Fréttablaðið - 17.12.2009, Qupperneq 36

36 17. desember 2009 FIMMTUDAGUR
greinar@frettabladid.is
FRÁ DEGI TIL DAGS
FRÉTTABLAÐIÐ Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík SÍMI: 512 5000, ritstjorn@frettabladid.is FRÉTTASTJÓRAR: Arndís Þorgeirsdóttir arndis@frettabladid.is, Kristján Hjálmarsson, kristjan@frettabladid.is Trausti Hafliðason trausti@frettabladid.is og Höskuldur Daði Magnússon (dægurmál) hdm@frettabladid.is
MENNING: Páll Baldvin Baldvinsson fulltrúi ritstjóra pbb@frettabladid.is HELGAREFNI: Anna Margrét Björnsson amb@frettabladid.is og Sigríður Björg Tómasdóttir sigridur@frettabladid.is ALLT OG SÉRBLÖÐ: Roald Eyvindsson roald@frettabladid.is og Sólveig Gísladóttir solveig@frettabladid.is
ÍÞRÓTTIR: Henry Birgir Gunnarsson henry@frettabladid.is LJÓSMYNDIR: Pjetur Sigurðsson pjetur@frettabladid.is FRAMLEIÐSLUSTJÓRI: Kolbrún Ingibergsdóttir kolbrun@frettabladid.is
ÚTGÁFUFÉLAG: 365 miðlar ehf. STJÓRNARFORMAÐUR: Ingibjörg S. Pálmadóttir FORSTJÓRI OG ÚTGÁFUSTJÓRI: Ari Edwald
RITSTJÓRI: Jón Kaldal jk@frettabladid.is AÐSTOÐARRITSTJÓRI: Steinunn Stefánsdóttir steinunn@frettabladid.is
Fréttablaðið kemur út í 90.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu og Akureyri. Einnig er hægt
að fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu
formi og í gagnabönkum án endurgjalds. Issn 1670-3871
V
iðskiptaráð birti í gær athugasemdir við fyrir-
hugaðar skattabreytingar ríkisstjórnarinnar. Álit
ráðsins er almennt vel ígrundað og rökfast. Þar
er meðal annars bent á að megnið af aðlögunar-
aðgerðum til að mæta vanda ríkissjóðs sé í formi
skattahækkana og að ekki sé lögð næg áhersla á nauðsynlegan
niðurskurð og aðhald í ríkisrekstrinum.
Þetta er réttmæt gagnrýni. Útgjöld ríkisins hafa þanist út
og starfsmönnum hins opinbera hefur fjölgað óhóflega. Borgar-
fulltrúinn Gísli Marteinn Baldursson orðaði þetta ágætlega í
pistli á heimasíðu sinni fyrir skömmu þegar hann benti á að:
„Bara í stjórnsýslunni sjálfri væri hægt að ná fram miklum
sparnaði. Þar hefur safnast saman fitulag sem hægt er að
skera burt.“
Gísla láðist hins vegar að geta þess að ríkið hljóp ekki í spik
og safnaði velmegunarístru, eins og útgerðarmaður eða heild-
sali í sögu frá síðustu öld, á þeim fáu mánuðum sem núverandi
ríkisstjórn hefur verið við völd. Bumban varð til á mörgum
árum þegar flokksbræður hans og -systur stýrðu landinu.
Pistlahöfundarnir á hinu hægrisinnaða vefriti Andríki fóru
yfir þessa stöðu af hreinskilni skömmu eftir að Sjálfstæðis-
flokkurinn hvarf úr ríkisstjórn fyrr á þessu ári.
Þar var bent á nokkur af þeim málum, stórum og smáum,
sem Sjálfstæðisflokkurinn hefur staðið að síðastliðin ár. Hér
eru nokkur atriði af lista Andríkismanna frá því í mars:
Stjórnmálaflokkarnir voru settir á fullt framfæri ríkisins í
lok árs 2006, tekjuskattur einstaklinga var hækkaður úr áður
lögfestum 34,72% í 35,72% í byrjun árs 2007, ríkisútgjöld
hafa aldrei aukist jafnmikið á tveimur árum og frá 2006 til
2008. Á þessum tveimur árum hækkuðu þau um 35 prósent
eða 120 þúsund milljónir króna, tekjuskatturinn var hækk-
aður aftur um síðustu áramót, nú úr 35,72% í 37,20%, gripið
var til dýrustu „mótvægisaðgerða“ Íslandssögunar í minnsta
atvinnuleysi sögunnar árið 2007, gerðar voru sértækar lækk-
anir á virðisaukaskatti í stað almennra lækkana í ársbyrjun
2007, gjaldeyrishöft voru lögð á landsmenn haustið 2008, stór-
felld þjóðnýting banka og fyrirtækja hófst haustið 2008 og
stendur enn yfir, óskýr lagasetning um innstæðutryggingar á
grundvelli tilskipunar ESB færði skattgreiðendum ábyrgðina
á Icesave og gæti gert ríkissjóð gjaldþrota, ríkissjóður fór úr
því að vera sagður skuldlaus í það að enginn treystir sér til að
segja til um hve skuldirnar eru miklar.
Niðurstaða Andríkismanna var að Sjálfstæðisflokkurinn
hefði látið undan síga á nær öllum hugmyndafræðilegum víg-
stöðvum sínum á síðustu árum, til dæmis hefðu allir viðstaddir
þingmenn flokksins greitt atkvæði með hækkun á tekjuskatti
einstaklinga um síðustu áramót.
Af þessari upptalningu Andríkismanna er auðvelt að sjá að
þeir sem aðhyllast minni ríkisrekstur og hóflega skattheimtu
eiga sér ekki trúverðuga málsvara á Alþingi.
Það er afleit staða við núverandi aðstæður.
Holdafar hins opinbera er eins og á heildsala
eða útgerðarmanni í sögu frá síðustu öld.
Velmegunarístran
JÓN KALDAL SKRIFAR
Afkoma íslenzku þjóðarinnar hefur frá fyrstu tíð verið sam-
ofin sambandinu við útlönd. Höfð-
ingjar þjóðveldisaldar gerðu víð-
reist, Egill skalli og þeir. Út vil ek,
sagði Snorri. Þegar úlfúðin innan
lands keyrði þjóðveldið í þrot 1262,
lögðust utanferðir Íslendinga að
miklu leyti af, og upp hófst 600 ára
einangrun og stöðnun með ýmsum
frávikum. Vestfjörðum vegnaði til
dæmis vel í krafti blómlegra við-
skipta á ensku öldinni 1400-1500
og aftur á skútuöldinni á ofan-
verðri 19. öld, þegar einokun Dana
lagðist af. Með heimastjórninni
1904 og aðdraganda hennar opn-
aðist landið enn frekar með aukn-
um bankaviðskiptum. Utanferðir
urðu smám saman almennings-
eign, þegar leið á 20. öldina, þótt
of hátt gengi krónunnar héldi svo
aftur af erlendum viðskiptum, að
þau voru fyrir hrun engu meiri
miðað við landsframleiðslu en þau
voru 1870. Of litlar útflutnings-
tekjur kölluðu á of miklar lántökur
erlendis. Gengisfall krónunnar frá
2007 hefur aukið útflutningstekjur
þjóðarbúsins úr meira en aldar-
gömlum þriðjungi af landsfram-
leiðslu eða þar um bil upp fyrir
helming. Íslendingar hafa löng-
um staðið hikandi frammi fyrir
auknum samskiptum við umheim-
inn. Ísland gerðist til dæmis ekki
stofnaðili að Alþjóðaviðskipta-
stofnuninni (WTO, áður GATT)
1948, heldur dró inngönguna í tut-
tugu ár. Hún hafðist ekki í gegn
fyrr en 1968, á síðasta kjörtímabili
viðreisnarstjórnarinnar.
Fullveldi er sameign
Íslendingar þurfa á útlöndum að
halda bæði til að bæta sér upp
óhagræðið, sem ella hlytist af
fólksfæðinni, og einnig af öðrum
ástæðum. Smálönd geta augljós-
lega ekki framleitt allt, sem þau
vanhagar um, til dæmis bíla,
skip og flugvélar. Þau þurfa þeim
mun frekar á útlöndum að halda
en stærri lönd, sem hafa burði til
að framleiða allt, sem þau þurfa,
enda þótt þau sjái sér engu að
síður hag í að skipta við önnur
lönd; þess vegna kaupa Banda-
ríkjamenn japanska bíla í stórum
stíl.
Ísland liggur miðsvæðis meðal
þeirra þjóða, sem hafa frelsi, jafn-
rétti og bræðralag að leiðarljósi.
Þessar þjóðir eru allar tengdar
nánum böndum, sem skerða full-
veldi þeirra að ýmsu leyti líkt og
í hjónabandi. Allt er þetta með
ráðum gert. Lýðræðisþjóðirnar
báðum megin Atlantshafs hafa
kosið að skerða eigið fullveldi eða
réttar sagt deila því hver með
annarri í eiginhagsmunaskyni og
einnig af tillitssemi við nágranna
sína, bæði innan Atlantshafs-
bandalagsins og Evrópusambands-
ins (ESB). Helmut Kohl, kanslari
Þýzkalands 1982-98, orðaði þessa
hugsun vel: Þjóðverjum þykir
rétt að binda hendur sínar innan
ESB til að firra nágranna sína
hættunni á, að einhliða ákvarðan-
ir Þýzkalands geti að nýju valdið
öðrum þjóðum skaða.
Fullveldið er sameign. Það er
eins og þjóðmyntin að því leyti, að
það er einskis virði nema aðrar
þjóðir taki það gilt eins og Guð-
mundur Hálfdanarson prófessor
lýsti vel í fyrirlestri í Háskóla
Íslands á fullveldisdaginn. Þess
vegna þurfa Íslendingar líkt og
aðrir á því að halda að koma vel
og virðulega fram við aðrar þjóð-
ir, enda munu þær þá koma vel og
virðulega fram við Ísland. Rökin
fyrir því að deila fullveldi Íslands
með öðrum Evrópuþjóðum á vett-
vangi ESB eru skyld rökunum
fyrir upptöku sameiginlegrar
myntar í stað krónunnar. Óskorað
fullveldi án aðhalds og eftirlits
getur leitt þjóðir í ógöngur líkt og
óskorað vald til að prenta peninga
heima fyrir og tendra verðbólgu.
Aðhald og hjálp að utan
Það er áleitin spurning, hvort
aðhaldið, sem Ísland hefði þurft
að lúta sem aðili að ESB, hefði
dugað til að aftra hruni. Ætla
má, að rússneskt yfirbragð einka-
væðingar bankanna 1998-2002
og ofvöxtur þeirra eftir það hefði
mætt gagnrýnum mótbárum
innan ESB. Hvort það hefði dugað
til að koma vitinu fyrir ríkisstjórn
Íslands og Seðlabankann er annað
mál. Hitt er víst, að aðhald utan
úr heimi hefur reynzt Íslandi vel.
Það er meðal annars fyrir tilstilli
mannréttindanefndar Sameinuðu
þjóðanna, að ríkisstjórnin getur
ekki miklu lengur vikizt undan
því að nema mannréttindabrota-
þáttinn burt úr fiskveiðistjórninni.
Það var fyrir tilstilli ríkjahóps
innan Evrópuráðsins gegn spill-
ingu (GRECO), að Alþingi setti
loksins lög um fjármál stjórnmála-
samtaka og frambjóðenda og um
upplýsingaskyldu þeirra 2006. Í
þessu ljósi þarf að skoða gagnið,
sem þjóðin getur haft og hefur
þegar haft af ráðgjöf Evu Joly
og samstarfsmanna hennar við
rannsókn hrunsins og saksóknina
í kjölfarið. Hún hefur reynsluna.
Hún kann tökin. Hún þyrfti helzt
að fá bandarísku lögregluna til liðs
við sig, einkum ef böndin skyldu
berast að hugsanlegum Rússa-
tengslum bankanna. Kaninn er
óhræddur.
Ljós heimsins
Í DAG |
ÞORVALDUR GYLFASON
Enn um virðingu
Íslands
UMRÆÐAN
Dofri Hermannsson skrifar um barn-
vænt umhverfi
Víða í borginni er bíllinn okkar að verða „aðal“ en við sjálf og börnin okkar að
verða „auka“. Hvernig gerðist það, hugs-
um við þegar við ökum áhyggjufull fram-
hjá skólanum á leið okkar í vinnuna. Af
hverju þarf þetta að vera svona, hugs-
um við líka þegar við þeysumst úr vinn-
unni kl. 3 til að skutla börnunum okkar í frístunda-
starfið og keyrum svo aftur í vinnuna áður en það
þarf að sækja barnið aftur.
Svarið er að þetta þarf ekkert að vera svona en
til að breyta þessu þarf að skipta um hugarfar
við skipulagningu borgarinnar. Þörf okkar fyrir
að komast hratt og örugglega á milli staða hefur
nær eingöngu verið leyst með því að búa til góðar
götur. Gríðarlegir fjármunir hafa verið settir í
umferðarmannvirki á sama tíma og Strætó hefur
verið skorinn niður. Þetta er vond þróun og dýr og
það erum við sjálf sem borgum brúsann.
Í Reykjavík eru farnar um 130 þúsund
skutlferðir með börn í frístundir í hverj-
um mánuði og í þær eyða foreldrar sam-
tals rúmlega 100 þúsund klukkustundum
og um 170 milljónum á mánuði. Þetta eitt
og sér er stór hluti af óþarfri, mengandi og
hættulegri umferð í hverfum borgarinnar.
Í Grafarvogi hefur frábær árangur
náðst með mótun grænnar samgöngu-
stefnu en þar ganga nú 89% barna í skól-
ann. Í hverfinu þar sem næstflest börn
ganga í skólann er hlutfallið 66%. Í Grafar-
vogi fer saman gott skipulag þar sem
öryggi gangandi vegfarenda er mikið og samtaka-
máttur allra helstu aðila í hverfinu um að gera
gott hverfi betra. Næsta mál á dagskrá er að laga
strætó betur að þörfum barna á leið í frístundir
innan hverfisins samkvæmt tillögu Samfylkingar-
innar um frístundastrætó í borgarstjórn í haust.
Þetta þarf að gera í öllum hverfum borgarinnar
til að draga úr þörf fyrir skutl og gera hverfin
okkar barnvænni.
Höfundur er 1. varaborgarfulltrúi og
talsmaður Samfylkingarinnar í umhverfis- og
samgöngumálum.
Burt með skutlið
DOFRI
HERMANNSSON
Leyndó
Slitastjórn Landsbanka Íslands hf.
er stórkostlegt fyrirbæri. Hún neitar
að upplýsa hvort og þá hve margir
Íslendingar áttu inneignir á Icesave-
reikningum Landsbankans. Þetta er
leyndó segir skilanefndin en Árni Þór
Sigurðsson bað um upplýsingarnar á
Alþingi. Slitastjórnin ber
fyrir sig bankaleynd og
persónuvernd. Ekki er
með nokkru móti hægt
að sjá að slitastjórnin
geti ekki svarað því
hvort og þá
hve margir
Íslendingar
áttu Icesave-
reikninga
án þess að
brjóta lög um bankaleynd og persónu-
vernd. Er þetta enn eitt dæmið um þá
lensku manna að leita allra leiða til að
þurfa ekki að veita upplýsingar, bara til
þess að þurfa ekki að veita þær.
Á taugum
Atburður gærdagsins í Byggðarenda í
Reykjavík sýnir að aldrei er of varlega
farið með vasaljós í görðum.
Annar nýlegur atburður sýnir að
aldrei er of varlega farið með
leikfangabyssur í bílum þó að
í hlut eigi tólf ára börn. Nema
þessir atburðir sýni að lögregl-
an er taugatrekkt.
Málum bjargað
Finnist einhverjum stjórnvöld halda
illa á málefnum sparisjóðanna og
Arion og Íslandsbanka getur sá hinn
sami andað rólegar. Guðlaugur Þór
Þórðarson hefur nefnilega farið fram
á að viðskiptanefnd löggjafarsamk-
undu Alþingis fjalli um bæði málin.
Sagan geymir ótal sannanir þess
að ef eitthvað er að í samfé-
laginu er best að ræða það í
þingnefnd og allt verður gott
og blessað. Vonandi tekur
formaður viðskiptanefndar
Guðlaug á orðinu og efnir til
funda um þessi mál sem allra
fyrst. bjorn@frettabladid.is