Fréttablaðið - 14.12.2009, Qupperneq 16

16 14. desember 2009 MÁNUDAGUR
greinar@frettabladid.is
FRÁ DEGI TIL DAGS
FRÉTTABLAÐIÐ Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík SÍMI: 512 5000, ritstjorn@frettabladid.is FRÉTTASTJÓRAR: Arndís Þorgeirsdóttir arndis@frettabladid.is, Kristján Hjálmarsson, kristjan@frettabladid.is Trausti Hafliðason trausti@frettabladid.is og Höskuldur Daði Magnússon (dægurmál) hdm@frettabladid.is
MENNING: Páll Baldvin Baldvinsson fulltrúi ritstjóra pbb@frettabladid.is HELGAREFNI: Anna Margrét Björnsson amb@frettabladid.is og Sigríður Björg Tómasdóttir sigridur@frettabladid.is ALLT OG SÉRBLÖÐ: Roald Eyvindsson roald@frettabladid.is og Sólveig Gísladóttir solveig@frettabladid.is
ÍÞRÓTTIR: Henry Birgir Gunnarsson henry@frettabladid.is LJÓSMYNDIR: Pjetur Sigurðsson pjetur@frettabladid.is FRAMLEIÐSLUSTJÓRI: Kolbrún Ingibergsdóttir kolbrun@frettabladid.is
ÚTGÁFUFÉLAG: 365 miðlar ehf. STJÓRNARFORMAÐUR: Ingibjörg S. Pálmadóttir FORSTJÓRI OG ÚTGÁFUSTJÓRI: Ari Edwald
RITSTJÓRI: Jón Kaldal jk@frettabladid.is AÐSTOÐARRITSTJÓRI: Steinunn Stefánsdóttir steinunn@frettabladid.is
Fréttablaðið kemur út í 90.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu og Akureyri. Einnig er hægt
að fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu
formi og í gagnabönkum án endurgjalds. Issn 1670-3871
Jólahappdrætti
Krabbameinsfélagsins
Dregið 24. desember 2009
163 skattfrjálsir vinningar
að verðmæti
22.690.000 kr.
Bent á mistök
Fyrir helgi var skýrsla Ríkisendurskoð-
unar gerð opinber, þar sem Seðla-
bankinn var gagnrýndur harðlega fyrir
lán til fjármálafyrirtækja. Þar kom
fram að bankarnir sem hrundu hafi
aflað sér lausafjár með lánum frá
minni fjármálafyrirtækjum sem hafi
fengið lán frá Seðlabankanum gegn
ótryggðum bréfum. Seðlabankinn
hefði getað hert reglur um veðtrygg-
ingar mun fyrr en hann gerði og
þannig dregið úr því tjóni sem
hann og ríkissjóður urðu fyrir
vegna bankahrunsins.
Líflínan og snaran
Hannes Hólmsteinn
Gissurarson, sem sat í
bankaráði Seðlabankans
og helsti málsverjandi fyrrverandi
seðlabankastjóra, segir að stjórnend-
ur bankans hafi ekki getað séð þetta
fyrir; erfitt geti verið að gera grein-
armun á líflínu og snöru sem lengt
er í. Það er auðvelt að vera vitur eftir
á, bloggar Hannes. Já, vissulega. En
fara þá ekki fyrir lítið fyrri fullyrðingar
hans um seðlabankastjórann sem sá
hrunið fyrir en ekki var hlustað á?
Ómálefnalega skítkastið
Tryggvi Þór Herbertsson alþing-
ismaður birti bloggfærslu
í gær undir yfirskriftinni
„Sannleikanum verður
hver sárreiðastur“.
Þar fjallar hann
um viðbrögð
þingflokks-
formanna Samfylkingarinnar og VG
við auglýsingum Sjálfstæðisflokksins
um skattahækkanir ríkisstjórnarinnar.
Tryggvi lýkur pistli sínum á að taka
fram að hann hafi lokað athuga-
semdakerfinu á síðu sinni því þar
hafi aðallega birst „ómálefnalegt
skítkast“. Á dögunum var sagt frá
harðri orðasennu sem Tryggvi lenti
í við Kristján Möller samgöngu-
ráðherra. Kristján hafði rifjað upp
ársgömul ummæli Tryggva við
BBC, þegar hann var efnahags-
ráðgjafi Geirs Haarde. Tryggvi
brást við reiður og kvað hafa
kallað ráðherrann skíthæl.
Ætli Kristján hefði ekki
viljað geta lokað fyrir þá
athugasemd?
bergsteinn@frettabladid.is
Starfs- og launaumhverfi borg-arfulltrúa er með þeim hætti að
draga má í efa að þunginn í starfi
borgarfulltrúa sé í eðlilegu sam-
hengi við það sem þeir eru kjörn-
ir til að gera. Í hnotskurn helg-
ast þetta af því að greiðslur fyrir
setu í fagráðum, m.a. menntaráði
eða velferðarráði, eru minni en
greiðslur fyrir stjórnarsetu í fyr-
irtækjum borgarinnar. Í þessu fel-
ast alvarlegar brotalamir sem eiga
rætur sínar að rekja til stjórn-
kerfisbreytinga R-listans sáluga
og vekja spurningar um til hvaða
verka borgarfulltrúar eru kjörn-
ir, hvaða verkefnum þeir sinna og
hvernig þeim eru greidd laun.
Fimmtán borgarfulltrúar stýra
borginni með setu í ráðum borg-
arinnar auk setu í stjórnum þeirra
fyrirtækja og stofnana sem borg-
in ber ábyrgð á. Fagráðin eru tíu
talsins og mynda kjarna um vinnu
borgarfulltrúa, þ.e.a.s. þau verk-
efni sem flestir borgarbúar hafa í
huga þegar þeir velja sér borgar-
fulltrúa í kosningum. Undir fag-
ráðin falla umhverfis- og sam-
göngumál, skólamál, velferðarmál
og fleira Sjálf borgarstjórn tekur
lokaákvarðanir og þar ræða borg-
arfulltrúar ákvarðanir í ráðum
og fylgja málum úr hlaði. Þessu
til viðbótar sitja borgarfulltrú-
ar í ýmsum stjórnum fyrirtækja
og stofnana borgarinnar. Þær eru
fjölmargar, m.a. stjórnir Orku-
veitunnar, Faxaflóahafna, Strætó,
hjúkrunarheimila og skíðasvæða.
Helsti munurinn á fagráðum og
stjórnum er sá að skatttekjur
borgarinnar fara beint í rekstur
sem fellur undir fagráðin en starf-
semi sem fellur undir stjórnir á að
standa að mestu leyti undir sér.
Stjórnkerfi borgarinnar var
umturnað 2005 undir forystu
Dags B. Eggertssonar. Gamla
skipulag borgarinnar var lagt af
og heiti eins og borgarritari, borg-
arverkfræðingur og menningar-
stjóri voru aflögð. Á móti urðu til
svið og sviðsstjórar sem mynda
núverandi skipulag. Breytingin fól
í sér að fjölga í fagráðum úr 3-5
fulltrúum í 7 fulltrúa. Þetta þýðir
að sjötíu kjörnir fulltrúar og sjö-
tíu til vara eru kjörnir í fagráð
en einnig sitja hvern fund starfs-
menn og áheyrnarfulltrúar og
sitja þar af leiðandi allt upp í tut-
tugu manns fundi. Þá eru ótaldir
fulltrúar í stjórnum.
Tilgangur breytinganna var
meðal annars betri nýting fjár-
muna og jafnari laun borgarfull-
trúa. Því átti að ná fram með því
að setja þak á fjölda fagráða sem
borgarfulltrúi gat fengið greitt
fyrir. Reglan er sú að borgar-
fulltrúar eiga að sitja í tveim-
ur fag ráðum til að halda fullum
launum og hækka ekki ef þeir
setjast í fleiri fagráð (til dæmis í
það þriðja). Eins er aðeins greitt
álag fyrir formennsku í einu ráði.
Þetta átti að tryggja að einstakir
borgarfulltrúar gætu ekki raðað
á sig nefndum og fengið greitt
meira en aðrir. Reynslan sýnir
að vandamálið hvarf ekki held-
ur færðist til. Í flestum stjórnum
utan fagráða er nefnilega greitt
sérstaklega fyrir stjórnarsetu og
er í sumum tilfellum um umtals-
verðar upphæðir að ræða. Breyt-
ingarnar hafa því haft þau áhrif
að stjórnkerfið hvetur borgarfull-
trúa til að sinna verkefnum að lág-
marki í fagráðum en sækja viðbót-
arlaun í stjórnum utan ráðhússins.
Annað markmið með stjórn-
kerfisbreytingunum var að auka
lýðræðislega stjórnunarhætti. Af
framansögðu má ráða að þessu
markmiði hafi heldur ekki verið
náð. Þróunin hefur þau áhrif að
inni í borgarstjórn eru afar fáir
fulltrúar til að tala máli fagráða
borgarinnar. Kjörnum fulltrúum
í fagráðum hefur fækkað mjög
hlutfallslega enda erfitt að raða
fimmtán manna borgarstjórn í
sjötíu sæti fagráða. Til dæmis var
ég sem formaður í umhverfis- og
samgönguráði eini borgarfulltrú-
inn í ráðinu. Þetta á við um fleiri
fagráð. Í stjórn Faxaflóahafna eru
hins vegar fjórir af fimm stjórn-
armönnum borgarfulltrúar. Stað-
an er því sú að fagráðin, sem eru
grunnhluti þeirrar vinnu sem
borgarfulltrúar eiga að inna af
hendi, líða fyrir skipulagið. Þetta
er afleitt og er ekki til að auka
lýðræðislega umræðu eins og var
markmiðið.
Það er mikilvægt að ræða ókosti
stjórnkerfisbreytinga borgarinn-
ar út frá siðferðislegu og fjár-
hagslegu sjónarmiði. Í núverandi
fyrirkomulagi felst óhagræði sem
verður að laga þar sem það getur
ekki verið borgarbúum í hag að
borgarfulltrúar hafi sterka fjár-
hagslega hagsmuni af því að leita
í önnur verkefni en þau sem koma
borgarbúum mest við. Núver-
andi fyrirkomulag leiðir til þess
að margir borgarfulltrúar hafa of
mikið af verkefnum á sinni könnu
sem tengjast ekki fagráðunum og
þeim verkefnum sem þeir voru
kosnir til að sinna. Umræðan um
fjölgun borgarfulltrúa er vissu-
lega þörf í þessu samhengi en ekki
fyrr en búið er að vinna markvisst
að breytingum á núverandi stjórn-
kerfi þar sem lagt er upp með að
kjörnir fulltrúar sinni sem best
forgangsverkefnum borgarinnar.
Höfundur er borgarfulltrúi.
Hvað skiptir máli?
Í DAG |
ÞORBJÖRG HELGA VIGFÚSDÓTTIR
Borgarmál
UMRÆÐAN
Sigrún Elsa Smáradóttir skrif-
ar um málefni Orkuveitu
Reykjavíkur
Skuldir OR hafa fjórfaldast á kjörtímabilinu og skuldsetn-
ingarhlutfallið (langtímaskuld-
ir á móti eigin fé) sexfaldast. Sú
niðurstaða sem greiningardeild
Arion banka kemst að í greiningu sinni á fjárhags-
stöðu OR staðfesti viðvaranir sem fulltrúar Sam-
fylkingar í stjórn OR hafa haft á lofti síðan 2006.
Eða frá því fyrsta viljayfirlýsingin við Norðurál um
álver í Helguvík kom fyrir stjórn OR og var sam-
þykkt af fulltrúum Sjálfstæðis- og Framsóknar-
flokks. En þeir samningar hafa keyrt framkvæmdir
OR áfram. Í bókun sem ég lagði fram við afgreiðsl-
una 2006 óska ég eftir upplýsingum um áhrif virkj-
anaframkvæmda á efnahag Orkuveitu Reykjavíkur,
sérstaklega eiginfjárhlutfall fyrirtækisins til lengri
tíma og meðan á framkvæmdum stæði og að þessi
áhrif yrðu skoðuð í samhengi við önnur fjárfest-
ingaráform fyrirtækisins. Ég spurði: „Hvar liggja
þolmörk fyrirtækisins í fjárfestingu? Huga verður
að því að fjárfestingar fyrirtækisins á ýmsum svið-
um, þótt arðsamar séu til lengri tíma, leiði ekki til
þess að grípa þurfi til sérstakra aðgerða til að auka
eigið fé fyrirtækisins.“ Þessi bókun þótti hlægileg á
sínum tíma og var hunsuð.
Dagur B. Eggertsson lagði svo fram tillögu 2007
þess efnis að kanna kosti þess að koma virkjunum í
dótturfélög án ábyrgðar borgarinnar. Ekki var frek-
ar hlustað á það af hálfu Sjálfstæðis- og Framsókn-
arflokks og nú sitjum við í súpunni.
Á stjórnarfundi í nóvember sl. lagði ég fram svo-
hljóðandi tillögu: „… Hluti tekna fyrirtækisins er í
USD, en lánasafn fyrirtækisins er í ýmsum gjald-
miðlum. Því er lagt til að leiða verði leitað til að
umbreyta lánum í lán í USD eða að gera orkusölu-
samninga í evrum og halda þá samsvarandi hlutfalli
lána í evrum. Þetta er lagt til í því skyni að minnka
áhættu og til að ekki komi til frekari áfalla í rekstri
OR ef USD lækkar gagnvart öðrum gjaldmiðlum.“
Síðan hafa verið haldnir tveir fundir og tillagan
er enn í frestun og verður það kannski þar til Sam-
fylkingin tekur við stjórn OR og borgarinnar. Það
væri eftir öðru.
Höfundur er borgarfulltrúi og stjórnarmaður í OR.
OR og ábyrgð meirihlutans
SIGRÚN ELSA
SMÁRADÓTTIR
Á
rið sem er að líða undir lok hefur einkennst öðru fremur
af ákvörðunarfælni og hugleysi. Göran Person, fyrrver-
andi forsætisráðherra Svíþjóðar, ráðlagði okkur fyrir ári
að draga ekki ákvarðanir, það yrði okkur dýrkeypt. Sú
virðist þó hafa orðið raunin og nú fyrst, nokkrum dögum
fyrir jól, hefjast umræður um fjárlögin 2010.
Áform stjórnvalda virðast snúast um að auka tekjur með hækkun
skatta. Er það rétta eða eina leiðin? Við höfum þrjá kosti í ríkis-
fjármálum; að auka tekjur, lækka kostnað og selja eignir. Sambland
af þessu er blönduð leið. Að auka skatta eingöngu er ekki blönduð
leið og auðvelt er að efast um að leið sem byggir eingöngu á skatta-
hækkunum sé hin eina rétta.
Fyrir þinginu liggur grundvallarbreyting á skattkerfinu, veru-
lega aukin skattbyrði fyrirtækja og heimila, sem þegar horfast í
augu við nær ómögulega stöðu. Þessi stefna virðist hafa orðið til án
samráðs eða samtals við atvinnurekendur og fjölskyldur í landinu,
án samráðs við þjóðina.
En hver er stefnan í útgjöldum ríkisins? Aðferðafræðin þar virð-
ist ganga út á að henda hugmyndum út í samfélagið og draga þær
svo til baka ef óvinsældir eru miklar. Hvers vegna er umræðan,
hugmyndaauðgin og hugrekkið jafn lítið og raun ber vitni þegar
kemur að kostnaðarhlið ríkisrekstursins?
Þær aðstæður sem eru uppi færa okkur í raun einstakt tækifæri
til að gera umbætur á kerfi sem byggst hefur upp og þróast í langan
tíma, nær gagnrýnislaust. Fæst okkar eru fyllilega sátt við þetta
kerfi og því virðist það bæði skammsýnt og óskynsamlegt að plástra
blæðandi sár. Væri ekki nær á þessum tíma að byrja með autt blað
og spyrja hvernig heilbrigt og skynsamlegt kerfi lítur út?
Við þessar aðstæður þarf að forgangsraða og mikilvægt er að
standa vörð um grunnstoðir framtíðarinnar. Þar er menntun einna
mikilvægust. En það er hægt að hagræða og bæta í senn. Við getum
eflt innihald grunnskólanna þrátt fyrir niðurskurð, stytt og bætt
framhaldsskólann, sameinað og eflt háskólana.
Við getum skoðað sölu á eignum ríkis og sveitarfélaga sem ekki
eru nauðsynlegar til að veita opinbera þjónustu. Selja mætti t.d.
fasteignir ríkis og sveitarfélaga til lífeyrissjóða eða annarra fjár-
festa gegn sanngjarnri leigu og þar með minnka þörf á aukinni
skattheimtu þjakaðra fyrirtækja og fjölskyldna. Með þessu mætti
losa um umtalsverð verðmæti án þess að það komi niður á þjónustu
á nokkurn hátt og um leið skapa áhugaverða og örugga fjárfest-
ingarkosti fyrir atvinnulaust fjármagn sem liggur á innlánsreikn-
ingum.
Aðstæður kalla á hugrekki og forystu byggða á skýrri framtíð-
arsýn. Við höfum einstakt tækifæri til að spyrja, hvers konar kerfi
viljum við og þurfum, fremur en að spyrja hvernig við getum breytt
núverandi kerfi – jafn gallað og það er.
Fjárlög 2010:
Hugrekki óskast
HALLA TÓMASDÓTTIR SKRIFAR
En hver er stefnan í útgjöldum ríkisins? Aðferðafræðin
þar virðist ganga út á að henda hugmyndum út í samfé-
lagið og draga þær svo til baka ef óvinsældir eru miklar.