Vikan - 26.05.1960, Blaðsíða 26

\
í aldarspegli
Framhald af bls. 9.
mörgum fyrirmönnum i borginni, sem leituðu
titt til „skítugasta stráksins úr skítugasta kot-
inu“, en hann lék við þá að vild, leysti vand-
ræði þeirra og gerði þeim glatt i geði, — á þeirra
kostnað, en ekki lians. Ekki mun hann þó hafa
leitað eftir vináttu þeirra, heldur aðeins við-
skiptum. Hann vissi það, að þeir urðu að koma
bónarleiðina að honum, en ekki hann til þeirra.
Honum var fagnað með bros á vör og útbreidd-
um faðmi, þegar hann kom, en hann brosti ekki
á móti og galt þvi síður faðmlögin. Steindóri
græddist fé — og safnaði því, enda alltaf fyrir-
hyggjusamur eins og frændur hans í Ölfusinu
— og duglegur eins og móðurfrændur hans.
III.
Steindór Einarsson virðist ekki koma mikið
við sögu, þegar bilarnir komu fyrst. Þó hafði
hann augun opin fyrir öllum möguleikum. Hann
mun hafa viljað bíða og sjá, hvað sæti. Að
minnsta kosti sagði maður mér, að hann hefði
rætt við Steindór árið 1913 um bifreiðar og
Steindór hafi þá sagt:
„Ég fer í þetta, — já, ég fer í þetta. En ég
ætla að láta hina tapa fyrst á byrjunarerfið-
leikunum." Steindór keypti fyrstu bifreið sína
árið 1915 og auglýsti, að liann leigði hana til
ferðalaga. Birtust auglýsingar um þetta í Vísi,
en bifreiðin var heima hjá Steindóri, í Ráða-
gerði, og þar hafði hann síma. Ekki stjórnaði
Steindór sjálfur bifreiðinni, en réð sér bifreiðar-
stjóra. Þó fékk hann ökuskírteini árið 191ö.
Grimur, mágur Steindórs, réðst á bifreiðina og
var síðan hjá honum alla tið. Þegar Steindór
hafði þreifað fyrir sér, fór liann að auglýsa
ferðir austur yfir fjall og suður með sjó, og voru
farseðlar seldir i vepeluninni Breiðabliki í
Lækjargötu 10. Haustið 1918 stofnaði hann svo
Bifreiðastöð Steindórs, og hafði hún afgreiðslu
í Hótel ísland. Þarna kom i Ijós fyrirhyggja
Steindórs, þvi að fjölmennt var i gildaskála
hótelsins á kvöldum og auk þess starfaði Nýja
bíó þar fyrsta kastið. Margir þurftu þvi að fá
sér bíl, þegar þeir fóru úr hótelinu eða komu af
bíó. Árið 1919 fluttist Steindór svo með starf-
rækslu sina 1 stöðina, þar sem hún er nú, á horni
Aðalstrætis, Austurstrætis og Hafnarstrætis, —
og á því Steindór einhverja allra verðmestu lóð-
ina í Reykjavík. Það skiptir hann þó ekki mestu
máli, heldur hitt, að hús hans og bifreiðar standa
andspænis húsinu, sem liann var hrakinn frá
með illyrðum — barn að aldri.
Brátt óx vegur Steindórs og stöðvar hans.
Árið 1920 átti hann ellefu bifreiðar, allar nýjar
eða nýlegar. Og fullyrt er, að enginn maður
hafi, þó að viða sé leitað um lönd, átt og rekið
eins margar bifreiðar og hann.
Þannig óx Bifreiðastöð Steindórs ár frá ári
— og varð snemma eitt af allra öruggustu fyrir-
tækjunum í Reykjavík. Það er óvenjulegt um
þetta rótgróna fyrirtæki, að menn hafa alltaf
viljað skipta við það þrátt fyrir óvinsældir og
fráhrindandi viðmót eigandans og forstjórans.
Hann var og hefur alltaf verið allt i öllu. Hann
kemur fyrstur á stöðina á morgnana og fyrstur
lika á bifreiðaverkstæðinu vestur með sjó. Hann
reigsar um, kaldur, harður, ákveðinn og við-
skotaillur, en „korrekt" og staðfastur, leysir
öll mál með kaldri skynsemi og viðskiptasjónar-
mið í huga. Tilhliðrunarsemi og gott hjartalag
kemur ekki til mála. Þetta er fullyrðing, sem
fengi ef til vill ekki staðizt við nánari kynni af
manninum, en honum er erfitt að kynnast, —
og ef til vill þekkir hann enginn f raun og veru
eins og hann er.
Steindór fékk snemma sérleyfi á ýmsum leið-
um: til Þingvalla, suður með sjó, austur yfir
fjall — og innan bæjar í Reykjavik ásamt öðrum.
Sumar leiðirnar hefur hann ekki, — aðrar rekur
hann enn. Hann hefur sýnt áreiðanleik, en ekki
tilhliðrunarsemi — og er þá oft svo smásmugu-
legur, að undrum sætir, — eu ef til vill er hann
þá svo stil'ur til j)ess eins að brjóta ekki reglur,
sem liann hefur sett sér.
Steindór Einarsson mun aldrei hafa beðið um
vináttu eða velvild nokkurs manns. Vísan, sem
börnin sungu hér á árum, er ef til vill ávöxtur
af nepjunni i kringum hann:
Allir með strætó, allir með strætó,
enginn með Steindóri
Hann er svoddan rokna svindlari.
„Svindlari“ er hann ekki meiri en gerist og
gengur. Hann fer eins langt og hann kemst. Ef
til vill er hann vitrari en margir þeir, sem þá
iðju stunda, þvi að hann gefur meir fyrir stöðug
viðskipti en margar krónur í lófa' um stund.
Hann selur akstur lægra verði i innanbæjar-
akstri en allar aðrar bifreiðastöðvar. Þetta er
staðreynd, sem ég lief margoft reynt sjálfur.
Einkaskrifstofa Steindórs er uppi yfir af-
greiðslusal stöðvarinnar. Þar dvelst hann mjög
alla daga. Hann borðar þar oftast, leggur sig á
dlvangarm — og gengur um gólf. Starfsmenn
hans vita af honum þarna uppi. Þar ríkir hann
yfir höfuðsvörðum þeirra. Hann sér, þegar bil-
stjórarnir koma á torgið, fylgist með því,
hvernig þeir leggja bílunum, horfir á það, hvern-
ig þeir bjóða fólki inn i bilana, og athugar gaum-
gæfilega, hvernig þeir taka af stað. Guð hjálpi
þeim, sem honum mislikar við. Þá kemur hann
annaðhvort niður stigann eins og skriða eða
hann kallar sökudólginn fyrir sig. Og það kvað
vera enn þá verra. Það þýðir brottrekstur. —
Svo er sérleyfisstöðin hinu megin við Hafnar-
stræti. Hann getur ekki fylgzt með henni úr
glugganum sínum, en hann labbar þangað oft,
þegar hæst stendur, reigsar um og hefur auga
á öllu. Strákunum hans tveimur þykir hann að
likindum of afskiptasamur og vilja, að hann fari
að hægja á. En hann mun ekki vera á þeirri
reiminni, gamli maðurinn. Hann er liraustur,
kennir sér einskis meins. Hann má varla vera
að því að liggja i sumarbústað sínitm við Þing-
vallavatn, þvi að ef til vill þarf að skipta um
bifreiðarstjóra, gera upp bíl, kannski hefur
girkassi brotnað eða bíll bilaður einhvers staðar
á þjóðvegi. Honum finnst, að hann megi ekki
vera fjarvistum lengi. Hann fær það ekki i sinn
nauðrakaða og ferkantaða haus, að maður kcmur
manns í stað. — Honurn þykir áreiðanlega væni
um barnabörnin sin.
Steindór Einarsson er ímynd kotungssonar-
ins, sein varð fyrir barðinti á samtíðinni í æsku
sinni og hét því þá að sýna pakkinu í tvo heim-
ana. Hann gerði það. Hann fékk hvorki kókó,
súkkulaði né finar kökur í húsinu þarna beint
á móti. Hann horfir niður á það, og milljóna-
eignir hans standa á eigin, öruggum grunni.
Konan, sem hrakti hann niður af tröppunum,
og allt hennar fólk er óþekkt, týnt — og allt,
sem þá var, tapað. Það hefur alltaf verið svelj-
andi i Hafnarstræti, síðan Steindór lagði það
undir sig. En hvað sem um það er, þá er Steindór
Einarsson alveg eins og Bjartur i Sumarhúsum
og um leið — að líkindum — sjálfstæðasti ein-
staklingur í Reykjavik, sem hefur farið sinar
eigin brautir og komizt á leiðarenda.
En hvort það er nægilegt, skal ósagt látið.
Er ekki erfitt að standa alltaf einn á bersvæði
— I hraglandanum?
SKÁKÞÁTTUR
SÁLFRÆÐI I SKÁK.
Margir visindamenn hafa með sál-
fræðilegum athugunum rannsakað
hina svokölluðu sannanlegu eðlis-
þætti skáklistarinnar. í þessum til-
gangi hafði mikilmennið Benjamin
Franklín sett fram i ritgerð einni
og einnig í endurminningum sínum
þá skoðun, að skák væri sérstaklega
nytsöm fyrir æskumenn, þar sem
iðkun hennar þroskaði eftirtalda
hæfileika, sem teljast ákjósanlegir
og mannbætandi:
1) Snarræði i ákvörðunum, 2)
jafnvægi I geðsmunum, 3) skýra-
hugsun, 4) skarpa dómgreind, 5)
hlutlæga hugsun, 6) heilbrigt ímynd-
unarafl, 7) viljastyrk, og síðast en
ekki sizt 8) réttlætiskennd. Vísinda-
menn hafa athugað skákmenn á
ýmsum stórmótum, sem haldin hafa
verið, svo sem i Amsterdam og
Moskvu, og athuganir þeirra hafa
leitt í Ijós, að hinir fremstu úr hópi
skákmeistaranna voru gæddir eftir-
farandi eiginleikum: Þeir höfðu
líkamlegl þrek, voru gæddir hæfi-
leika til að einbeita huga sinum,
þeir höfðu meðfædda tilhneigingu
til ígrundunar og höfðu góða yfirsýn
um orsök og afleiðingar. Sá, sem
minnsta athygli vekur, en er ef til
vill þýðingarmestur þessara eigin-
leika, er hæfileikinn að einbeita hug-
anum, þvi að sögn sálfræðinga skort-
ir mjög á hann hjá nútímamönnum,
sér í lagi Evrópubúum. Árið 1918
rannsökuðu sálfræðingar I Bern hið
7 ára gamla undrabarn Samuel
Reshevsky, sem þá ferðaðist um
heiminn og tefldi fjöltefli. Sammy
litli fæddist í Póllandi 1911, en
fluttisl skömmu eftir þessa frægðar-
för sína til Ameriku, varð þar brátt
Bandarikjameistari í skák, síðan
stórmeistari, síðan hefur hann hvað
eftir annað ógnað heimsmeistara-
titlinum og er enn í dag álit-
inn einn af beztu skákmönnum
heimsins. En 1918 uppgötvuðu sál-
fræðingarnir alvarlega vöntun á al-
mennri þekkingu hjá drengnum.
Sammy gat ekki gert greinarmun á
hundi og ref, og ekki lagði hann
neina merkingu i tákn eitt, sem fyr-
ir fullorðnum mönnum er allþýð-
ingarmikið, sem sé 0. Hér birtist
skák eftir Reshevsky, sem hann
tefldi í fjöltefli í París þá 8 ára
gamall.
Drottningarbyrjun.
Reshevsky — N. N.
1. d4 d5 2. Rf3 Rf6 3. e3 e6 4. c4
c5 5. Rc3 Rc6 6. a3 cxd.
Fram til þessa hefur svartur
leikið samskonar leikjum og hvltur,
en bregður nú út af og hyggst láta
hvítan fá stakt peð á d4, sem hann
hyggst nota s'em árásarpunkl siðar
meir, t. d. með Hd8, þegar d-linan
opnast. Þetta er rökrétt hugsað, en
það fer oft öðieu vísi en ætlað er
og það verður einmitl þetta peð,
sem verður banabiti svarts.
7. exd Be7 8. Bd3 dxc4 9. Bxc4
a6 10. 0 — 0 Dc7 11. Hel 0 — 0
12. d5!!
Hinn 8 ára gamli snillingur hefur
teflt skákina markvisst og ákveðið
og af furðulegri glöggsýni sér hann
að það er einmitt þetta pcð, sem
kemur til með að ráða úrslitum
skákarinnar. Hann virðist missa
peðið, þegar svartur leppar það með
hrók, en Sammy hefur séð lengra.
... 12. Hd8 13. Bg5 Rb4. Ógnar í
senn Bc4 og peðinu á d5. 14. Db3
Rb4xd5. Og hvað eigum við nú að
gera, þegar við erum bara 8 ára
og það er búið að taka af okkur peð?
.íú, fyrst gerum við svona: 15.
Bc4xRd5! Rf6xBd5, síðan gerum við
svona: 16. Rc3xRd5 HxRd5. 17.
BxBe7 DxB og að lokum drepum við
þennan hrók dálítið fallega: 18.
DxHd5! og svartur gafst upp, því
eftir pxD kemur 19. HxDe7 og þá er
Sammy með einum lirók meira.
Slíkt undrabarn var Sammy i
skákinni. Var það annars nokkur
furða, þó að hann gæti ekki gert mun
á jafnveraldlegum skepnum sem
ref og hundi?
26
VIKAN
i