Vikan - 19.05.1960, Blaðsíða 15

Þetta er
þátturinn
eftir
Dr. Matthías
Jónasson
CJedbilnð fólk
elur upp
börn
„ALLIR OPSÆKJA MIG“
„Nei, nú ætla ég aS tala. Ég ætla bara að segja yður frá, hvernií?
farið er með mig. Ég hef hvergi frið. qmist eru hörnin ofsótt efSa ég
sjálf. Ég á nágranna skal ég seg.ia ySur! Já, heir hafa oft hótah að
myrða börnin og ])eir hafa lagt hendur á mig sjáifa. Drengjunum minum
er kennt um allt, hó að heir hafi hvergi nærri komifi. ÞafS er hægt afS
liúga ðllu upp á þá. Hvað á ég afS gera? Getur ekki barnaverndarnefndin
látifS taka svona fólk, sem hefur glefSi af þvi afS ofsækja annarra börn?“
Þetta er afSeins örstuttur háttur úr langri frásögn óhamingjusamrar
mófSur nm þá mefSferfS. sem liún taldi sig og hiirn sin sæta. Hún kvelst
stöfSugt af sjúklegum ótta um afS allir ofsæki hana og börn hennar.
Börn liennar lenda aufSvitafS í árekstrum við önnur hörn, rétt eins og
gengnr. Kn hin geSþilaða móðir skilur allt slíkt sem ofsóknir á sig.
Sjúkt gefS hennar þolir ekki þá áreynslu, sem fylgir daglegu uppeldis-
starfi og samskiptum fjölskyldunnar við annað fólk.
Hér er ekki um einstakt dæini að ræða. Fjölmargt gefSbilafS fólk elur
upp börn, oftast sin eigin, en einnig sér fjarskyld börn og jafnvel vanda-
laus. Lang oftast eru fjölskyldutengslin að einhverju leyti rofin: skiln-
afSur frá maka, ósælti vjfi eigin foreldra efSa systkini, sem hinn gefSbiIaði
telnr vera þátttakendur f samsærinu gegn sér. Þannig einangrast siúkl-
ingurinn alltaf meir og meir vcgna geðbilunar sinnar og bið óheilbrigða
mat hans á öllum samskiptum manna hefir smám saman truflandi áhrif
á samfélagsviðhorf og aðlögunarhæfni barnanna. Sjúklegt geðfar for-
eldrisins grípur einnig þau, sefjar þeim ótta við ofsóknir og uppreisnar
hug gc-gn ranglæti, sem þau telja sig mega vænta. Slikt lnigarfar er
börnum í alla staði óhollt og skaðlegt. Það sviptir þau eðlilcgu trausti
og öryggiskennd og raskar þannig innra sálrænu jafnvægi þeirra.
ER HANN MÉR ÓTRÚR?
Geðbilun kemur fram i ýmsum myndum, meðal annars i sjúklegri
tortryggni og afbrýðissemi. „Hann þolir ekki einu sinni. að kona úr
næsta húsi líti inn til mín. Ef hann kemst að því, þá yrðir hann ekki
á mig, en skellir hurðum og skammar börnin, svo að allt ætlar af göfl
imnm að ganga.“ Auðvitað verður fólk ufan heimilisins fljótt áskvnja
um slík átök. Karl nokkur fyrir vestan rcTÍ til fiskjar hvern dag, enda
var það atvinna hans. Hann rcri þó aldrei lengra en svo, að liann sá
til mannaferða að bæ sínum, og hafði sig í land hið bráðasta, ef hann
sá mann ste-fna þangað heim. Enginn trúði þvi, að kona hans gæfi
nokkurt raunverulegt tilefni lil slikrar tortrvggni.
Stundum kemtir afbrýðisemin fram sem hrörnunarsiúkdómur, eins
og raunar á við um ýmsar aðrar mvndir geðtrnflunar. Þegar kvnhæfni
hióna hrörnar, getnr vaknað sinklee tortrygahi um trúnnð makans. Hún
vcrður oft dálilið spaugileg. I. d. hegar kona heldur að háaldraður eigin
mnður hennar sé umsetin af ungum léttúðardrósum. en sú hlið málsins,
sem snýr að barnabörnum og öðrum. sem nióta uppeldis hjá gömlu
hjónunum, er allt annað en spaugileg. Hún stefnir börnunum oft i mik-
inn háska.
Geðbilaður maður kann sér ekki hóf, hvorki gagnvart maka slnum
né börnurn. Tilfinningar hans verða svo ofsalegar, ba’ði í ást og andúð,
að hann gleymir þeirri háttvisi og tillitssemi, sem börn og unglingar
þarfnast öllu framar. Þannig gætir geðsjúkt fólk hcss ekki að halda
börnunum utan við há árekstra, sem hað lcann að lenda i við maka,
ættingja eða nágranna. Þvert á móti: Þvi sýnist enginn málstaður svo
mikilvægur, að það setur hann hiklaust ofar velferð harnsins, notar
það hlifðarlaust i baráttunni fyrir ímynduðum rétti sínum, lætur það
njósna, barmar sér i áheyrn þess vfir ötrvggð makans og gengur iafnvel
svo langt að sve-rta hann beinlinis í augum hess. „Þegar konan bvrjaði
lietta rugl um ótrúmennsku. há sór ég þess eið. að telpan skyldi að
minnsta kosti alltaf standa á mina hlið. Og hað hefir mér tekizt.“ En
telpunni hafði ekki farnast vel i hessuin átökum. Það bar báðum for-
cldrum saman um, hé að hvort vildi öðru um lcenna. Hvers konar
sjúkleg afbrigði í þessa áft verða mi.klu tíðari, ef börnin eru ekki af-
kvæmi beggja foreldra, heldvir stjúpbörn, barnabörn eða enn fjarskyld-
ari.
„ERTU NOKKUÐ GEGG.TUÐ, AMMA MfN?“
Þegar geðtruflun hjá foreldri eða þeim, sem gengnr barninu i for
eldris stað, verður svona áberandi, getur hún orðið barninu sjálfu
vandamál og umhugsunarefni. Sanit tekur barnið sjaldan eftir óeðlilegu
hátterni hjá móður sinni, stjúpu eða ömmu, nema aðrir bendi þvi á. En
Framhald á bls. 31.
V IK A N
15