Fréttablaðið - 03.10.2009, Qupperneq 24

24 3. október 2009 LAUGARDAGUR
M
eðferðin fólst í
því að ég fékk
stofnfrumu-
sprautu tvisvar
á dag. Síðan var
endurhæfing
fyrir fætur og neðri part líkamans
fyrir hádegi og æfingar fyrir efri
part eftir hádegi. Nokkrum sinn-
um var svo stofnfrumum spraut-
að beint í eða við mænu, bakvöðva
eða á svæðið þar sem ég er sködd-
uð,“ segir Þuríður Harpa Sigurð-
ardóttir. Hún er nýkomin heim
til Íslands eftir níu vikna stífa
meðferð hjá indverska lækninum
Geeta Shroff. Hún sérhæfir sig í
að nota fósturstofnfrumur í lækn-
ingaskyni.
Lömuð um fertugt
Þuríður lamaðist fyrir neðan
brjóst stuttu eftir fertugsafmæli
sitt, í apríl árið 2007. Hún er vön
hestakona og var í útreiðatúr með
manni sínum þegar slysið varð.
„Ég ætlaði að henda mér af hross-
inu, því ég réði ekkert við það.
Við stefndum á klettana í Hegra-
nesinu, ég var í nýjum hnakki
sem var ekki orðinn bældur, sem
hjálpaði ekki til. Ég var búin að
losa mig við ístöðin og ætlaði að
lenda á grúfu í mýrlendinu. En
einmitt þegar ég ætlaði að kasta
mér sekkur hryssan ofan í mýrina
með þeim afleiðingum að ég kast-
ast yfir mig. Þetta var í raun og
veru lítil bylta, en ég lenti beint á
hryggnum á grjótnibbu sem þarna
var. Þetta gat eiginlega ekki verið
klaufalegra. Ég fann það um leið
að ég var lömuð, þar sem ég lá
þarna í vaffi, með fæturna við
hliðina á höfðinu á mér.“
Þuríður var flutt með sjúkra-
flugi á Borgarspítalann. Hún fór
hins vegar ekki í uppskurð fyrr
en daginn eftir. „Síðan er ég búin
að kynna mér málin og komast að
því að þegar maður lendir í svona
skaða myndast vökvi í mænunni
sem skemmir. Mín tilfinning er sú
að það hefði átt að taka mig beint í
uppskurð til að létta á þrýstingn-
um. Svo hefði líka átt að kæla
mig strax eftir slysið, það hefði
kannski hjálpað til.
Erfiðasta stundin
Við tók endurhæfing á Grensási,
þaðan sem Þuríður Harpa sneri
til baka heim í hjólastól sex mán-
uðum seinna. Það var erfiðasta
stund lífs hennar. Endurhæfing-
in á Grensási var góð en miðað-
ist öll við að Þuríður Harpa átti
að læra að bjarga sér í hjólastól.
Engin von var talin á að hún fengi
aftur máttinn. „Ég gat ekki þolað
að vera úrskurðuð úr leik á þenn-
an hátt. Og ég vildi ekki hlusta á
það að ég væri lömuð og ætti bara
að lifa við það. Mér finnst ekki
mannúðlegt að læknar segi svona
við fólk. Það má ekki taka af því
alla von.“
Á meðan hún var í endurhæfing-
unni fór hún því að leita að lækn-
ingasögum fólks í svipaðri stöðu
og rakst þá á sögur fólks sem leit-
að hafði ásjár indverska læknisins
Geetu Shroff. „Ég fylgdist lengi
með henni og kynnti mér hennar
aðferðir vel og fullvissaði mig um
að þetta gæti ekki gert mér nema
gott. Maður fer ekki út í svona
lagað „af því bara“.
Stofnfrumur úr fósturvísum
Læknirinn Geeta vinnur með
stofnfrumur úr fósturvísi eins og
fyrr segir, sem fer fjarri að ríki
nokkur sátt um í læknasamfélag-
inu, eða samfélagi manna, ef því
er að skipta. „Læknar eru algjör-
lega á móti þessu,“ segir Þuríð-
ur. „Þeim finnst Geeta og henn-
ar samstarfsfélagar hafa stytt
sér leið, því ekki hafi komið nógu
miklar sannanir út úr rannsókn-
um þeirra og þau geti ekki svarað
nógu vel fyrir þær aðferðir sem
þau beita. Að frumurnar séu tekn-
ar úr fóstri er svo siðferðislegt
mál sem engin sátt ríkir um. En
í dag eru vísindamenn um allan
heim að rækta stofnfrumur úr
svínum og öpum til að setja í fólk.
Ég er ekki viss um að mér þyki
það neitt betra siðferði. Og þeir
eru ekki að fá eins góðar niður-
stöður heldur að mínu mati.“
Þuríður hefur fulla trú á aðferð-
um Geetu og er viss um að lækn-
ingar með stofnfrumum séu fram-
tíðin. „Þetta er það sem koma skal,
ég er handviss um það. Ef lækn-
ar eða lyfjafyrirtæki meðtaka
þetta ekki þá er það fólkið sjálft
sem er haldið ólæknandi sjúk-
dómum sem hlýtur að gera kröfu.
Mér finnst auðvitað að Íslending-
ar eigi að vera brautryðjendur á
þessu sviði.“
Varð vitni að kraftaverkum
Doktor Geeta er ófrjósemislækn-
ir og starfaði sem slíkur áður
en hún sneri sér að stofnfrumu-
rannsóknum. Árið 2000 fékk hún
til liðs við sig tvo gjafa, karl og
konu, sem hún valdi með tilliti
til erfðafræði og sjúkdómasögu.
Frá þeim fékk hún fósturvísi. Úr
honum voru teknar stofnfrumur
sem hafa síðan verið ræktaðar úr
stofnfrumulínum á rannsóknar-
stofu. Fólk með alls konar kvilla
leitar til læknisins. „Þarna var
mikið af fólki með vöðvarýrnun-
arsjúkdóma, taugasjúkdóma og
sykursýki. Og líka fólk sem hafði
lamast, sem eru erfiðustu tilfell-
in,“ útskýrir Þuríður.
Hún segir kraftaverkin hafa
orðið beint fyrir augunum á henni
úti í Indlandi. „Þarna voru til
dæmis hjón með barn sem hafði
haft sjö óvirk svæði í heilanum.
Það gekk ekki, hló ekki eða tjáði
sig á nokkurn hátt. Þegar ég fór
gekk barnið um á spelkum og hló,
og var farið að sýna virkni í þess-
um heilasvæðum. Þetta er bara
eitt af mörgu ótrúlegu sem ég sá
þarna.“
Finnur fyrir sjálfri sér
Eftir því sem Þuríður best veit er
hún fyrsta manneskjan á Norður-
löndunum til þess að reyna með-
ferð á borð við þessa. En hún er
viss um að fleiri muni fylgja í kjöl-
farið, enda hafi meðferðin farið
fram úr hennar allra björtustu
vonum. „Ég trúi því að þó ég gangi
ekki óstudd muni ég komast á fæt-
urna aftur. Ég reiknaði ekki með
því að koma heim og geta gengið
í göngugrind með spelkur. Ég get
gert það í dag. Ég nota vissa tækni
en til þess þarf ég að lyfta mjöðm-
unum. Ég er að fá styrk og jafn-
vægi í mjaðmirnar sem ég hafði
alls ekki áður en ég fór.“
Þegar hún gerir æfingar liggj-
andi út af, með hæl upp við hné
getur hún líka fært fæturna
frá einni hlið yfir til annarrar.
„Þetta gat ég alls ekki áður. Stað-
an hjálpar auðvitað en ef ég væri
ekki komin með einhverja virkni
í mjaðmir og innra læri gæti ég
þetta ekki. Ég finn nú samdrátt í
vöðvum og þó ég sjái ekki vöðvana
hnyklast finn ég að virknin er
byrjuð. Ég sem sagt finn nú að ég
er með líkama fyrir neðan brjóst.
Ég tek fram að ég er leikmaður og
það sem ég segi hér frá er sam-
kvæmt mínum skilningi á þessu
ferli sem meðferðin byggist á.“
Ólýsanlega þakklát
Þuríður Harpa býr á Sauðárkróki
og mun því halda áfram æfingum
sínum á endurhæfingarstöðinni
þar. Hún stefnir á að fara aftur út
til Indlands fljótlega eftir áramót-
in. „Ég verð að halda áfram. Sumir
myndu kannski halda því fram að
það sé endurhæfingin sem hefur
gert mér svona gott. Ég svara því
þá til að þá sé sú endurhæfing
ótrúlega góð. Mér er í raun alveg
sama hvort það eru stofnfrum-
urnar eða endurhæfingin sem er
að hjálpa mér, en auðvitað fer það
þetta tvennt saman.“
Finnur mátt í lömuðum líkama
Þegar Þuríður Harpa Sigurðardóttir lamaðist fyrir neðan brjóst var henni tjáð að hún myndi aldrei fá mátt í neðri hluta lík-
amans aftur. Hún sætti sig ekki við þann dóm og fór sjálf að leita lækningaleiða. Sú leit leiddi hana til indverska læknisins Geeta
Shroff sem notar fósturstofnfrumur í lækningaskyni. Hólmfríður Helga Sigurðardóttir hitti Þuríði þegar hún var nýkomin heim
eftir níu vikna stífa meðferð á Indlandi. Hún segir dvölina í Indlandi hafa farið fram úr sínum björtustu vonum.
Stofnfrumur eru ósérhæfðar, frumstæðar frumur sem
geta bæði fjölgað sér og sérhæfst í sérstakar frumugerðir.
Í þriggja til fimm daga fósturvísi, svokallaðri kímblöðru,
mynda um þrjátíu frumur innri frumumassa sem þroskast
síðan og breytast í þær hundruð sérhæfðra frumugerða
sem þarf til að mynda fullvaxta lífveru.
Það sem gerir stofnfrumur sérstakar er að hægt er að fá
þær til að verða að frumum með sérhæfð hlutverk, með
því að rækta þær við tiltekin lífeðlisfræðileg skilyrði.
Vísindamenn hafa lengi bundið vonir við að geta rækt-
að stofnfrumur og stýrt þroskun þeirra í sérhæfðar frumur
og vefi sem nýta mætti til að meðhöndla sjúkdóma og
áverka. Sjúkdóma eins og parkinsonveiki, sykursýki og
hjartasjúkdóma mætti meðhöndla með því móti.
Vísindamenn vinna með tvenns konar stofnfrumur,
fósturstofnfrumur og fullorðinsstofnfrumur, sem hafa
ólíka eiginleika.
Fyrir um áratug tókst vísindamönnum fyrst að einangra
stofnfrumur úr fósturvísum manna. Fósturvísarnir sem
hafa orðið til í þessum tilgangi hafa allir verið ræktaðir
utan legs konu og gefnir til rannsókna með upplýstu
samþykki gefenda.
Mörgum spurningum varðandi sérhæfingu stofnfruma
er enn ósvarað og almennt er talið að rannsóknir á þeim
séu of stutt á veg komnar til að þær sé hægt að nota í
lækningaskyni. Inn í málið blandast svo sú siðferðislega
spurning hvort menn hafi rétt á að kveikja líf til að slökkva
það aftur, en andstæðingar fóstureyðinga eru upp til hópa
mjög á móti tilraunum með stofnfrumur úr fósturvísum.
Heimild: Vísindavefur Háskóla Íslands
HVAÐ ERU STOFNFRUMUR?
Þuríði er ofarlega í huga þakk-
læti til allra þeirra fjölmörgu sem
hafa aðstoðað hana. Ferðin til Ind-
lands kostaði sex og hálfa milljón,
sem hún hefði ekki getað greitt án
hjálpar. „Ég hef fengið hjálp frá
ættingjum, vinum, Skagfirðing-
um, bæði börnum og fullorðnum.
Svo ég tali ekki um allt það góða
fólk sem hefur hjálpað mér sem ég
þekki ekki neitt. Börnin í Skaga-
firði hafa verið með endalausar
tombólur og hafa safnað hundruð-
um þúsunda í sumar.“
Börnin í Skagafirði létu ekki þar
við sitja heldur unnu þau verkefn-
ið Óskastein í skólanum í vor. Þau
tíndu ellefu steina hvert, pökk-
uðu þeim í öskjur og eru þeir nú
til sölu í Rammagerðinni, Isis í
Kringlunni og Nýprenti á Sauðár-
króki sem og á heimasíðunni oska-
steinn.com. „Þessir krakkar gera
þetta af svo mikilli einlægni. Ég á
varla til orð til að lýsa því hvað ég
er þeim, og öllum hinum sem hafa
aðstoðað mig, þakklát.“
Hægt er að fylgjast með Þuríði
Hörpu og lesa ítarlega ferðasögu
hennar á www.oskasteinn.com.
ÞURÍÐUR HARPA SIGURÐARDÓTTIR Hún á sér þann draum heitastan
að geta staðið aftur upp úr hjólastólnum. Og eftir að hún komst í
kynni við indverska lækninn Geetu Shroff, sem notar stofnfrumur úr
fósturvísi í lækningaskyni, er hún viss um að henni takist það.
FR
ÉT
TA
B
LA
Ð
IÐ
/V
A
LL
I