Tímarit iðnaðarmanna - 01.04.1947, Blaðsíða 6

Iðnaðarritið 3.-4. XX. 1947
B a ld u r
L i n d a 1:
§kelja§andur
Mörgum verður jtað á, þegar þeir sjá skelja-
sand, að kalla liann gullsand. En færri grunar
með hvaða rétti slík nafnagift er. Að vísu er
ekki gull í skeljasandi, Jióll liann sé gullroðinn
og hafi margliátíaða töfra. En hann er gulls
igildi fyrir islenzku þjóðina engu síður en
sild og þorskur.
Viða á landinu einkum þó á Vestfjörðum,
eru auðugar námur af skeljasandi. Oftast eru
Jtær í fjörunni og ná niður fyrir sjávarmál,
eða ])á einnig nokkur hundruð metra á land
upp. Þessi sandur er tvennskonar. Önnur teg-
undin er þannig til orðin, að skeljar liafa mul-
izt af hafróti og safnast síðan saman i vari
fyrir sjávargangi. Þetta er afar misgrófur
sandur. Hin tegundin er mun fínni og korna-
stærðin mjög jöfn. Talið er að J)essi sérstæði
gulroðni sandur liafi myndast þannig, að
steinbiturinn láti upp í sig skelfiskinn með
skel og öllu saman og bryðji Jætta svona vel
með sínum sterku tönnum. Síðan herst þessi
ÍJv vélasal.
fíaldur Lindal.
mulda skel upp í fjöruna með straumum og
öðrum sjávarhræringum. Á því ferðalagi bland-
asl sanian við dálítið af basalt- og kvartssandi,
en viða þó ckki nema 10 til 15 prósent. Skelj-
ar eru J)ví nær lireint kolsúrt kalk, en í ])vi
liggur nytsemi skeljasandsins. Þessi sandur
má teljast óþrjótandi á Islandi.
Skeljasandur er gott hráefni, sem að ýmsu
leyti er hentugra en kalksteinn, en hann er
hinn venjulegi efnisgjafi fyrir kolsúrt kalk.
Að vísu krefst skeljasandur oft á tíðum ann-
arra vinnsluaðferða en þær eru tíðast ein-
faldari. Ef þörf krefur eru ólireinindi, svo sem
hasaltssandur o. fl., auðskild frá, og eftir verð-
ur því nær lireint kolsúrt kalk. Sandurinn er
afar þægilegur í tilfærslu við vinnsluna og má
nota við það öll æskilegustu tæki. Loks er
námukoslnaður bverfandi lílill í samanhurði
við kalkstein, en það er mjög mikilvægt atriði.
Til þess að gefa liugmynd um fjölbreyttni
])ess efnaiðnaðar, sem kann að gela hyggzt á
skeljasandi að einhverju eða öllu Icyti, og lil
])ess að gefa hugmynd um hagnýtingu þeirra
cfna, sem um er að í’æða, mun hér verða skýrt
frá sumu af því.
Án undanfarandi brennslu má nota slcelja-
sand meðal annars í eftirfarandi: steinlím
28