Vikan - 06.11.1958, Blaðsíða 6

:...........,
barnið

...
Arinn heimilisins
til að sýna þvi umhyggju. Jafnvel
þótt sú umhyggja komi aðeins fram
í banni, ávítun eða hegningu, veitir
hún barninu fróun. Við megum ekki
halda, að barnið geri þetta vitandi
vits og eftir útreikningi. Hér er dul-
vitundin að verki. Hún grípur oft
inn á þau svið, sem vilji barnsins
ræður ekki yfir, t. d. að barn byrjar
að stama, ef því finnst það missa
af ást móður sinnar. Þannig brást
4 ára drengur við fæðingu yngri
systur sinnar. Poreldrarnir urðu að
senda hann til vandalausra, meðan
á fæðingu og sængurlegu stóð. Þeg-
ar drengurinn kom heim eftir 3—4
vikur, var lítill angi í fangi mömmu,

ipipigp
.

Sv*!
iiiii
'• ’.v'
■■
' ■ á
Sú lífvera sem hefir gert sér jðrð-
ina undirgefna, fæðist umkomulaus-
ari en nokkurt dýr annað. Engin líf-
vera er jafnlengi ósjálfbjarga og
mannsbamið. Nakið kemur það í
heiminn, ófært til að leita sér nær-
ingar, hverju rándýri hæfileg bráð.
Og þessi sama lífvera er drottnari
jarðar, ein alira jafnfær um að lifa
í glóðheitri sandauðn hitabeltisins og
í klakaauðn heimskautsins. Hún er
herra yfir hverju dýri, á láði og í|
legi.
Gegnir slíkt ekki furðu?
Eða ber að skilja umkomuleysil
mannsins í langri bernsku sem skil-j
yrði fyrir herradómi hans?
Vegna bernskukramar sinnarl
þarfnast maðurinn meiri umhyggju*
en annað imgviði. Árum saman þurfa
foreldrar að sjá þarni sinu fyrir
næringu. Mannsmóðirin er ekki laus
við umönnun fyrir ársgömlu barni,
þegar hún fæðir nýtt barn, sem
krefst umhyggju hennar. Hún þarf
venjulega að sjá um hóp barna á mis-
jöfnum aldri og með ólíkum þörfum.
Knúin af þessari nauðsyn fann kon-
an upp heimilið.
Prá örófi alda var heimilið upp-
eidisstöð barnanna, meðan þau voru
ósjálfbjarga fyrir bernsku sakir. —
Heimilismenningin spratt af uppeldis-
önn móðurinnar. Heimilið hefir
merkilega sérstöðu. Það er eina stofn-
unin innan samfélagsins, sem hvílir
á gagnkvæmri ást. Því er það barn-
inu hið ékjósanlegasta umhverfi. Um
leið og barnið vex upp við ástríki
f jölskyldunnar og nýtur þess, glæðist
ásthneigð þess sjálfs, tilfinningalíf
þess þroskast og félagshneigðin vakn-
ar.
Ef gerð heimilisins er grandskoð-
uð, kemur i ljós, að í því fléttast
allir þættir samfélagslegrar menning-
ar, sem hin uppvaxandi kynslóð þarf
að kynnast og þjálfast við. Af vör-
um foreldra sinna nemur barnið
tungu þjóðarinnar allrar, í sameigin-
legri bæn með þeim glæðist trúar-
kennd þess, fyrir handleiðslu þeirra
kynnist það siðum og hegðunarkröf-
um samfélagsins. Mest er þó vert
um það, að ást foreldra á barninu
vekur og glæðir ást í brjósti þess
sjálfs. Barnið finnur ást foreldra
sinna og laðast til að endurgjalda
hana. En af ásthneigð bamsins vex
sú kennd, sem mikilvægust er fyrir
hamingju einstaklingsins og heill
samfélagsins: samúð og mannúð, eða
kærleikur, eins og kristin trú nefnir
það. Af svo litlum loga hefir tendr-
azt það bál kærleikans, sem allt
mannkyn þráir að vermast við.
Þannig dafnar hinn veikbyggði
herra jarðar og eflist að þrótti við
yl frá ami heimilisins.
Þessi hlýja er barninu lífsnauðsyn.
Því nægir ekkí, að heimilið annist
næringu þess og verndi það gegn
slysum. Það þarf sífellt að finna
ástríldð umvefja sig, svo að það
gleymi smæð sinni og öryggisleysi.
Því heimtar bamið ekki aðeins nær-
inguna úr brjóstum móður sinnar,
ást hennar er jafnmikilvæg fyrir
innri viðgang og sálrænt samræmi
þess. Móðir, sem ekki getur veitt
barni slnu heita og fölskvalausa ást,
neitar því um það, sem það þarfnast
mest. Þá gagntekur geigurinn við
hið ókunna barnið. 1 fyrstu neytir
það allra tiltækra bragða til að snúa
athygli móðurinnar að sér og laða
fram ást hennar. Það gegnir furðu,
hvílíkri (dulvitaðri) hugkvæmni
barnið beitir 1 þessu skyni.
Fyrst reynir það auðvitað beinlínis
að ávinna sér ástúð móður sinnar.
Það flýr með vandræði sín til henn-
ar og betlar beinlínis um hlýleg atlot.
Ef þetta dugir ekki og því finnst
það verða út undan, gripur það eins
og af eðlisávisun til þvingana. Það
hverfur aftur til atferlis yngra skeiðs:
byrjar að bleyta sig á ný, sýgur
fingur, nagar neglur, er óþægt að
sofna. Þannig neyðir það móðurina
sem drengurinn hafði átt einn fram
að þessu. Þá byrjaði hann að stama,
svo að hann gat varla gert sig skilj-
anlegan. Móðirin varð að læra að
skipta sér réttlátlega milli bam-
anna; þá losnuðu fjötrar afbrýðis-
seminnar smám saman af drengnum.
Meðan börnin eru ung, gera þau
sér enga grein fyrir tilfinningum
sínum og geta ekki lýst þeim í orð-
Framhald á bls. 13
L E I K L I S T
A5 skipta um nál í plötuspilara...
Þjóðleikhúsið: Sá hlær bezt...
eftir Telchmann og Kauíman.
Lcikstjóri: Ævar B. Kvaran. ‘
LEIKRITIÐ, sem Þjóðleikhúsið
sýnir um þessar mundir, Sá
hlær bezt, eftir Howard
Teiehmann og George Kaufman,
er léttmeti og gerir ekki kröfur
tiJ að vera annað. Það stendur i
leikskránni að það sé gamanleik-
ur, en gamanið er fremur þunnt.
Hér verður ekki skrifað langt mál
um þessa sýningu. Aðrir eru bún-
ir að rekja gang leiksins og er
þess því ekki þörf hér. Aðrir hafa
bent á hnökrana og má því einn-
ig sleppa þeim. Hins vegar má
minna á atriði, sem aðrir leik-
dómarar hafa ekki hirt um að
nefna svo sem til dæmis fram-
burð sumra leikara við Þjóðleik-
húsið. Það er t. d. ófært að hlusta
á framburð eins og að steida
hnefana" af sviði sjálfs musteris-
ins. Þessi tilvitnun er að vísu ekld
tekin úr þeirri leiksýningu, sem
hér verður lítillega gerð að um-
talsefni. Hún er frá því í haust.
Fjölda mörg dæmi mætti nefna
um þetta, en ekki verður meira
að gert að sinni. Hins vegar ætti
Þjóðleikhúsið að hafa hljóðfræð-
ing í þjónustu sinni eða kaupa sér
íslenzkan linguaphone, og væri þá
sá ieikstjóri lélegur músikant, sem
ekki kynni að skipta um nálar 1
plötuspilara. Það mun hafa verið
talsverðum vandkvæðum bundið
að stjórna þessum leik og ber hann
þess ljós vitni. Ævar Kvaran, sem
er, eins og allir vita, ágætur og
þaulvanur leikhúsmaður, hefur
sýnilega verið í vandræðum með
að koma sköpulagi á þetta. Pram-
kvæmdastjórarnir í General Pro-
ducts, þeir Indriði Waage, Robert
Arnfinnsson, Valdemar Helgason
og Lárus Pálsson virtust hvergi
nærri heima hjá sér í hlutverkum
sínum nema þá helzt Lárus Páls-
son. OIli þar miklu umhverfi og
búningar. Haraldur Bjömsson
gerði hlutverki sínu að ýmsu leyti
góð skil. Þessi nestor íslenzkra
leikara er enn þá sprellfjörugur,
en þó vantaði nú eitthvað þama
samt, svo að manni duttu hug,
í sambandi við leik hans, þessar
ljóðlinur:
„Mér fannst þetta líf eins og
uppgerðar asi
og erindisleysa með dugnaðarfasi."
Og illa hefði farið, ef Emilia
Jónasdóttir hefði ekki leikið aðal-
hlutverkið. Hún er alltof fersk og
eðlileg, sennilega vegna þess, að
hún hefur aldrei lært að vera
leikkona, heldur bara er leikkona.
Pramsögn hennar er sérlega góð.
Bryndís Pétursdóttir lék einnig
mjög snoturlega.
Þó að lítið sé hlegið að þessu
leikriti, þarf maður samt ekki
að horfa reiður um öxl, þegar mað-
ur fer út.
K. Isf.
Kmilía Jónasdótttr og Haraldur Bjömsson í hlutverkum sínum.
t
6
VIKAN