skellihlæja,
nema Ása. Henni fanst visan
falleg, yndislega falleg, — en
ekki vitund lilægileg. Og það
'rar ekkert lítið, sem gekk á í
sál hennar, þegar hún hélt
hcimleiðis frá kaffidrykkjunni.
Heitar fagnaðaröldur risu þar
hver af annari og vöktu þung-
an en þægilegan brimgný fyrir
eyrurn hennar. En upp úr brim-
rótinu reis mynd af tveimur
snjóhvítum verum, sem héldust
í hendur og horfðu inn i skín-
andi framtíðina. Það voru þau
ráðskonan og ráðsmaðurinn, —
hún og Björn.
Upp frá þessum degi vissi
hún hvernig har að haga sjer.
Hverja einustu hugsun sína
Jielgaði hún Birni. Ilana
dreymdi hann allar guðslangar
næturnar og á daginn snjerist
hún í kringum hann eins og
skopparakringla, live nær sem
tækifæri gafst. Tilfinningar
liennar voru orðnar svo aug-
ljósar að lvinar stúlkurnar gátu
ekki með nokkru móti látið
þær lengur í friði. Þær urðu nú
alveg ótrúlega samtaka í því,
að gera gys að Ásu gömlu og
lilæja hæðnislega að öllu, sem
liún sagði eða gerði. Björn ráðs-
maður, sem altaf hló þegar aðr-
ir lilógu, tók vitanlega undir
með þeim. Aftur á móti hætti
hann smámsaman að gaspra
við Ásu sjálfa eins og hann
hafði áður gert, en var nú allur
með liugann hjá hinum stúlk-
unum.
Öll þessi umskifti ætluðu al-
veg að gera út af við Asu. Hún
varð liamslaus af afbrýði og
reyndi nú að nota sér ráðs-
konustöðuna til þess að hefna
sin sem best á öllum — nema
Birni. Hún vissi að liann gat
ekki að þessu gert, — hann
varð að hlæja með hinum. Og
þess vegna fyrirgaf hún hon-
um. Hins vegar var henni það
öllu örðugri ráðgáta, hversvegna
hann var nú hættur að ávarpa
liana, nema þegar hann mátti
til. Og lienni varð ekki uni sel,
einn þerridaginn, þegar hún
kom út á túnið og átti að fara
að rifja. Hún ætlaði vitanlega
í flekk með Birni, eins og vant
var. En liann tók þá aðra
kaupakonuna með sjer og kall-
aði til Ásu, að hún gæti rifjað
með vikadrengnum. Þá gat
gamla konan ekkert sagt og
sneri við inn i bæ. Hún raul-
aði ósjálfrátt fyrir munni sjer
vísu Björns, eins og hún gerði
jafnan þegar hún var í öngum
sinum.
— Altaf skyldi jeg yrkja ljóð,
ef jeg fengi hana.
Alt í einu brá nýju ljósi fyrir
i lmga hennar. Guð hjálpi mjer!
hugsað hún. Kannske liann sje
nú orðinn svona af því hann sje
vonlaus um að jeg vilji sig.
Kannske að þessi vísa liafi átt
að gilda sem bónorð. Og þá er
jeg engu farin að svara enn!
fíkki er nú von að vel fari!
Um kvöldð var hún búin að
telja sjer trú um að svona væri
þetta náttúrlega og brosandi
bað hún Björn að finna sig
snöggvast upp fyrir fjósvegg.
„Þú getur fengið mig ef þú
vilt, Björn“, hvíslaði hún skjálf-
andi af geðshræringu. —
„Og fyrirgefðu að jeg hafði
ekki vit á að svara þjer fyrri“.
Ráðsmaðurinn glápti lengi á
Ásu gömlu og labbaði svo stein-
þegjandi í burtu.
Gamla húsfreyjan, sem lá
fyrir dauðanum i rúminu, sá
sjer ekki annað fært en að segja
Asu gömlu upp vistinni um
liaustið. Henni höfðu borist á-
kærur á hendur ráðskonunni
frá hverju einasta mannsbarni
á heimilinu nema vikadrengn-
um. Harðaslur í horn að taka
var þó Björn ráðsmaður, sem
sagði, að annaðhvort þeirra
Ásu yrði að vikja. —
Gamla konan tók þetta mjög
nærri sjer, því henni liafði alla
tið fallið vel við Ásu og skildi
ekkert í þessu öllu saman. Fólk-
inu bar ekki saman um, hvað
það hefði út á Ásu gömlu að
setja. En livað um það. Ein-
hvernveginn var liún orðin
þyrnir í augum þess alls og
hlaut því að víkja. En ekki fór
hún tómhent frá Iijalla, -— hús-
móðirin gamla sá um það.
Ása flutti að Gili, en þangað
voru þrjá eða fjórar bæjar-
leiðir frá Hjalla. Ekki gat hún
unað þar hag sínum til lengd-
ur. Einn góðan veðurdag tók
hún saman pjönkur sinar í tvo
stóra poka. Svo lagði liún af
stað og bar i bak og fyrir. Hún
kom við á hverjum hæ sveitina
á enda og gisti á Hjalla báðar
leiðir. Þegar hún kom heim aft-
ur sat hún um kyrt i eina tvo
daga, en lagði svo af stað i nýj-
an leiðangur. Síðan hefir hún
jafnan verið á eirðarlausu
flökti aftur á bak og áfram um
sveitina.
En þegar hún kom í þriðja
sinn að Hjalla var bærinn harð-
Jokaður. Það sama kvöld heyrði
gamla húsfreyjan þessa vísu
flutta með grátinni rödd fyrir
utan glugga sinn:
Ása mín, svo ósköp góð,
er við mig að stjana.
Altaf skyldi jeg yrkja ljóð,
ef jeg fengi liana.
Eins og mörgum er kunnugt, hel'-
ir það verið tiska í Indlandi fram að
þessu, að börn gengi þar í hjónaband.
Var algengur aldur, að brúðirin væri
ö ára en brúðguminn 10—12. Nú hafa
liretar sett lög í landinu, og sam-
Kvæmt þeim eru barnahjónabönd
uumin úr gildi frá 1. apríl næstkom-
andi. En flestum foreldrum finst þetta
mesta fásinna, og því hefir risið upp
tin meiri háttar giftingaröld i land-
inu, síðan lögin urðu kunn. í Bombay
fóru nýlega fram 2000 barnabrúðkaup
á einni viku, til þess að „verða fljót-
ari en lögin“. Og bafa foreldrar jafn-
vel gift syni sína, þó ekki væru þeir
nema fimm ára gamlir, til þess að
forða þeim frá, að þurfa að biða fram
að tvítugu eftir giftingu, eins og nýju
lögin skipa fyrir. í sumum öðrum
bæjum Indlands hafa lögin haft þau
áhrif, að foreldrar liafa látið gifta
ungbörn i vöggu, til þess að koma
þeim undan ákvæðum laganna.
----x----
Allir vita að lögreglustjórar hafa
nóg að gera, hvar sem er i heimin-
um. En þó komast vist fæstir i hálf-
kvisti við lögreglustjórann i New
York. — Samkvæmt skýrslu, sem
hann hefir gefið út viðvikjandi ýmsu
sem hann hafi haft að dunda við
fyrri sex mánuði ársins sem leið, hef-
ir hann haft 148 morðmál með hönd-
um, eða sem næst einu morðmáli
livern virkan dag. En í öllum þessuni
málum hefir hann aðeins getað tekið
fasta 44 menn, og af þeim voru að-
eins 28, sem höfðað var mál á móti.
Af þessum 28 náðust aðeins sönnun-
argögn gegn — segi og skrifa —
tveimur — alla hina varð að láta
lausa, vegna vantandi sönnunargagna.
Dæmið er eftirtektarvert þeim, sem
finst það vera brot á skyldu, ef ekki
hefst upp á sakamanni.
----x----
Að fólk „týnist“ er, sem betur fer,
sjaldgæfur atburður hjer á landi. Við
eigum að vísu setninguna „maður
lýndist“ — þvi miður, en þá er það
í þeirri merkingu, að liann hafi far-
ist. En í stórborgunum er það dag-
lega merkingin sem gildir í þessu
máli. Þar týnist nfl. fólk eins og
vasaklútur, gleraugu eða tóhaksdósir.
í Englandi týndist t. d. um fimtán
þúsund manns siðasta ár. En um 95
af hverju hundraði voru komnir til
skila innan tveggja daga. Flest af
þessu fólki eru hálfvita hörn, sem
verða viðskila við foreldra sína á
mannamótum.