Vikan - 24.03.1960, Blaðsíða 28

Morð undir Jökli
Framh. a£ bls. 5.
ul augu sem rýndu útum baíSstofugluggann:
húnfreyjan aldraða, Katrín, liafði heyrt hljóð-
in og staulaðist nú sem hraðast hún gat á sokka-
leistunum útað heygarði. Sonur hennar var
dauður þegar hún kom i flasið á morðingjan-
um, sem þegar í stað gerði gömlu konuna höfð-
inu styttri þarna í heygarðsdyrunum. Að ]jvi
loknu stefndi hann til fjóss.
Pilturinn Björn iiörfaði undan þegar þessi
óði maður nálgaðist hann í fjósflórnum með
blóðugt vopnið, — en í þraungu dimmu átjándu-
aldarfjósi gafst litið rúm tii umsvifa. Jón stakk
piltinn hvað eftir annað. I>að virðist gánga
kraftaverki næst að Björn, dauðsærður, skyldi
sleppa lífs útúr kofanum: hann smaug aftur á
milli fótanna á illræðismanninum, hljóp í ofsa-
hræðslu inní bæ og uppá baðstofuloft með
morðíngjann á hælum sér — og enn skeði sú
furða að pilturinn smaug útúr bænum. Hann
hljóp útá voginn sem liggur milli bæjanna
Holts og Mávahlíðar. Á voginum var ónýtur ís,
en þó slapp Björn þurrum fótum yfir. Hins-
vegar skrapp Jón niðurúr isnum svo honum
vöknaði fótur, sneri þegar aftur og liætti ekki
á að fylgja ])essu fórnardýri eftir. Hann hélt
heim að Holti aftur og i)eint inní bæ.
Björn var að dauða kominn af blóðrás og
mæði þegar heimamenn í Mávahlið studdu hann
inn úr skafrenningnum; ])ó gat hann stunið
upp tíðindunum.
Tveir menn brugðu þegar við og héldu til
Holts. Sjálfsagt hefur verið myrkt orðið þcgar
])eir hittu Bjarna Snorrason á leið til bæjar frá
fjárhúsum. Að sjálfsögðu var hann grunlaus
um þessa hryllilegu atlnirði, fyrr en nú, er
Mávahlíðarmenn sögðu lionum af hið Ijósasta.
Sáu þeir nú ljósi bregða fyrir i bænum og var
af því ljóst að þar hafðist morðínginn við. — í
sögnum er að Bjarni hafi tryllzt með öllu á
þeirri stund og viljað æða inn að Jóni, en þeir
varnað honum þess og átt þó fullt í fángi með
að koma honum til Mávahlíðar. — Eftir það
komu fleiri menn á vettváng frá Mávahlíð.
Flestar heimildir géfa í skyn lítið luigrekki
]>essara manna, ])ví aldred áræddu þeir að
gánga í bæinn að Jóni; og er þeir stóðu við
bæjardyr sáu þeir mann hlaupa frá bænum,
að sumir segja útum eldhúsgluggann, og hvarf
hann þeim útí veðrið og myrkrið.
Þegar svo var komið áræddu komumenn að
þt f - • ‘ ' - ' -'
láta á sér kræla, geingu til heygarðs og fundu
þar blóði drifin lík Katrínar gömlu og Stefáns
bónda. Eftir að hafa lagt þau til, fóru þeir
í bæinn og gáðu að verksummerkjum. Hafði
þar verið brotinn upp skápur i baðstofuhúsi
og kom síðar í ijós að úr honum voru horfnir
(i() eða 70 rikisdalir, en 4 voru eftir.
Þá hafði sýsluna Jón Árnason að íngjalds-
hóli. Var nú sent til hans með þessum tiðind-
um og gerði hann þegar út menn til að leita
morðingjans.
Um þá leit eru hégiljufullar sögur um að þeir
hafi farið til Breiðuvíkur til kellíngar' einnar
s'-m var nákomin Jóni Helgasyni, og telja líkur
á að luin hafi falið Jón undir sér í rúmi sínu —
og er hér auðsjáanlega um að ræða óljósa hug-
mynd þjóðsögunnar um Sigríði móður Jóns,
konu Jóns Ólafssonar á Grimsstöðum í Breiðu-
vík, og liggur raunar í auguin uppi að morð-
íngjans hafi verið leitað þar. En leitin varð
árangurslaus.
Sumarið eftir á Alþingi lét Jón sýslumaður
Árnason lesa upp lýsingu á „morðingjanum
Jóni Helgasyni, burtstroknum úr Neshrepp inn-
an Snæfellsnessýslu, ineð þessum auðkennum:
Hann er á l lestra meðalmanna vexti á hæð, gild-
ur og mjög þrekinn, nokkuð lotinn ( lierðum,
með litið hár nokkuð hrokkið, dökkjarpt á lit,
tileygður á báðum augum, þó meir á þvi liægra,
þykkleitur og bólugrafinn, þykkvaraður og lítill
slöður i neðri vörinni, nokkuð frammyntur,
drúngalegur og rómdimmur í máli, gegnlegur
i tali, vellesandi, nokkuð skrifandi, brúkar
tóbak með allt slag, þó mest í munninn, nokkuð
lagtækur á smíðar, sérdeilis á tré.“
En hérmeð er Jón Helgason að hverfa úr
sögunni, ]>viað liann komst aldrei undir liendur
réttvísinnar. Hinsvegar voru rökstuddar get-
gátur á lofti um ferðir hans og voru snemma
færðar í letur.
Ein afskrift Höskuldsstaðaannáls segir svo:
„var haldið af mörgum hann hefði verið i lcyni
á Knör í Breiðavík um veturinn — þar bjó þá
Bjarni Jónsson, kallaður djöflabani — og liafi
svo komizt á Vestfirði um vorið og þar á hol-
lenzkar duggur.“ — Bjarni djöflabani er sami
maður og liinn nafnfrægi Latínu-Bjarni, og hér
er ekki úr vegi að geta þess að einu sinni héldu
menn að hann hefði með fjölkynngi ráðið liálf-
bróður Jóns Helgasonar, Teiti Jónssyni Ólafs-
sonar, bana útaf kvennamálum, í siðustu
jólagleði sem haldin var undir Jökli.
Flestar heimildir geta þess að Jón Iiafi kom-
izt i hollenzkar duggur, hafi þekkzt hér við
land með Hollendíngum nokkrum árum siðar
(Ketilsstaðaannáll nefnir til þess árið 1769).
Enn aðrar lieimildir fræða okkur meira að segja
á því að Jón hafi siðast verið heingdur i IJol-
landí. Og svo bregður fyrir þessari tilgátu:
„sagt var eftir einum tugthúsdelinqvent, sein
tekiiin var á Vestfjörðum, að Jón þessi liefði
setið þar cinn eftir í lielli og verið orðinn
blindur“. (íslands árbók Sveins Sölvasonar).
Það er að segja af Birni þeim er komst lífs
af úr háskanum, að liann reyndist særður mörg-
um stúngum sem allar höfðu hitt bein fyrir.
Hann varð græddur og var ævinlega nefndur
Björn stíngur siðan. Hann kvæntist seinna og
bjó í Strandasýslu.
Við skulum svo að siðustu bregða okkur til
Grímsstaða i Breiðuvík. Þar situr Jón Ólafs-
son, aldraður fræðimaður og skrifar annál
fornra og nýrra tiðinda. Ef við fylgjumst með
látbragði hans, sjáum við hann gera hlé á
skriftumim og hika við um lirið. Ef til vill
lítur hann snöggvast til aldraðrar konu sinn-
ar. Við gægjumst á pappírinn hjá honum og
sjáum að liann er staddur við árið 1757: Aumt
og hryggilegt morð skeði. Og svo heldur Jón
Ólafsson áfram að skrifa. Við sjáum á eftir
að morðínginn á pappirnum heitir bara .Tón,
og hann er vegandi en ekld morðíngi. — Var
leitað, en fannst ekki.
Heimildir: Alþ.bækur,
Annálar 1400—1800,
Djáknaannátar (lB 3, 4to),
Þjóðs. Öl. Daviðssonar,
Árbækur Jóns E'spólins.
Vestfjarða — Grímur
Framh. af bls. 10.
hreinsaði svo eyjuna. Siðan setti hann þar
hyggð sína, og juku þau risadóttir þar ætt þeirra.
Eyin liggur út frá Eyjafirði og heitir síðan
Grímsey. Bjuggu ættmenn Gríms þar eftir han's
dag, og lýkur svo þessari frásögn.
Bjarni Einarsson, er bjó til prentunar Munn-
mælasögur 17. aldar á vegum Hins islenzka
fræðafélags I Kaupmannahöfn, telur það liggja
i augum uppi, að söguefnið sé að miklu leyti
dregið út úr Droplaugarsona sögu og Grettlu. En
Frá Randers Rope Trading Limited., Randers.
Allar gerðir af Sisal fiskilínum og köðlum.
Manilla í flestum sverleikum, Nylon og Terylene línur og kaðlar.
Nylon öngultaumar, sérlega harðsnúnir og sterkir.
Bindigarn úr hampi og sísal. Trollgarn og bómullarlínur.
Útgerðarmenn! Þér getið valið Um þrennskonar snúð á „RANDERS“
línum.
STÁLVÍRAR, Togvírar, Snurpivírar, Lyftuvírar, Kranavirar,
VÍRMANILLA allir sverleikar.
Kristján Ó. Skagfjörð h.f.
Tryggvagötu 4. —■ Sími 24120