Vikan - 22.03.1962, Blaðsíða 33

Coksins er þad fundid!
'Jæsí í snyriivöruvcrzlunum og víðar
Heldsölubirgðir 71. A. Zulinius
Explicenta, krcmið, scm vcrnd-
ar húðfyðar^gegn vclrarvcðr-
inu. Varðvciiið æsku yðar og
fcgurð, látið Expliccnia næra
og cndurnýfa hörund yðar.
safnari, eignast smám saman mikið
og merkilegt safn íslenzkra orða,
sem sifSar var?S eign OrCabókar há-
skólans. Albingi rausnast til a?5 veita
bonnm nokkurn stvrk til orflasofn-
unarinnar, en ananrs eru tekiur
bans svo naumar. a?i ba?5 er einn af
Tevnóarfiómnm ævi bans. hvernig
bann fókk balcii?! saman Hkama og
sál á bessum árum. En um 1922
vænkar hasur bans. Ffann verfSur
kennari i islenzku i T?5nskólanum og
VerzlunarskóTanum. Lifi?5 brosir vi?S
Þorbergi frá FTala og nú er svo kom-
i?S. a?! ..aTlir vil.ia lána krónu Bergi".
En ári?5 1925 er honum sagt upt)
stö?5nnni i bá?5nm skólunum. Hva?!
haf?Si ske?5?
Ekki anna?S en ba?S. a?5 Þórbergur
bór?Sarson haf?Si árinu á?Sur gefi?5
út Rréf til Láru og nokkru si?Sar
Oni?( bréf til eins af kcnnimönnum
Tanrisins. Meira burfti ekki á beim
árnm tit a?S Þórbergur missti kjóT
off kall.
Þórbergur Þór?!arson kom fyrst
út á prenti ári?5 1912. Þá birtist
kvæ?Si?5 Nótt eftir bann á forst?5u
ísafolrlar. Þetta var mikill vi?5bur?S-
ur i heimi binna ungu skálda og
menntamanna Reykjavikur. Krist-
ján Albertsson, sem þá var ungur
fagurkeri, stó?S heilt vetrarkvöld
vi?5 simastaur á Skólavör?5ustignum
og horf?Si upp í gluggann á herberg-
inu í Bergshúsi þar sem höfundur
kvæðisins Nótt átti heima, og þorði
ekki að heilsa upp á meistarann.
Árið 1915 kom út örsmátt ljóðakver
eftir hann: Hálfir skósólar, tveimur
árum síðar Spaks manns spjarir,
bæði kverin undir dulnefni, en 1922
birti hann Hvfta hrafna undir fullu
nafni. Þessi ljóð vðktu nokkra at-
hygli, mönnum þótti þau skringi-
ieg, og sennilega hafa margir les-
endur hugsað eins og Suðursveitin
forðum, að hér væri einhver ofvit-
inn á ferðinni. En þegar Bréf til
Láru kom út tveimur árum siðar,
1924, setti menn fyrst hljóða, siðan
laust upp ópi hneykslunar og reiði.
Hver var hann, þessi maður, að
hann þyrði að tala eins og sá sem
valdið hafði? Þórbergur Þórðarson
hafði verið litt kunnur fram að
þessu nema í fámennum hópi yngri
skálda og sérvitringa. Nú var nafn
hans á hvers manns vörum, bókin
rann út eins og riómi. og þegar
ár var liðið frá útkomu hennar,
hafði Þórbergur eignazt sparisjóðs-
bók i fyrsta skipti á ævinni.
Hvað var i þcssari bók, sem olli
í sama mund hneykslun sumra og
aðdáun annarra, svo að þeir sem
lifðu útkomu hennar geyma hennan
bókmenntaviðburð i minni alla ævi?
Það var hvort tveggja, að bókin var
nýstárleg bæði að efni og formi.
Hún fjallaði um allt miTli himins og
jarðar: stjórnmál, guðspeki, anda-
trú, klerka og kirkju. Þar voru einn-
ig brot úr sjálfsævisögu hans, sögð
af meiri hreinskilni og tepruleysi
en menn höfðu átt að venjast. Hann
hlifði engum, hvorki sjálfum sér né
öðrum, skoraði öll máttarvöld him-
ins og jarðar á hólm, gerði jafnvel
byltingu í himnaríki. Og allt þetta
margþætta efni bókarinnar var rætt
af slikri ritsnilld og sjóðandi
mælsku, að menn vissu ekki dæmi
til sliks. íslenzkan lék í höndum
hans eins og strengd harpa; síðan
á dögum Jónasar og Gröndals hafði
slíkum tónum ekki verið náð ur
þvi hljóðfæri, sem kallast íslenzk
tunga. Það var eins og engra átaka
kenndi í glímu hans við málið, það
rann fram bæði i lygnu og straumi,
fyrirhafnarlaust og án tilgerðar.
Bréf til Láru orkaði eins og opin-
berun á unga rithöfunda íslands
og þeir áttu tungutaki og málfari
þessarar bókar meira að þakka, en
flestum öðrum. Hún olli þáttaskilum
í ritun íslenzks máls.
Þetta var þá orðið úr stráknum
frá Hala, eilurbrasaranum á Haf-
steini, hinum misheppnaða gagn-
fræðingi og feimna biðli Elskunnar
i Bergshúsi. íslenzka ])jóðin hlýddi
ýmist hneyksluð eða hugfangin á
boðskap þessa manns, sem hafði
risið upp úr umkomuleysinu, unn-
ið bug á menntunarskorti sínum af
sjálfsdáðum, liafði gengið ótroðnar
VIIÍAN 33