Tímarit iðnaðarmanna - 01.12.1967, Síða 54

sízt við um ýmis konar þjónustu. En ýmsar leiðir eru
til, sem fara má til að fá sem skjótasta lausn á ágrein-
ingsmálum kaupanda og seljanda í þessum efnum, ef
samkomulagsvilji er fyrir hendi og þá sérstaklega af
hendi seljenda, því að það er oftast, sem á hann reynir.
Þegar til kastanna kemur, hefur hann mun sterkari að-
stöðu í þjóðfélaginu. Hans bláa nei og þóttafulla
þvermóðska getur því hæglega valdið því, að kaup-
andinn beri meira eða minna tjón að ósekju.
Við teljum það siðferðilega skyldu hinna ýmsu sam-
taka seljanda vöru og þjónustu að sýna jákvæðan vilja
til úrbóta í þessum efnum. En hér reynir ekki aðeins á
sanngirni, heldur einnig á framsýni og hagsýni, því að
það hlýtur að vera hagsmunamál hverrar stéttar, hverr-
ar iðngreinar t. d., að ágreiningsmál við neytendur eða
kaupendur séu sem fæst, og að sem auðveldust leið
sé höfð opin til að leysa úr þeim og þá af aðila, sem
jafnt kaupendur sem seljendur eiga að geta treyst.
Hér vil ég benda á eina leið, sem Neytendasamtök-
inin hafa hina beztu reynslu af. Um árabil hefur starf-
að matsnefnd í ágreiningsmálum vegna fatahreinsun-
ar, en í henni eiga sæti fulltrúar neytenda og efna-
laugaeigenda. Nær allar efnalaugar eiga aðild að
nefndinni og skuldbinda sig til að hlíta umsögn henn-
ar. Hér er oft um mjög erfið mál að eiga, hvað sönn-
unaratriði varðar. En það er aldrei látið hindra um-
sögn, sem oft verður að byggja á líkum og mótast af
vilja til sanngirni. Með þessu hefur skapazt aðhald og
öryggi í viðskiptum á þessu sviði, og er það mikil
breyting og framför, frá því sem var, er nefndin tók
til starfa. Efnalaugaeigendur kunna ekki sízt að meta
starf þessarar nefndar, en hún gerir mögulega lausn á
málum, sem hvorugur aðili hefði fallizt á ella og að
minnsta kosti ekki báðir. 1 nefndinni eiga sæti 2 full-
trúar neytenda og jafnmargir frá efnalaugaeigendum,
og í þau 12 ár, sem hún hefur starfað, hefur aldrei þurft
að kveðja til oddamann.
Stofnun fleiri svipaðra matsnefnda hefur verið og er
á döfinni. Á s. 1. ári komu Neytendasamtökin og Hús-
gagnameistarafélag Reykjavíkur sér saman um reglu-
gerð um ábyrgðarmerkingu húsgagna og stofnun mats-
nefndar. Undirbúningur að því máli var mjög ítarlegur
og nákvæmur og ætti að geta auðveldað og flýtt fyrir
stofnun hliðstæðra matsnefnda. Æskilegt væri, ef við
ekki segjum beinlínis nauðsynlegt, að stofnaðar yrðu
slíkar matsnefndir, sem næðu yfir sem flestar tegund-
ir almennra viðskipta. Þær myndu, ef vel tækist, ekki
aðeins geta skjótlega leyst úr málum, sem annars eru
nær óleysanleg í voru réttarfari, heldur um leið veitt
þarft aðhald og hafa bætandi áhrif á gæði vara og
þjónustu og þar með á viðskiptalífið og lífskjör lands-
manna. Ef ávallt hallar á neytandann, hvað rétt snert-
ir í viðskiptum, þá stuðlar það að lakari vörugæðum,
lélegri þjónustu og um leið hærra verði. Og á dæmi um
þetta má benda í allar áttir í íslenzku efnahagslífi.
Ég tel rétt að nefna hér eitt dæmi, sem síðan getut
verið til hliðsjónar. Það sýnir reyndar, hvernig hags-
munamál neytenda almennt eru af hálfu stjórnarvald-
anna oft tekin sem annars, þriðja eða fjórða flokks
vandamál. f meira en áratug hafa Neytendasamtökin
barizt fyrir því, að sett væru lög eða reglugerðir um
merkingu vara, þannig að neytandinn geti fengið þær
upplýsingar um vöruna, sem hann á skýlausa kröfu á,
áður en kaup eru gerð, og fá þær skriflegar, þ. e. a. s. á
meðfylgjandi miða og á móðurmáli neytenda, eins og
tíðkast með fjölmörgum menntuðum þjóðum, og ekki
sízt þeim, sem við eigum mest menningarleg samskipti
við og ætti því að vera auðvelt að leita fyrirmynda til.
Ýmislegt hefur að vísu gerzt í þessu máli, en engin
reglugerð né lög um almenna merkingarskyldu hafa
enn séð dagsins ljós. Önnur mál hafa verið talin brýnni.
Hér er þó um mjög mikilvægt mál að ræða, ekki aðeins
réttlætismál, sem eykur öryggi í viðskiptum, heldur
beinlínis efnahagsmál og þar með talið gjaldeyrismál.
Skortur á vörumerkingum hér á landi veldur neytend-
um og þar með þjóðinni allri óþarfa tjóni á ári hverju.
Hliðstætt þessu í íslenzku viðskiptalífi er hin furðu-
lega tregða við að gefa kvittanir fyrir keyptri vöru eða
þjónustu, svo að ekki sé minnzt á sundurliðun reikn-
inga. Slíkt á að bjóða, en viðskiptavinurinn ekki að
þurfa að biðja um, enda eru þeir margir ragir við það
af ótta við að móðga þann, sem þeir eru að borga fé,
og gera það reyndar líka ósjaldan, ef þeir herða sig
upp í það. Af þessu hafa Neytendasamtökin því mið-
ur afleita reynslu.
Ég kem svo loks að samskiptum iðnaðarmanna og
neytenda. Þá á ég við almenn kaup á iðnaðarvinnu, en
ekki í merkingunni verzlunarkaup, þ. e. þegar iðnaðar-
vinna er keypt til þess síðan að selja aftur til neytenda.
Að sjálfsögðu hefur oft verið leitað til samtakanna
vegna viðskipta við iðnaðarmenn. Það er ekkert óeðli-
legt. Þó að ég segi það hér, að iðnaðarmenn séu al-
mennt allra beztu og heiðarlegustu menn, þá er það
ekkert hrós eða skjall, heldur sjálfsagður hlutur, að
svo sé. Vitaskuld komum við hér að undantekningun-
um, sem ég hef svo oft orðið að taka fram hér að
framan. En ástæða er til þess að minnast þess hér, að
litlir karlar geta myndað stóra skugga. í táknrænni
merkingu er af þeim sökum rík ástæða, og raunar
skylda að mínu áliti, til þess, að stjórnir samtaka iðn-
aðarmanna séu vel á verði um heiður hópsins í hverri
grein og þar með um heiðarleik einstaklinganna innan
hans. Heiður stéttarinnar er ekki einungis siðferðilegt
atriði og samvizkumál, heldur og hreint hagsmunamál.
Islenzkir iðnaðarmenn væru þá úr öðru efni en aðrir
landsmenn, ef þeir þyrftu ekki allnokkurt aðhald. Mér
er ókunnugt um það, hversu oft menn í ábyrgðarstöð-
um stéttarfélaga taka félaga sína í karphúsið. Og það
er eðlilegt, að ekki sé verið að auglýsa slík innanstétt-
armál. En það verður að segja það, eins og það er, að
158
TfMARIT IÐNAÐARMANNA