Tíminn - 27.03.1986, Qupperneq 21

Fimmtudagur 27. mars 1986
nn-lista
upp. Utan af hlutunum skar hann
ekki, og nokkrum árum síðar sagði
hann Cezanne mundu hafa verið
brenndan, ef hann hefði búið á
Spáni. (Penrose, Picasso, bls. 96) Og
vorið 1904 varð hann Sebastia
Junyer-Vidal samferða til Parísar,
(að sögn Penrose, en Rubin segir þá
hafa orðið samferða árið áður,) og
hripaði upp stutta myndasögu. f
París varð hann að því sinni
heimakominn, og sneri aðeins aftur
í stuttar heimsóknir.
í Barcelona skarst í odda. Einn
leiðtoga stjórnleysingja, Alezandro
Lerroux, flutti þeim þessa áskorun
1906: „Ráðist inn á hnignandi
siðmenningu þessa ólánssama lands
og látið greipar sópa; og leggið
musteri hennar í rúst, steypið guðum
hennar, rífið blæjur af nunnum og
alið þær upp til að bera börn og að
siða kynstofninn. Brjótist inn á
skjalasöfn eignahaldsins og kastið
pappírum þeirra á bál. til að eldur
megi skíra þetta forsmán
siðmenningar... látið ekki altari og
grafhvelfingar hefta för ykkar...
berjist, drepið, deyið.“ Stuttu síðar
voru 22 kirkjur brenndar og 35
nunnuklaustur. Á götum Barcelona
sprungu meira en tvö þúsund
sprengjur 1907 og framan af 1908.
IParís, í Montmartre, hafði
Pablo Picasso tekið híbýli á
leigu, í senn vinnustofu og
vistarveru, áður en hann fór frá
Barcelona. Voru þau á efstu hæð í
13 rue Ravignan, (þar sem nú heitir
Place Emile Goudeau), og þar átti
hann heima fram til 1909. (Mynd 33)
Húsið var í vanhirðu, rakt og
óhreint. Inníþaðhafði hvorkiverið
lagt vatn né gas, hvað þá rafmagn.
Sóttu íbúar þess vatn í hana í
kjallara. í húsinu voru allmargar
vinnustofur með vistarveru, og voru
gluggarþeirraábakhliðinni. (Mynd
34) Svo kaldar voru þær, að te fraus
í bollum í frostum. Húsið hafði um
árabil verið heimkynni listamanna,
en Max Jocob uppnefndi það
„Þvottaprammann" og festist það
nafn við það.
Á ýmsum matstofum í
Montmartre fengust ódýrar
máltíðir, og á einni þeirra komst
Picasso í reikningsumarið 1904. Oft
fór hann líka á „Le Lapin Lapin“,
Fimu kanínuna, en þangað hafði
veitingamaðurinn af „Le Zut“ flutt
sig um set og höfðu allmargir
fastagesta fylgt honum eftir. Á milli
borða hoppaði alin kráka, sem dóttir
veitingamannsins átti. Dró Picasso
hana upp ápastelmynd, „Konu með
kráku", en þótt bakgrunnur hennar
sé blár, er konan rauðhærð og í
bleikum kjól og krákan að sjálfsögðu
svört. (Mynd 35) Á „Konu með
hárhjálm“, gouache-mynd, (mynd
36), sem hann gerði líka um
sumarið, er áferð enn blá, en grá-gul
á nær einlitri mynd, „Konu við
straubekk", sem hann málaði um
haustið þótt að öðru leyti sé af toga
bláu myndanna. (Mynd 37) Fyrir
henni sat kona á
„Þvottaprammanum", sem tók að
sér þvotta, og mun hún líka hafa
setið fyrir „Konu á undirkjól“, sem
hann málaði, þegar liðið var fram á
næsta ár. Er hún ein síðasta mikla
bláa mynd hans og ekki alveg án
klassisks stílmóts. (Mynd 38).
í París tók Picasso upp kynni við
rithöfunda sem fyrrum í Barcelona.
Fyrstur varð á vegi hans Guillaume
Apollinaire, en þeir hittust haustið
1904á vínstofu við Gare St. Lazare.
Réttri viku síðar mætti hann André
Salmon í fylgd með Max Jocob í
dyragættinni á
„Þvottaprammanum", og örkuðu
þeir allir þrír á vínstofuna við Gare
St. Lazare til fundar við Apollinaire,
og var það Max Jacob dýrðlegt
kvöld. Síðar um haustið bættust
Pierre Reverdy og.Maurice Reval í
hóp þeirra, (en til kunningsskapar
Picasso við Georges Duhamel, þá
29. „Harmleikur“
-listai
enn læknanema, mun hafa komið
einueða tveimurárum síðar). Reval
reit síðar: „Ég naut þeirra fríðinda
að sjá hann mála nokkrar þessara
(ath. bláu) mynda. Greinilega var
hann svo niðursokkinn í viðfangsefni
sitt, að hann virtist úr eigin
blóðdropum draga upp verurnar,
sem á léreftinu birtust. þótt ekki
væru þær líkar honum áliturn."
(Maurice Reval, Picasso, Genf,
1953, bls. 28)
35. „Kona með kráku“ 1904.
VIÐ vatnshanann í
kjallaranum í
Þvottaprammanum" sá
Picasso haustið 1904 unga konu á
aldur við hann sjálfan, Fernande
Oliver að nafni, sem gift hafði verið
myndhöggvara, en var við hann
skilin að borði og sæng. Sýndi
Picasso henni myndir sínar og hvítar
mýs í kommóðuskúffu sinni. Lynti
þeim vel og tóku stuttu síðar upp
sambúð, sem varaði í 6 ár. (Mynd
39) Síðar sagði hún frá Picasso og
vinum hans í fjörlegri minningabók,
Picasso et ses amis, og frá því,
hvernighann kom henni fyrir sjónir
í fyrstu. Hann var lítill, dökkur,
þéttvaxinn, kvikur, sjaldán í rónni.
Augu hans voru djúp ogathugul, allt
að þvístarandi. Utanásérbarhann
ekki, af hvaða þjóðfélagsstigum
hann var. Hann var illa til fara og
hirðuleysislega, að hálfu klæddur
sem verkamaður, að hálfu sem
bohemi. Svartirhárlokkarféllu fram
á enni, en sítt hár hans straukst við
snjáðan jakka. Fyrsta hálfa annað
árið eða þar um bil lifðu þau við
nauman kost eða á 2 frönkum á dag,
að hún segir, ogeldaði hún á olíuvél.
En svo gestkvæmt var hjá þeim, að
þau settust sjaldan ein að máltíð.
Tvisvar eða þrisvar í viku fóru
Picasso og Fernande Oliver ásamt
kunningjum úr
„Þvottaprammanum" á fjölleikahús
við rætur Montmartre, Cirque
Medrano, en þar höfðu málarar ekki
verið sjáldséðir fyrr á árum, Dcgas,
Toulouse-Lautrec, Forain og
Seurat. Fjöllistamenn við kúnstir
sínar eða að tjaldabaki teiknaði
hann og suma þeirra málaði hann
síðar. Fjöllistafólk var honum ekki
nýlunda. Af því hafði hann öðru
hverju gcrt myndir, síðan hann
málaði „Harlequin" í París sumarið
1901 í þann mund, er hann hóf að
mála bláar myndir.(Mynd 40) „En
fíngerðustu efnisþætti sína sótti
Picasso í tregablandið flökkulíf
cirque forain, - spígsporandi
fimleikamcnn og loddara
(herlequins), einmana,
aumkunarverðar toginleitar
mannverur. sem alltaf dreymir um
betri daga, hvíld að ferðarlokum."
(Maurice Raynal, Picasso, bls. 26)
Á dálæti Picasso á fjöllistamönnum
er leitað skýringa, jafnvel langt yfir
skammt. Sagði Jung hann sjá ímynd
sína í þeim. Þá er þess minnst, að
Cezanne málaði tvær myndir af
fjöllistamönnum, (þótt að fyrirmynd
hefði son sinn og kunningja hans).
Á annarri þeirra, („Harlequin"),
lengdi hann hlutfallslega hægri
fótlegg. Hinaþeirra, „Mardi-Gras“,
30. „Gamall gítar-leikari“
31. „Gamall gyðingur"
32. „Máltíð blinds manns“
33. Picasso 1904. Ljósmynd.
36. „Kona með hárhjálm" 1904.
37. „Kona við straubekk" 1904.
38. „Kona á undirkjól“ 1905.
34. „Þvottapramminn", 13 rue Ravignan. Örvar sýna vinnustofu 39. Femande Oliver og Picasso
Picasso. Ljósm. 1906. Ljósmynd.
Tíminn 21
lista-
hafði Picasso séð á málverkasölu
Vollard 1901 (?) „I því myndefni
fólust þannig fyrstu áhrif Cezanne á
Picasso. Það var unt það bil sex árurn
áður en hann var undir það búinn að
átta sig til fulls á hinum miklu stíllegu
breytingum, sem verk Cezanne
höfðu í för með sér.“ (Penrose,
Picasso, bls. 100)
Afornsölu gegnt Cirque
Medrano voru ntyndir
L innan um aðra muni.
Eigandinn, Pere Soulier, gamall
glímukappi, tók ungum málurum vel
og keypti af þeim myndir, þegar
þeim lá mikið við. Galt hann ekki
alltaf þeirrar greiðasemi. Eignast
hafði hann málverk eftir meistara,
Renoir, Cezanne og meira að segja
Goya. Og eitt sinn keypti hann 10
teikningar af Picasso fyrir 20 franka.
í kröggum reyndu Picasso og
kunningjar hans líka að selja myndir
á málverkasölum í rue Lafitte. Þær
söluferðir fóru oftast Manolo
Hugue, de Soto og Max Jakob. Ef
þeir seldu mynd, var andvirðinu
bróðurlcga skipt. Að nokkru í
söluvon gerði Picasso haustið 1904
koparstungu (cða zinkplötu-
stungu), „Rýra máltíð“, mynd af
konu og manni, sjóndöprum eða
blindum. viðborð. (Mynd41). Sótti
hann ráð til Ricardo Canals, þá
búsettum á „Prammanum,", sem um
gcrð koparstungna hafði veitt
honum tilsögn í Barcelona fimrn
árum áður. Eugenc Delatre, gamall
kommúnarði, þrykkti stunguna í
litlu upplagi. Það seldu Pere Soulier
og Clovis Sagot, málverkasali í rue
Lafitte, en ekkert gaf það í aðra
hönd.
Fyrst í stað virtist Fernande
Oliver, að Picasso fyndi engan tíma
til að niála, en fljótlega sá hún,
hvernig á stóð. Hann málaði á
nóttunni. „Flestar myndir hans fram
til 1909 voru málaðar viðolíulampa,
sem hann hafði hangandi yfir höfði
sér, en sat á gólfinu fyrir framan
myndstrigana. En lengi framan af
þraut olíu, svo að hann hélt á kerti í
vinstri hendi, en málaði með hinni
hægri... Vegna þessarar áráttu hans
að vinna á nóttunni, var hann oft á
fótum fram til klukkan sex á
morgnana.“ (Penrose, Picasso, bls.
103)
Haraldur Jóhannsson
40. „Harlequin" 1901.
41. „Rýr máltíð“ 1904.