Veðrið - 01.09.1977, Blaðsíða 27

u. þ. b. 0.05 ppm á suðurhvelinu og á þessi munur rætur sínar að rekja til þess
að meiri hluti mannkyns býr á norðurhveli jarðar. Koltvísýringur telst til hinna
eðlilegu Jrátta í andrúmsloftinu, svo fremi að magn hans sé innan vissra marka.
En á síðustu 100 árurn liefur um verulega aukningu verið að ræða í magni COo
(unr 10%) og er reiknað nteð áframhaldandi aukningu á næstu áratugum, frá
320 ppm nú og upp í 375 ppm árið 2000. Orsök þessarar aukningar er aukin
notkun á kolefnisriku eldsneyti (kol og olía).
ÁHRIF MENGUNAR
1. Föst efni — minni sólgeislun
Frá fagurfræðilegu sjónarmiði er ryk og sót óæskilegt, það leggst sem grásvart
lag yfir allt og smýgur inn um dyr og glugga. Maður sér áhrifin bezt að vetrar-
lagi, þegar snjórinn verður grár eftir nokkra daga úrkomulaust veður. Hér á
landi er sótmengun samt ekki mikið vandamál nriðað við víða erlendis, því að
hérlendis er að verulegu leyti notað heitt vatn úr jörðu til upphitunar ásamt
rafmagni frá vatnsvirkjunum, en moldrok, sandfok og særok er víða til ama.
Burtséð lrá fagurfræðinni þá hefur ryk og reykur önnur áhrif sem skipta máli.
Ryk og reykmengun í lofti veldur því að vatnsgufan í loftinu á auðveldar með
að þéttast og mynda vatnsdropa. Það er sannað mál að þoka er miklu tíðari yfir
stórborgum heldur en í héruðunum umhverfis. Auk þess sýgur rykið í sig og
endurkastar sólgeislum. Þessi áhrif eru það mikil að reikna má með 20—40%
minni inngeislun í stórborgum en á svæðunt í kring, og hvað viðvíkur hinni
lieilsusamlegu útfjólubláu geislun (þessari sem maður verður sólbrúnn af) er
munurinn meiri.
2. Mengun — minni uppsltera
Það þarf að l'ara allt aftur til ársins 1871 lil þess að finna fyrstu vísindalegu
ritgerðina um mengunartjón (reyktjón á skóglendi), en það er fyrst á síðustu ára-
tugum að mengun hel'ur orðið alvarlegt vandamál. Mengunin hindrar eðlilega
starfsemi jurta s. s. tillífun, öndun o. þ. li., auk þess sem beinir skaðar hljótast
af (eyðilegging á vefjum, litbreytingar á gróðri o. 11). Hér á eftir fer yfirlit yfir
skaðsemi nokkurra mengunarefna.
Brennistein ssa mbönd
Skaðar af völdum SO^> (brennisteinstvísýringur) eru nær undantekningarlaust
eyðilegging á blaðvef, með þeim afleiðingum að það yfirborð sem nýtanlegt er
við tillífunina minnkar. Blaðfrumurnar virðast hafa nokkra möguleika á því að
halda eitrunaráhrifum SO^ í skefjum nteð því að breyta því í SO4. Varanlegt
tjón hlýst af ef magn SO^ fer yfir 0.05 ppm langtímum saman (klst.), sambærilegt
gerist ef SO2 magnið nær 0.25—0.30 ppm þó svo að þessi styrkur lialdist ekki
VEÐRIÐ — 63