Vikan - 06.04.1961, Qupperneq 14

Útsýni frá Ásólfsstöðum til suðurs.
Hekla og Búrfell í baksýn.
..AHYGGJURVERÐE
Ásólfur á Ásólfsstöðum er fluttur til Reykja-
vikur; fluttur á mölina eins og það er kallað.
Hann hefur verið svo heppinn að fá góða at-
vinnu og fallega ibúð og í rauninni leikur allt
i lyndi hjá honum. Samt er einn hlutur, sem
nagar hann og varnar þvi, að hann nái að skjóta
rótum til fulls i nýju umhverfi. Það er búskap-
urinn og jörðin, sem nú er i eyði.
Þið kunnið að segja, að honum hefði verið
nær að sitja sem fastast og erja sína jörð, en
málið er ekki svo einfalt. Ásólfi var nauðugur
einn kostur að bregða búskap af heilsufars-
ástæðum, enda þótt hann væri þá enn maður
á bezta aldri.
Nú afgreiðir Ásólfur varahluti í bifreiðar á
viðgerðaverkstæði Mjólkursamsölunnar. Þar er
að vísu talsvert erilsamt en Ásólfsstaðabónd-
anum finnst það rólegt samanborið við búskap-
inn í Þjórsárdal og heilsa hans fer batnandi
með hverju misseri. Ásólfsstaðir er falleg jörð,
en miklir erfiðleikar eru því samfara að búa
inni í Þjórsárdal og koma mjólk á markað dag-
lega. Það gerir oft ófært við Gaukshöfða og
Bringur þar sem vegurinn er nálega i einstigi
meðfram Þjórsá; þá er leiðin löng, þegar þarf
að moka sig áfram með skóflum og birtan
hrekkur skammt til fararinnar í skammdeginu.
En svipmót Þjórsárdalsins er annað og ólikt
að sumarlagi. Bærinn stendur undir skógi vax-
inni hlíð, sem hallar mót suðri og túnið teygir
sig langt fram á eggsléttar grundir, en lengra
gli,ttir í Þjórsá. Handan dalsins risa Búrfell og
Hekla og útsýnið frá Ásólfsstöðum hefur
Ásgrímur málari gert ódauðlegt með mörgum
snilldarlegum málverkum.
— Varstu skýrður eftir jörðinni, Ásólfur?
—• Já, Páll faðir minn fæddist þar og bjó
þar lengst af. Þó var hann um tíma hér í Reykja-
vík og átti samkomuhús, sem nefnt var Fjala-
kötturinn. Þar voru sýndar kvikmyndir og hann
hafði talsverðan áhuga fyrir þvi að koma upp
kvikmyndahúsi, en fékk ekki leyfi til þess og
flutti austur aftur. Ég fæddist hér í Reykjavík,
nánar tiltekið á Grettisgötu 8, en var aðeins
sex vikna, þegar foreldrar mínir fluttust austur
að Ásólfsstöðum. Það er rétt, að ég var skýrður
eftir jörðinni og mér hefur raunar alltaf fund-
izt að einmitt það byndi mig fastari böndum
við hana.
— Er það góð jörð, Ásólfsstaðir?
— Já, ég held að það sé ekki hægt að segja
annað. Hún er landstór og ræktunarskilyrði
heima fyrir eru góð. Það gætu hæglega búið
jiar fjórir bændur. Meðan ég bjó þar, var tvíbýli
á Ásólfsstöðum; Stefán bróðir minn bjó á móti
mér. Nú er hann þar einn eftir. Ég hef ekki
getað fundið ábúanda í minn stað, enda betra
að vanda valið, þegar um svo náið sambýli er
að ræða eins og þar verður að vera.
— Það er auðvitað eins gott að samkomu-
lagið sé 1 lagi. Hvað voru búskaparár þín orðin
mörg á Ásólfsstöðum?
— Ég var búinn að vera þar sjálfstæður bóndi
í sextán ár og ætlaðist sannarlega til þess að
árin yrðu fleiri. Ég hafði menntað mig til þessa
starfs; lauk prófi frá búnaðarskólanum á
Hvanneyri og hafði aldrei ætlað mér annað en
verða bóndi.
— Þú sérð vafalaust marga kosti við það að
vera bóndi?
— Höfuðkostirnir finnst mér fólgnir í þvl,
að maður er eigin húsbóndi. Jafnvel þótt vinn-
an sé mikil og ströng, þá hefur maður það á
tilfinningunni, að maður sé frjáls. Svo er gam-
an að búa á fallegri jörð og sjá hana verða
betri með hverju ári sem líður.
— Hafðir þú líka ánægju af skepnunum?
— Mér þótti vænt um allar skepnur.
— Ég hef orðið var við það, að sumir bændur
hugsa um skepnur sínar sem framleiðslutæki,
en aðrir hafa ánægju af þeim, án þess að þeir
setji afraksturinn beinlínis í samband. Hvernig
var þitt viðhorf?
— Það var nú fléttað saman hvorttveggja. Ég
held, að ég hafi haft bæði sjónarmiðin í huga.
—• Þú hefur búið með sauðfé og kýr að jöfnu?
— Ég hallaði mér nú meir að mjólkurfram-
leiðslunni eftir því sem árin liðu. Fjárpesíirnar
komu í byrjun búskapar hjá mér og gerðu mjög
erfitt fyrir um sauðfjárrækt. Það var alltaf
markmiðið að fá mjólkurbílinn til að koma inn
í Þjórsárdal og það náðist að lokum. Okkur
fannst þægilegt að fá peninga mánaðarlega fyr-
ir mjólkina. Þess vegna stefndi ég eindregið
að aukningu á kúabúinu og var með 24 kýr,
þegar við brugðum búi.
— Var þá féð orðið fátt?
—• Það voru 120 ær.
— Og þér fannst þær ekki gefa eins góðan
arð?
— Nei, það fannst mér ekki og svo fannst
mér það ókostur að fá afraksturinn aðeins einu
sinni á ári. Það voru langar og erfiðar smala-
mennskur á Ásólfsstöðum eins og á fjallajörð-
um yfirleitt og mér fannst mun meiri erfiðleikar
við féð.
— Var ekki einhvern tíma hótel á Ásólfs-
stöðum?
— Jú, það er rétt. Páll faðir minn kom upp
hóteli og rak það af talsverðum myndarskap.
Þar voru rúm fyrir allmarga næturgesti og auk
þess leigði hann út hesta. Svo tók ég við hótel-
inu og rak það í níu ár samhliða búskapnum.
Það byggðist allt á sumarmánuðunum og það
var alltof stuttur tími. Annars gekk sæmilega
framan af, en hugurinn hneygðist alltaf meira
til búskaparins og ég lagði hótelið niður, þegar
nýjar leiðir opnuðust um öræfin og svo virtist
sem staðurinn kæmist úr tízku, að minnsta kosti
í bili.
— Bóndinn hefur sem sagt gengið ■ af vert-
inum dauðum.
— .Tá, það má kannske segja það. Ég hafði
svolitla samvizku af því að leggja þessa starf-
semi niður, sem faðir minn hafði komið upp
og bundið vonir við, en ég held, að ég hafi bætt
það upp með ræktuninni. Þegar ég byrjaði bú-
skap, var túnið 10 hektarar, en nú er það milli
50 og 60. Þess ber að geta, að Stefán bróðir
minn, sem býr þar nú, á líka þátt í þvi.
— Ég skil, að það hlýtur að vera sárt að
hverfa frá því. Það var heilsan, sem bilaði,
eða hvað?
— Já, hjartabilun eða kransæðastífla, nánar
tiltekið. Það fór að örla fyrir því veturinn 1958
og svo leið ekki langur timi þar til ég yfirféll
alveg.
— Það er nú talað um margar orsakir fyrir
þessum sjúkdóm, og meðal annars, að likam-
lega áreynslu vanti. Varla hefur það átt við
um þig?
— Ég held það hafi fremur verið öfugt. Ég
vann heldur illa; var einn með þetta stórt bú
og langaði til að stækka það. Vinnudagurinn
var bæði langur og strangur, en eina lausnin
til að auka framleiðsluna var að vinna enn
meira. Við þetta bættust samgönguerfiðleikarn-
ir, sem gerðu okkur Þjórsárdalsbændum líi'ið
sérlega eríitt. Ég var einmitt að fiytja mjólkina
i ófærð, þegar ég fékk iyrsta kastið. Við fórum
af stað ki. niu að morgni og höfðum jnjóikina
á sieðum, en við urðum þá að iiytja hana fremst
fram í Gnúpverjahrepp. Við komum heim aftur
kl. fjögur nóttina eitir og aiian þennan tíma
höfðum við staðið i snjómokstri í stöðugum
skafrenningi. Þá iékk ég fyrst aðkenningu að
þessu.
— Betra hefði verið að heila lekanum niður
en haía þessi ósköp iyrir að koma Jhonuin á
markað.
— Jú, það heiði sjálfsagt verið skynsamiegt,.
i það skiptið að minnsta kosti, en þetta kom.
hara nokkuð oit i'yrir og maður var kappsiull-
ur. Við reyndum að láta mjóikina i'rá Asólis-
stöðum aldrei vanta.
— Hver sinnti gegningum heima fyrir, þeg-
ar þið voruð i fiutningum allan daginn?
— Það lenti auðvitað á konunni og börnun-
um að hjarga þvi og var sannarlega ekki gott,
en það voru einu úrræðin.
—• Svo hefur þú séð, að ekki þýddi að halda
áfram erfiðisvinnu.
— Það var ákveðið læknisráð. Ég reyndi að
þrjóskast, en það var alveg auðséð að hverju
steí'ndi og ég vildi heldur hverfa alveg frá bú-
skap heldur en hokra. Þá var tæpiega um annað
að ræða en leita tii Reykjavikur, þar sem helzt
mundi tækifæri að fá vinnu sem hentaði.
— Var það ekki taisvert átak að yfirgefa
jörðina og allt, sem þú hafðir gert þar?
— Jú, við vorum rótgróin þarna og konan
mín Ragnheiður Gestsdóttir er líka úr sömu
sveit. Það var auðvitað erfitt að slíta sig frá
öllu saman og hverfa úr íélagsskap við ágæta
sveitunga. En á móti kom vonin um batann og
satt að segja hef ég ekki ennþá gefið upp von-
ina um það að geta horfið þangað aftur. Það
kynni að vera, að upp yrðu fundin þau lyf, sem
lagfærðu þennan kvilla og í þeirri von hef ég.
haldið í jörðina.
— Þú hefur þá ekki reynt að selja hana?
— Nei, ég hef fengið tilboð i hana, en ekki'.
látið hana lausa. Ég hef trú á iandbúnaði og það1
gæti verið að börnin okkar vildu búa þar siðar
meir. Mér finnst eitthvert öryggi í því að eiga
jörðina, en hef verið að láta mér detta í hug,.
að kannski ætti ég að selja skóginn undir sum-
arbústaði. Ég veit, að fjárhagsleg afkoma okkar
yrði öll önnur, ef ég seldi, sérstaklega vegna
þess að við höfum keypt þessa ibúð, en mér
finnst það alveg bráðnauðsynlegt að hafa
áhyggjur.
— Er það gott fyrir þig að hafa miklar
áhyggjur?
— Það er kannski ekki rétt að kalla það
áhyggjur, heldur umhugsun. Maður er vanur
þessu úr búskapnum. Við keyptum ibúðina ekki
strax eftir að við fluttum suður og vorum laus
við fjárhagsáhyggjur. Nú stöndum við i basli
14 VIXAN