Vikan - 06.11.1958, Blaðsíða 5

SENNILEGA hafa fáir Islendingar
stuðlað að því að jafnmörg ný
nöfn hafi sést á prenti. Og nafn
hans sjálfs hefur verið prentað ótal
sinnum í blöðum, tímaritum og bók-
um. Þó er ein bók sem lætur hans ó-
getið. Það er símaskráin. Ragnar
Jónsson finnst ekki í símaskránni og
það er aðeins þröngur hópur manna
sem þekkir símanúmerið hans.
Sumir staðhæfa að hann láti skipta
um númer á jeppanum sínum með
vissu millibili. Það er of djúpt í ár-
inni tekið. Hinsvegar málar hann
jeppann tvisvar þrisvar á ári, en
það getur fullt eins vel stafað af
því að Ragnar langi til að breyta
tiJ eins og hinu að hann vilji leyn-
ast.
Þvi er setið um Ragnar Jónsson.
Honum eru gerð fyrirsát á ótrú-
legustu stöðum, menn eiga það til
að norpa klukkustundum saman í
versta veðri á einhverju götuhorni,
et þeir hafa óljósan grun um að
Ragnar í Smára eigi þar leið um.
Það er mun auðveldara að ná tali
af helztu þjóðhöfðingjum en Ragnari
Jónssyni. Það á enginn maður á
Islandi jafn annríkt og Ragnar Jóns-
son. Þó er enginn sem gefur sér jafn
góðan tíma til að hugsa. Tala, hugsa,
njóta, hlusta.
Þeir eru ekki margir forstjórarnir
hér í bæ sem láta sér nægja að aka
um í jeppa. Ragnar í Smára fyrir-
lítur öðruvísi bíla. „Þessar löngu, lágu,
krómhlöðnu skrautkistur á hjólum,
sem menn keyra rúntinn“, hefur hann
sagt, ,,það er ekki hægt að komast
á þeim nema eftir malbikuðum götu-
spottum.“
Ragnari í Smára hefir aldrei nægt
að fara alfaraleiðir. Hann hefur alla
ævi kannað ófarna stigu, gert víð-
reist um öræfi landsins á jeppanum,
notið náttúrufegurðar óbyggðana og
hlustað á f jöllin talast við yfir dimma
eyðisanda. Og það er táknrænt fyrir
hann að aka um i jeppa.
Hann hefur aldrei bundið bagga
sína sömu hnútum og samferðamenn,
aldrei farið troðnar slóðir en brotist
upp ókleifa tinda i útgáfustarfsemi,
ruðst um grýttar urðir menningar-
leysis á Islandi í kraftgír andans. Og
jafnan haft sigur. Hann lætur sér
aldrei nægja neinn sigur, hann er
ætíð albúinn til nýrrar atlögu jafn-
skjótt og eitt afrekið er unnið.
Ragnar Jónsson er fæddur 7. febr.
1904 í Mundakoti á Eyrarbakka.
Foreldrar hans voru Guðrún Jóhanns-
dóttir bónda í Mundakoti og Jón
Einarsson hreppstjóri þar. Hann kom
ungur til Reykjavíkur og settist í
Verzlunarskólann, lauk þaðan prófi
1922 og hefur alltaf verið að læra
síðan. Hann þolir ekki kyrrstöður i
neinum hlut, hugur hans er alltaf
vakandi, andinn alefldur og reiðu-
búinn að kynnast nýjum hugmynd-
um á öllum sviðum.
Nafn Ragnars Jónssonar hefur
fyrst og fremst verið tengt tveimur
hlutum og eru þeir þó all óskyldir.
Listir og smjörlíki.
Hann hefur framleitt meira smjör-
líki en nokkur maður á Islandi og
hann hefur stiiðlað að framgangi
Ragnar
Jónsson
í Smára
bókmennta, listar og menningar meir
en nokkur annar Islendingur.
Hann byrjaði nokkurn veginn jafn
snemma að fást við hvorttveggja.
Árið sem hann útskrifaðist úr Verzl-
unarskólanum, gerðist hann starfs-
maður við smjörlíkisgerðina Smári í
Reykjavík. Hann hóf starf sitt með
því að keyra smjörlíki út um bæinn
og söng þá „Ramona" fyrir börnin
hvar sem hann fór. Svo snemma tókst
honum að flétta saman þessa tvo
meginþætti í ævi hans, listir og
smjörlíki. Svo var hann orðinn for-
stjóri fyrirtækisins áratugsíðar.Hann
hefur verið kenndur við Smára alla
tíða síðan og þekkist vart undir öðru
nafni en Ragnar í Smára. Ári síðar
en hann gerðist forstjóri Smára,
stofnaði hann annað fyrirtæki, Sápu-
verksmiðjuna Mána og nokkru síðar
Brennistein h.f. Hann hefur verið
í stjórn þessara fyrirtækja síðan.
Hann er einnig i stjórn Víkingsprents
og einkaeigandi bókaforlagsins
Helgafells. Hann gefur út bækur
Halldórs Laxness, nóbelsbóndans á
Gljúfrasteini og einnig bækur Þór-
bergs Þórðarsonar, ofvitans úr Suð-
ursveit.
Þá er ótalinn sá þáttur sem Ragnar
hefur átt í því að koma verkum
ungskálda á framfæri. Hann hefur
jafnan verið boðinn og búinn að
prenta handrit, sem allir aðrir út-
gefendur hafa kastað frá sér, ef
hann hefur talið að þar væri að
finna neista af skáldskap. Hann læt-
ur ekki stjórn^st af
gróðrafíkninni þegar
hann er að koma vesöl-
um ungskáldum á fram-
færi. Og það er ekki nóg
með að hann gefi út bæk-
urnar þeirra, heldur
hjálpar hann þeim á
baráttunni. Hann skýtur
yfir þá skjólhúsi, lofar þeim að
sofa í skápum og skotum hjá sér,
þegar ekki er pláss annars stað-
ar fyrir þá í mannfélaginu, gef-
ur þeim að borða og borgar þeim
kaup fyrir að ganga mn göt-
urnar og hugsa. Halldór Kiljan
Laxness hefur einhverstaðar bent
á að Ragnar muni hafa lært það af
Erlendi i Unuhúsi að umgangast
skáld.
Ragnar Jónsson er einstaklings-
hyggjumaður, óbundinn öllum kenn-
ingum, kreddum og bókstaf. Hann
er stór í öllu, frábitinn borgaraleg-
um fordómum, hann hefur viðari
sjónhring en flestir menn aðrir. Hann
er gæddur afburða gáfum, en hefur
þó aldrei hlotið akademíska þjálfun.
Fyrir þá sök er hugsun hans frjórri
en ella, hann getur látið sér detta
ýmislegt í hug, sem akademiskir ali-
ltálfar eru dauðhræddir við vegna
þess að þeir hafa aldrei fengið slíkt
á jötuna sina.
Ragnar er starfsmaður mesti og
sést þó aldrei vinna. Hann fer á
fætur árla morguns dag hvern, lítur
yfir morgunblöðin og fær sér kaffi,
hendist síðan út i jeppann og ekur
út í bæ. Hann eyðir morgninum ýmist
í peningastofnunum, bönkum, gjald-
eyrisnefndum, sparisjóðum eða hjá
einhverjum listmálaranum, því hann
heldur þvi fram að málverk njóti
sín bezt í morgunbirtunni. . Hann
skrifar rithöfundum úti á landi löng
bréf og skýrir þeim frá því hvers-
vegna hann vilji ekki gefa út hand-
ritið sem þeir sendu honum, og hafði
hann þó gefið út tíu bækur eftir
sama höfund. Þvi Ragnar Jónsson
lætur sér ekki nægja að hafna þeim
handritum sem honum berast, hann
telur það í sínum verkahring að
benda skáldunum á hvað betur megi
fara, hvað skorti á. Þó er síður en
svo að Ragnar sé að segja þeim fyrir
og skipa þeim fyrir verkum, hann
er einmitt einn þeirra manna sem
skilur nauðsyn þess að hver jurt fái
að gróa að sinni vild.
Á Veghúsastíg 7 eru skrifstofur
Helgafells, þröngri hliðargötu í
Skuggahverfi. Þangað kemur for-
stjórinn venjulega um tvöleytið eftir
hádegi, segir starfsfólki sínu fyrir
verkum og ræðir við þá sem þar
hafa ’ beðið eftir honum. Á einka-
skrifstofu forstjórans uppi á lofti
er allt þakið málverkum í hólf og
gólf og þar er geymt eitt merkasta
bókasafn hér í bæ. Það eru mörg
og margvísleg erindi sem þar eru
leyst. Listmálari kemur með málverk
og vill selja, píanóleikari þarf að fá
skrifað upp á víxil, skáld eitt dreg-
ur bögglað og velkt handrit að
ljóðakveri upp úr barmi sér, Stefán
Rafn kemur til að snuðra, inn-
heimtumenn með hlaða af reikning-
um, kærustur sem eiga blanka lista-
menn suður í Paris og eru búnir með
yfirfærsluna, .cinsetumaður norðan af
Ströndum sem kveðst vera orðinn
„heyrnarlaus í augunum" og trúir
því að Ragnar í Smára sé eini mað-
urinn á Islandi sem getur læknað
þann kvilla. Svo mörg eru þau erindi
og margvísleg. Og Ragnar leysir úr
þeim öllum eftir fremsta megni.
Síðan heldur Ragnar út í bæ og
það er engin leið að henda reiður
á hvert förinni er heitið. Hann þarf
að undirbúa næstu tónleika Sinfóniu-
hljómsveitarinnar og fær sér þá kaffi
með Jóni Þórarinssyni á Borginni,
hann þarf að skipuleggja næsta hefti
af Nýju Helgafelli og býður þá
Kristjáni Karlssyni upp á kaffi í
Naustinu, hann þarf að fá heims-
frægan fiðluleikara til að spila fyrir
Islendinga og heilsar upp á Pál Isólfs-
son til að ráðfæra sig við hann. Ragn-
ar þarf einnig að láta gera fleiri
eftirprentanir á islenzkum málverk-
um í Hollandi og Sviss og þýtur um
allan bæ til að hafa uppi á beztu mál-
verkunum í því skyni, hann þarf að
útvega gjaldeyrisleyfi fyrir pappír
og hann þarf að sjá um að reykvísk-
ar húsmæður hafi nóg smjörlíki
næstu mánuðina.
Á kvöldin heldur hann kyrru fyrir
°g þá gjarnan á heimili sínu, hlustar
á klassíska tóniist meðan hann geng-
ui' um í vistlegri stofunni á Reyni-
mel 49.
Ragnar er kvæntur Björgu, dóttur
Othars Ellingsens konsúls og kaup-
manns í Reyjyavík. Þau eiga nokk-
ur mannvænleg börn og velbúið heim-
ili.
Á sumrin dvelur fjölskyldan í
sumarbústað við Álftavatn en heim-
ilisfaðirinn hefur sjaldan tima til að
dveljast þar nema rétt um helgar.
Þvi hann er dag og nótt önnum kaf-
inn við sín helgu hugsjónamál, að
rækta akur islenzkrar menningar svo
hann megi bera ríkulegan ávöxt.
Ragnar Jónsson er maður sem hugsar
í öldum en ekki árum.
VIKAN
5