Vikan - 06.04.1961, Page 22

halda fðstu á sínum stað, meSan
sjúklingurinn er fluttur til læknis,
— sem vinda skal bráðan bug að.
Bláæðablæðing: Upp með sárið!
í æðum þeim, er bera blóðiS til
hjartans, btáæðunum, er mjög litill
þrýstingur í neðri bol og fótleggj-
um og sama sem enginn í efri bol og
liandleggjum eða þeim hluta lik-
amans, sem hærri er hjartanu. Þar
sem æðar þessar hafa náð vissri
stærð, flytja þær mikið blóð með
sér, og vegna þess að enginn telj-
andi þrýstingur er á því, verður
biæðing úr þeim á að sjá sem jafn-
straumur. Litur blþðsins er dökk-
rauður.
Mikiar bláæðablæðingar geta ver-
ið hættuiegar, en hins vegar er auð-
velt að stöðva þær. Aðferðin er:
Upp með sárið. Sé sárið á handlegg,
skal honum lyft upp fyrir höfuð,
sé það á fæti, skal leggja sjúkling-
inn niður og lyfta fætinum upp. —
Þegar þetta hefur verið gert, hverf-
ur ailur þrýstingur af æðinni, og
blóðrásin stöðvast að heita má al-
gerlega. Eins og að likum lætur,
verður að styðja við hinn særða lim,
meðan á flutningi stendur til lækn-
is.
SEITLIBLÆÐINGAR:
Við meiri háttar hörundsfleiðr-
anir og vöðvasár skaddast að jafn-
aði heilmargar smáæðar. Þótt ekki
blæði mikið úr hverri einstakri æð,
veldur fjöldi þeirra þvi, að blæðing-
in getur orðið mjög áköf, en þó
afar sjaldan lifshættuleg. Yfirleitt er
auðvelt að loka þessum smáæðum,
svo að biæðingin hætti. Aðferðin er:
hreinn vasaklútur, sárabindi, lér-
eftsræma rifin úr skyrtu eða jafn-
vel pappirsblað er lagt yfir sárið
og lófinn lagður fast ofan á. Þannig
skal halda þétt yíir, þangajð til
hæfilegan umbúnað er hægt að veita.
Ekki tjáir að losa um bindið til að
gæta hvort hætt sé að blæða, þvi
að há ýfist sárið upp.
Þegar um stóra sárakviku er að
ræða, verður læknisumbúnaður
nær ævinlega sjálfsagður til þess að
forðast igerð i sárinu. — Þessi hand-
tök eru einföld og auðvelt að við-
hafa þau. Þó er ráðlegt að leita að-
stoðar kunnáttumanna eigi að siður,
þegar um er að ræða blæðingar til
muna.
GÆTIÐ YÐAR FIMM LÍTRA.
Hvað þolum við að missa mikið
blóð? Slíkt er alveg undir þvi kom-
ið hve ört við missum það. Full-
vaxinn maður gengur að jafnaði
með fimm lítra af blóði, og magn
þess er í flestum tilfellum 100%.
Sé um að ræða hægan og slitrótt-
an blóðmissi, líkt og verður við
minni háttar magasár, klæðaföll,
kvenna eða blóðnasir, verður mað-
urinn hans furðulitið var. Það er
ekki ótítt að sjúklingar, sem verða
fyrir álika blóðmissi arinað slagið,
séu á ferð og flugi allt fram til
þess dags, sem þeir eru lagðir inn
á sjúkrahús, og hafa þá oft misst
ískyggiiega mikið magn af blóði.
Á hinn bóginn getur snöggur
blöðmissir verið stórhættulegur,
eins og oft vill verða, ef slys ber
að höndum. Þegar slíkt kemur fyrir,
nær uppbótarkerfi liffæranna ekki
að inna starf sitt af höndum, eins
og þegar um liægar blæðingar er að
ræða. Getur því snöggur blóðmissir
orðið örlagaríkur, ef ekki er unnt
að koma i veg fyrir hann þegar í
stað.
Slngæðíblæðingar má stiiðva með l>ví að vefja fast um liminn
nær hjaríanu og má nota yfirleitt hvað sem er.
Læknirinn segir:
ALLIR ÞURFA AÐ
LÆRA AÐ BÚA UM
SÁR.
í þéttbýli nútímaþjóðfélags
er víðast hvar skammt til
næsta sjúkrahúss og sjúkra-
bifreiðar yfirleitt svo hendi
nær, að þær geta fljótlega kom-
ið sjúkum og særðum í læknis-
hendur. Það er því í fáum til-
fellum, sem lijálp i viðlögum
er venjulegum leikmönnum
jafnnauðsynleg og þegar lífs-
hættulega blæðingu ber að
höndum.
Þá er langsamlega mest um
vert, viðkomandi allri skyndi-
hjálp, að kunna skil á að
stöðva l)'æðingu. Og sem betur
fer, þurfa mcnn hvorki að vern
lærðir né ganga á sérstök
námsskeið til þess að læra
nauðsynlegustu handtökin.
Það getur vissulega bjargað
mannslífi, ef þeir, sem eru t.
d. viðstaddir bifreiðarslys,
þekkja þessi tök, eða ef alvar-
leg óhöpp ber að höndum á
vinnustað eða í heimahúsum.
Þrenns konar blæðing.
Einkum er um þrjár tegundir
blseðinga að ræða: slagæða-
blæðingu, úr einhverra þeirra
æða, er færa blóðið frá hjart-
anu, bláæðablæðingu, úr æðum,
sem bera blóðið til hjartans,
og loks seitliblæðingu, úr hör-
undsfleiðri eða vöðvasári.
Langhættulegastar eru slag-
æðablæðingar. Þær æðar eru
teygjanlegar með þykkum
veggjum, og á blóðinu í þeim
er mikill þrýstingur. Opnist
slagæð með einhverjum hætti,
spýtist blóðið ört út og veldur
snöggum og miklum blóðmissi.
Slagæðablæðing þekkist á því,
að blóðið spýtist út í gusum
og litur þess er Ijósrauður. —
Þess konar blæðingar koma
langoftast fyrir á mönnum, er
slasast á handleggjum eða fót-
um. Á þeim stöðum er ednkar
auðvelt að stöðva blæðingar,
ef menn kunna aðferðina:
Vefja skal fast um liminn, fyrir
ofan sárið (]>að er að segja nær
bolnum). Til þess er allt not-
hæft, sem er hendi nær, svo
sem hálsbindi, mittisól, axla-
bönd, léreftsræmur o.s.frv.
Er þetta þá bundið fast um
liminn, svo sem tíu til fimmtán
sentímetrum fyrir ofan sárið.
Síðan er prjóni, blýanti, sjálf-
blekungi, skafti á verkfæri eða
öðru slíku stur.gið undir band-
ið og snúið upp á. — Búast má
við, að hinn særði finni mikið
til, en þó verður að halda á-
fram að snúa, þangað til blæð-
ingin hættir. Allar slagæða-
blæðingar á handleggjum og
fótum má stöðva með þessum
hætti, og þessa aðferð ættu allir
fullorðnir menn að kunna, und-
antekningarlaust. Bindinn skal
SVIKUL ÁST.
Framhald af bls. 13.
honum 1 því horfi, sem þú mark-
aðir, einmitt þá finnur hann til
fjötra sinna og gerist þér frá-
hverfur.
Hugheil makaást mætist alltaf á
jafnréttisgrundvelli. Hvorugt vill
neinu breyta í fari hins, heldur
elska það eins og það er. Hugheil
makaást er það, þegar maður og
kona leggja örlög sín hiklaust og
skilyrðislaust hvort i annars hönd.
Frá slfkri ást vex enginn maður.
ANNARLEG ÁHRIF Á MAKAVAL.
Tilfinningar manns til móður
sinnar geta ráðið miklu um maka-
val hans og hjónabandshamingju. í
heilbrigðri þróun slaknar smám
saman á tilfinningatengslum milli
móður og sonar. Hjá sumum mönn-
um staðnar hún þó á barnsaldri;
ungur maður í fullgildu starfi get-
ur verið jafnháður móður sinni og
hann var unglingur. Þetta ræður
mati hans á stúlkunni, sem hann
velur sér fyrir konu, og tilfinninga-
afstöðu til hennar. Undir yfirvarpi
makaástar vakir dulvituð þrá hans
eftir móðurlegri hlýju og vernd.
Hið sama á við um dóttur og föð-
ur. Án þess að stúlkan geri sér
grein fyrir þvi, getur faðirinn átt
sterk itök i karlmannshugsjón henn-
ar. Þá leitar vakandi ásthneigð
hennar fremur föðurlegs myndug-
leika en ástríðufullrar ástar hjá
mannsefninu. Á ytra borði geta
hjónabönd af þessu tagi farið vel,
ef konunni tekst að yfirfæra föður-
tilbeiðslu sina yfir á eiginmanninn.
En ástin sjálf býr jafnan við skarð-
an hlut í samlífinu. Þvi er konunni
hætt, ef hún kynnist manni, sem
tendrar í brjósti hennar ástriðu-
þrungna ást, eins og Tolstoy lýsir
hjá önnu Kareninu. Þá verður dul-
vituð föðurtilbeiðsla að þoka fyrir
raunsannri karlmannsást.
Fjölbreytni manngerðanna og
mannlegra tilfinningatengsla kemur
. ekki síður fram í ást en öðru atferli
' manna. Þvert á móti: hún verður
■ iljósari þar en á flestum sviðum öðr-
Jum, af þvi að ástin endurspeglar
eðli manns, heilsteypt eða klofið,
skirt eða mengað, rétt eins og menn-
irnir eru margir og misjafnir. Mis-
tök í makavali felast einkum i þvi,
að við látum annarleg sjónarmið
ráða yfir heilsteyptum, eðlislægum
tilhneigingum. Og mistökin koma
oftast svo seint i ljós, að ekki verð-
ur aftur snúið. Þess vegna er vog-
unarspil ástarinnar svo æsandi og
afdrifaríkt. ^
Augnablik, ég er ekki búinnl
22 ViKAN