Vikan


Vikan - 06.04.1961, Blaðsíða 22

Vikan - 06.04.1961, Blaðsíða 22
halda fðstu á sínum stað, meSan sjúklingurinn er fluttur til læknis, — sem vinda skal bráðan bug að. Bláæðablæðing: Upp með sárið! í æðum þeim, er bera blóðiS til hjartans, btáæðunum, er mjög litill þrýstingur í neðri bol og fótleggj- um og sama sem enginn í efri bol og liandleggjum eða þeim hluta lik- amans, sem hærri er hjartanu. Þar sem æðar þessar hafa náð vissri stærð, flytja þær mikið blóð með sér, og vegna þess að enginn telj- andi þrýstingur er á því, verður biæðing úr þeim á að sjá sem jafn- straumur. Litur blþðsins er dökk- rauður. Mikiar bláæðablæðingar geta ver- ið hættuiegar, en hins vegar er auð- velt að stöðva þær. Aðferðin er: Upp með sárið. Sé sárið á handlegg, skal honum lyft upp fyrir höfuð, sé það á fæti, skal leggja sjúkling- inn niður og lyfta fætinum upp. — Þegar þetta hefur verið gert, hverf- ur ailur þrýstingur af æðinni, og blóðrásin stöðvast að heita má al- gerlega. Eins og að likum lætur, verður að styðja við hinn særða lim, meðan á flutningi stendur til lækn- is. SEITLIBLÆÐINGAR: Við meiri háttar hörundsfleiðr- anir og vöðvasár skaddast að jafn- aði heilmargar smáæðar. Þótt ekki blæði mikið úr hverri einstakri æð, veldur fjöldi þeirra þvi, að blæðing- in getur orðið mjög áköf, en þó afar sjaldan lifshættuleg. Yfirleitt er auðvelt að loka þessum smáæðum, svo að biæðingin hætti. Aðferðin er: hreinn vasaklútur, sárabindi, lér- eftsræma rifin úr skyrtu eða jafn- vel pappirsblað er lagt yfir sárið og lófinn lagður fast ofan á. Þannig skal halda þétt yíir, þangajð til hæfilegan umbúnað er hægt að veita. Ekki tjáir að losa um bindið til að gæta hvort hætt sé að blæða, þvi að há ýfist sárið upp. Þegar um stóra sárakviku er að ræða, verður læknisumbúnaður nær ævinlega sjálfsagður til þess að forðast igerð i sárinu. — Þessi hand- tök eru einföld og auðvelt að við- hafa þau. Þó er ráðlegt að leita að- stoðar kunnáttumanna eigi að siður, þegar um er að ræða blæðingar til muna. GÆTIÐ YÐAR FIMM LÍTRA. Hvað þolum við að missa mikið blóð? Slíkt er alveg undir þvi kom- ið hve ört við missum það. Full- vaxinn maður gengur að jafnaði með fimm lítra af blóði, og magn þess er í flestum tilfellum 100%. Sé um að ræða hægan og slitrótt- an blóðmissi, líkt og verður við minni háttar magasár, klæðaföll, kvenna eða blóðnasir, verður mað- urinn hans furðulitið var. Það er ekki ótítt að sjúklingar, sem verða fyrir álika blóðmissi arinað slagið, séu á ferð og flugi allt fram til þess dags, sem þeir eru lagðir inn á sjúkrahús, og hafa þá oft misst ískyggiiega mikið magn af blóði. Á hinn bóginn getur snöggur blöðmissir verið stórhættulegur, eins og oft vill verða, ef slys ber að höndum. Þegar slíkt kemur fyrir, nær uppbótarkerfi liffæranna ekki að inna starf sitt af höndum, eins og þegar um liægar blæðingar er að ræða. Getur því snöggur blóðmissir orðið örlagaríkur, ef ekki er unnt að koma i veg fyrir hann þegar í stað. Slngæðíblæðingar má stiiðva með l>ví að vefja fast um liminn nær hjaríanu og má nota yfirleitt hvað sem er. Læknirinn segir: ALLIR ÞURFA AÐ LÆRA AÐ BÚA UM SÁR. í þéttbýli nútímaþjóðfélags er víðast hvar skammt til næsta sjúkrahúss og sjúkra- bifreiðar yfirleitt svo hendi nær, að þær geta fljótlega kom- ið sjúkum og særðum í læknis- hendur. Það er því í fáum til- fellum, sem lijálp i viðlögum er venjulegum leikmönnum jafnnauðsynleg og þegar lífs- hættulega blæðingu ber að höndum. Þá er langsamlega mest um vert, viðkomandi allri skyndi- hjálp, að kunna skil á að stöðva l)'æðingu. Og sem betur fer, þurfa mcnn hvorki að vern lærðir né ganga á sérstök námsskeið til þess að læra nauðsynlegustu handtökin. Það getur vissulega bjargað mannslífi, ef þeir, sem eru t. d. viðstaddir bifreiðarslys, þekkja þessi tök, eða ef alvar- leg óhöpp ber að höndum á vinnustað eða í heimahúsum. Þrenns konar blæðing. Einkum er um þrjár tegundir blseðinga að ræða: slagæða- blæðingu, úr einhverra þeirra æða, er færa blóðið frá hjart- anu, bláæðablæðingu, úr æðum, sem bera blóðið til hjartans, og loks seitliblæðingu, úr hör- undsfleiðri eða vöðvasári. Langhættulegastar eru slag- æðablæðingar. Þær æðar eru teygjanlegar með þykkum veggjum, og á blóðinu í þeim er mikill þrýstingur. Opnist slagæð með einhverjum hætti, spýtist blóðið ört út og veldur snöggum og miklum blóðmissi. Slagæðablæðing þekkist á því, að blóðið spýtist út í gusum og litur þess er Ijósrauður. — Þess konar blæðingar koma langoftast fyrir á mönnum, er slasast á handleggjum eða fót- um. Á þeim stöðum er ednkar auðvelt að stöðva blæðingar, ef menn kunna aðferðina: Vefja skal fast um liminn, fyrir ofan sárið (]>að er að segja nær bolnum). Til þess er allt not- hæft, sem er hendi nær, svo sem hálsbindi, mittisól, axla- bönd, léreftsræmur o.s.frv. Er þetta þá bundið fast um liminn, svo sem tíu til fimmtán sentímetrum fyrir ofan sárið. Síðan er prjóni, blýanti, sjálf- blekungi, skafti á verkfæri eða öðru slíku stur.gið undir band- ið og snúið upp á. — Búast má við, að hinn særði finni mikið til, en þó verður að halda á- fram að snúa, þangað til blæð- ingin hættir. Allar slagæða- blæðingar á handleggjum og fótum má stöðva með þessum hætti, og þessa aðferð ættu allir fullorðnir menn að kunna, und- antekningarlaust. Bindinn skal SVIKUL ÁST. Framhald af bls. 13. honum 1 því horfi, sem þú mark- aðir, einmitt þá finnur hann til fjötra sinna og gerist þér frá- hverfur. Hugheil makaást mætist alltaf á jafnréttisgrundvelli. Hvorugt vill neinu breyta í fari hins, heldur elska það eins og það er. Hugheil makaást er það, þegar maður og kona leggja örlög sín hiklaust og skilyrðislaust hvort i annars hönd. Frá slfkri ást vex enginn maður. ANNARLEG ÁHRIF Á MAKAVAL. Tilfinningar manns til móður sinnar geta ráðið miklu um maka- val hans og hjónabandshamingju. í heilbrigðri þróun slaknar smám saman á tilfinningatengslum milli móður og sonar. Hjá sumum mönn- um staðnar hún þó á barnsaldri; ungur maður í fullgildu starfi get- ur verið jafnháður móður sinni og hann var unglingur. Þetta ræður mati hans á stúlkunni, sem hann velur sér fyrir konu, og tilfinninga- afstöðu til hennar. Undir yfirvarpi makaástar vakir dulvituð þrá hans eftir móðurlegri hlýju og vernd. Hið sama á við um dóttur og föð- ur. Án þess að stúlkan geri sér grein fyrir þvi, getur faðirinn átt sterk itök i karlmannshugsjón henn- ar. Þá leitar vakandi ásthneigð hennar fremur föðurlegs myndug- leika en ástríðufullrar ástar hjá mannsefninu. Á ytra borði geta hjónabönd af þessu tagi farið vel, ef konunni tekst að yfirfæra föður- tilbeiðslu sina yfir á eiginmanninn. En ástin sjálf býr jafnan við skarð- an hlut í samlífinu. Þvi er konunni hætt, ef hún kynnist manni, sem tendrar í brjósti hennar ástriðu- þrungna ást, eins og Tolstoy lýsir hjá önnu Kareninu. Þá verður dul- vituð föðurtilbeiðsla að þoka fyrir raunsannri karlmannsást. Fjölbreytni manngerðanna og mannlegra tilfinningatengsla kemur . ekki síður fram í ást en öðru atferli ' manna. Þvert á móti: hún verður ■ iljósari þar en á flestum sviðum öðr- Jum, af þvi að ástin endurspeglar eðli manns, heilsteypt eða klofið, skirt eða mengað, rétt eins og menn- irnir eru margir og misjafnir. Mis- tök í makavali felast einkum i þvi, að við látum annarleg sjónarmið ráða yfir heilsteyptum, eðlislægum tilhneigingum. Og mistökin koma oftast svo seint i ljós, að ekki verð- ur aftur snúið. Þess vegna er vog- unarspil ástarinnar svo æsandi og afdrifaríkt. ^ Augnablik, ég er ekki búinnl 22 ViKAN

x

Vikan

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Vikan
https://timarit.is/publication/368

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.