Vikan - 22.09.1960, Síða 7

sfju
Bjarni cldri var kvæntur Gujríði nokkurri
Vigfúsdóttur, og bjuggu þau að Grund. Þegar
liér var komið sögu, 1749, var Bjarni látinn, en
til bús með Guðríði hafði ráðizt bróðir lians,
Bjarni öskubak, og voru þau búsett í Akur-
eyjum.
Almannarómur hafði í flimtingum að þau
væru lielzti nærgaungul hvort öðru og Stóra-
dómi, og 22. desemher 1748 vildi svo til að
Guðriður ól barn. Hún brá þá á sitt ráð og
kenndi það Bárði nokkrum Sigurðssyni.
Og það er Bárður þcssi sem sver fyrir barn
Guðríðar á fyrrnefndu Bakkaþíngi, sama dag-
inn og bróðir liennar Ormur er hýddur þar
ásamt friðlinum Bjarna öskubaki og öðrum til.
/
500 VÆTTUM STOLIÐ.
Þarsem Bárður hafði nú svarið fyrir faðernið,
lá beinast við fyrir sýslumann að taka tillit til
þess orðróms sem ýmsir menn virtust fúsir að
staðfesta um samlif Guðriðar og Bjarna ösku-
baks; enda ákvað hann að tekin skyldu vitni
kunnugra að sambandi þeirra hinn 5. maí ])etta
vor, og skyldi þínga um þetta heima á íngjalds-
hóli.
En ýmislegt fleira lá i loftinu um þessar
mundir. Atburði sem skeð hafði fyrir þremur
árum' skaut snögglega upp í hugum manna:
Þegar danskir opnuðu kaupmannshúsin í
Grundarfirði vorið 1740 þótti þeim heldur hafa
um skipazt. Voru liorfnar vörur úr búðunum
sem svaraði 500 vættum. Grunur féll á Jón
Grundara og Orm Vigfússon, scm þá var á
Grund, og skipaöi kaupmaður að þeir skyldu
handsamaðir og settir í varðhald. Grunur sem
þessi var ekki ný bóla gagnvart Grundarfólki;
t. d. 1736 hafði það verið grunað um þjófnað
úr búðunum en ekkert varð sannað um það. Um
þessar mundir stóð bærinn á Grund á svoköll-
uðum Grundarkambi neðan Grundarár og voru
búðirnar svotil við bæjarvegginn. Um mál Jóns
og Orms var svo þíngað tvisvar um sumarið
án þess að nokkuð yrði fullkomlega sannað uppá
þá félaga. Um haustið var þeim svo sleppt þeg-
ar þingað var i þriðja sinn, og h’utu þeir ekki
dóm eða verulegan fjárhagskostnað af varð-
haldinu.
Þetta mál hafði nú legið i þngnargildi um
hrið; en nú var heldur en ekki komið kvis á
gáng.
Bjarni öskubak Iiafði sleppt leyndarmálinu
við fyrrnefndan Bárð Sigurðsson og „einn fróm-
an mann“ Guðmund Einarsson: kvaðst liafa
verið að stuldinum 1740 í Grundarfirði ásamt
þeim syslkinum sinum: Jóni, Bjarna eldra,
Hannesi, Einari og Margréti í Efri-Lág; einnig
Orini Vigfússyni og Guðríði; og hefði Kristín
Þórðardóttir, vinnustúlka á Grund, verið i vit-
orði með þeim.
Og' eins og nú stóðu sakir fyrir þeim Bjarna
og Bárði, var ekki að furða þótt Bárði e. t. v.
liðkaðist um málbeinið við kunníngja sína og
réttvísina. En nú skeðu óvæntir atburðir.
Þann fjórða i páskum sem bar uppá 9. apríl
bar gest að garði hjá Hannesi Jónssyni i Vatna-
búðum: Einar bróðir hans þeysti í hlaðið.
Hannes tók bróður sínum opnum örmum en
hvað þeim fór á milli cr þeir tóku tal saman
vitum við ekki, enda öll likindi á að það sem
segja þurfti hafi fyrr verið rætt. Hitt er víst
að þeir tóku nú til starfa af miklum móði.
Hannes átti nýjan áttæríng. Þennan farkost
tóku þeir bræður og hrundu honum fram með
hjálp heimamanna.
Að því loknu báru þeir góss á skipið: skrinu,
kistu, tvo poka og eitthvað af fiskmeti.
Húsfreyja stóð með barn þeirra úngt við hönd
sér og sá á athafnir bræðranna. Hannes vatt
sér að henni. ]ireif til svuntu hennar og skar
af henni silfurhnappa sem hann hafði áður
fært henni að gjöf.
Hann síakk og á sig nokkrum kverum, þeirra
á meðal grallara og postillu, — og 12 ríkisdölum.
Síðan geingu þeir bræður til skips og er ekki
vitað hversu margt var um kveðjur.
t fjörunni vék Einar sér að uppeldissyni
Hannesar og bað hann þiggja hest sinn að gjöf:
þessu hafnaði pilturinn. Einar tók þá hnlf sinn,
hratt hestinum úti flæðarmálið og gekk þar al'
reiðskjóta sinum dauðum.
Hannes hað vinnumann sinn, Guðmund að
nafni, að fylgja þeirn áleiðis, og gerði hann svo.
Stefndu þremenningarnir síðan beinustu leið
yfir fjörðinn til Lágaróss.
A leiðinni hafði Einar orð á þvi að Guðmund-
ur vinnumaður skyldi slást að fullu í förina;
en það aftók Hannes og kvað Guðmund ráða
ferðum sinum.
Er þeir félagar tóku land í Lágarósi vélc Ilann-
es sér að Guðmundi og sagði tionum að hvílast
og sofa þar við skipið meðan ]>eir bræður
geingju heim til Efri-Lágar. Guðmundur tók
þessu boði með þökkum: i þann tíð áttu hjú
þvi ekki að vcnjast að þau væru heðin að sofa.
BRJÁLAÐUR MAÐUR AÐ VERKl.
í Efri-Lág gaf að lita snör handtök; Bjarni
Bjarnason var að starfi við bæ sinn og mátti
sjá að þau Margrét höfðu fararsnið. Var Bjarni
i óða kappi að mölva amboð og inqanstokks-
muni. Kistur og kirnur braut hann i mél, bita
og sperrur úr baðstofunni, sex eða sjö potta,
þar af einn sem tók 5 eða 6 fjórðúnga; en mrelt
er að honuin sást í flýtinum yfir einn pott, —
hann stóð þarsem skugga bar á í einu horninu.
Fatnað allan gjöreyðilagði hann ,utan þann er
hann bjóst til að hafa með í förina.
Vinnukona sat á baðstofupalli incðan Bjarni
bóndi gekk þennan berserksgáng, þartil hann
vék að henni orðum og skioaði að hún smalaði
fé lians hið snarasta. Hún hlýddi, fann ])ó ekki
nema nokkurn hluta fjárins; en bóndi tók jafn-
ótt við þvi og brytjaði til nestis sér.
Þau hjón áttu barn úngh Margrét húsfreyja
var heilsuveil um þessar mundir en lét eingan
bilbug á sér sjá; og það segir hclzt af hennar
tiltektum að hún þreif barnsliúfuna, skar af
henni nokkrar silfurplentur og varðveitti; hún
skar og spjarirnar utanaf barninu og lét það
síðan eftir hjá vinnukonunni.
Að þessum aðförum loknum geingu þau hjón
úr hlaði ásamt þeim bræðrum, Hanncsi og
Einari.
í túninu nösluðu kýrnar, fjórar að tölu. Bjarni
lagði ]iær allar með hnífi i hálsinn til dauðs.
Ein ]>eirra átti mánuð eftir til tals; — henni
veittist Bjprna erfiðast að sálga, þvi hún
styggðisl hann og hljóp undan leingi, unz hún
féll fyrir hnífnum einsog hinar.
Síðan gekk fólkið lil sjávar.
í fjörunni lá bátur sem Bjarni átti. Þar tók
Bjarni enn til starfa, gerði harða grjöthríð að
bátnum og molaði hann.
Gaiomundur vinhumaður beið við skipið.
Hannes tók liann tali: þakkaði honum allan
starfa sinn og bað hann að fara í skiprúm
sitt útá Hjallasandi, cn þar hafði Guðmundur
róið um veturinn; Hannes bað hann eiga seinni
vertíðarhlutinn uppi kaup sitt. Siðan kvaddi
hann vinnumann sinn með virktum og við þetta
skildu þeir.
Áður en lagt var frá landi tók Hannes tvær
árar úr skipinu og lagði þær við naustirnar,
kvað Lágarmenn mega brúka l)ær ef þeir þyrftu
með. Bjarni heyrði þetta, brá við hart og mölv-
aði báðar árarnar. Einginn hlutur skyldi þeim
er til kynnu að koma að gagni verða.
Á skipinu voru nú töluverðar vistir: reka,
páll, ljár, lilill pottur, vatnsfata. færi, löðir og
nokkur matfaung.
Að svo biinu lagði fólkið frá landi og ýmist
sigldi eða reri.
Útá miðum hittu þau bát úr Eyrarsveit. Tóku
þau bátsverja tali og keypti Einar skinnstakk
af einum þeirra. Siðan var ferðinni haldið áfram
sem hraðast mátti.
Þeirra beið óvissan ein.
HÚÐLÁT OG DAUÐADÓMAR.
Til skipsins sást úr landi um sólarlag ])etta
kvöld, og daginn eftir sást það innarlega frami
flóanum.
Síðar fréttist að 12. april hefði það komið i
Keflavik vestra og feingið fylgd vesturyfir
Látraröst.
Þarmeð cr þetta flóttafólk horfið okkur fvrir
fullt og allt, og hvort þvi hefur tekizt að ná
duggum við Vestfirði einsog ætlunin var eða
það hefur farizt i sjó, verður aldrei upplýst.
Munnmæli fullyrða að fólkið hafi komizt í dugg-
ur og styðja sitt mál með þvi að Hannes hafi
síðar sent konu sinni silfurhnappinn, þá stadd-
ur í Hollandi.
Guðmundur sýslumaður á fngjaldshóli ákvað
að svo konmu máli að gera eitt úr tvennu og
þínga um Grundarfjarðarmál ásamt faðernis-
málinu ])ann 5. maí. Lét hann nú handtaka Orm
Vigfússon að nýju, Jón Grundara, Bjarna ösku-
bak og Guðriði og lét færa sér þau heim að
Framhald á bls. 31.