Vikan - 22.03.1962, Blaðsíða 34

götur fjarri alfaraleið. Þeir sem
þóttust verða fyrir áverkum af
honum, og þeir voru æði margir,
reynclu aö beita viÖ liann gömlu
islenzku liúsráði: aÖ svipta hann
lífshjörginni, en jiað stoöaði ekki
neitt. Penni Þórhergs Þórðarsonar
var vopn hans og verja, enginh gat
látið hjá líöa aö lesa hann, and-
stæöingar jafnt sem aÖdáendur. AÖ
undanteknum örfáum árum, sem
hann fékkst siðar viÖ .skólakennsht
hefur hann starfað sem frjáls rit-
höfundur æ síÖan, allt til þessa
dags, og rit hans eril orðin mikil
að voxtum. Bréf til Láru er orðið
sígilt verk, óafmáanlegt úr islenzk-
um bókmenntum, og þegar unga
kynslóðin les það, getur hún ekki
skilið þær deilur og öldur, er bók-
in vakti forðuni á hinum lygna is-
lenzka sæ. Það geta aðeins þeir
skilið sem vorn ungir menn á þriðja
áratug þessarar aldar.
Bréf til Láru varð upphaf af miki-
um og fjölskrúðugum rithöfundar-
ferii. Þórbergur Þórðarson hefur
hátt á fjórða áratug skrifað hverja
bókina á fætur annarri og allar bera
þær handbragð meistarans. Sjálfs-
ævisaga hans um Reykjavíkurdvöl
sína á árunum fyrir fyrri heims-
styrjöldina er óbrotgjar.n minnis-
varði um sjálfan hann og þá kyn-
slóð, sem væri gleymd, ef Þórberg-
ur hefði ekki skrifað um hana. Þeg-
ar hann tók að skrifa hina miklu
ævisögu Árna Þórarinssonar sögðu
gárungarnir, að þar hefðu lagt sam-
an lýgnasti maður íslands og trú-
gjarnasti maður fslands. Þó er þessi
ævisaga einstæð í sinni röð í bók-
menntum vorum. Þegar hann hafði
lokið við sögu þessa gamla prests,
fór hann að skrifa um ævi hvitvoð-
ungsins Helgu litlu, Sálminn um
blómið, forkostulega historíu barns-
sálar, og í ellinni er hann horfinn
aftur til upphafs síns í Suðursveit,
en bernskusögu sinni hefur Þór-
bergur ekki enn lokið.
Þórbergur stanzar á heilsubótar-
göngunni og tekur kunningjann tali.
Honum er mikið niðri fyrir: nú
hefur hann á reiðum höndum sfð-
ustu sönnunina um tilveru ann-
ars lífs. Kunninginn hlustar á sög-
una með athygli, yfirbugaður af
krafti sannfæringarinnar, sem
streymir frá þessum manni, svo hag-
vönum á astralplani tilverunnar.
Þá er tekið upp léttara hjal, talið
berst að hinu jarðneska, heims-
pólitíkinni. Þar er meistari Þór-
bergur einnig öllum hnútum kunn-
ugur. Þegar Helgu litlu var éinil
sinni boðið i veizlu til forsætisráð-
herrans, hneykslaði hún alla gestina
með þessum orðum: „Ég er kommi
eins og hann Sobbeggi afi!“ Þór-
bergur Þórðarson var kallaður
bolsi þegar hann gaf út Bréf til
Láru. Nú er hann kallaður kommi,
og þykir sómi að. Kunninginn minn-
ir hann á ummæli rússncska
menntamálaráðhcrrans, frú Fúrt-
sevu, sem sagði að enginn gæti ver-
ið kommúnisti, sem trúir á annað
lif. Það skríkir dálitið i meistáran-
um við þessa athugasemd. Hann
hefur alla stund trúað bæði á jörð-
ina og annað lif, og vill hvorugu
bregðast. Höfuð hans hefur laugazt
i Ijósi himnanna, en hann hefur
einnig staðið báðum fótum á hinni
fögru jörð. Honum þykir fáránlegt
að eyða orðum að ummælum hinn-
ar rússnesku konu, lítur á klukkuna,
kveður i skyndi og gengur hröðum
skrefum eftir Hringbrautinni, þvi
að heima bíður Margrét með mat-
inn, og Margrét verður vond, ef
hádegismaturinn verður kaldur.
★
Heillum horfinn.
Framhald af bls. 27.
ettimynrd væri horfin. Hann reikaði
um skuggalegar göturnar, og kreppti
höndina um skammbyssuna í frakka-
vasanum. Eftir örskamma stund
myndi fyrsti þáttur ráðagerða hans
hefjast. Hann nam staðar, bar sem
gatan mjókkaði og gekk inn undir
gamla bæjarhliðið. Hann leit á arm-
bandsúrið, eins og hann hafði svo oft
gert meðan á „æfingunum" stóð.
Hann heyrði bessi venjulegu hvers-
dagshljóð: suð frá rafmagnsrakvél í
herbergi fyrir ofan blaðasölubúðina,
fjarlægt skrölt í vöruflutningalest og
hundgá einhvers staðar í nándinni.
— Nú kemur hann, hvíslaði hann
æstur. Allir könnuðust við skröltið í
sorpvagni bæjarins. Hann hraðaði sér
út á akbrautina beint undir bæjar-
hliðinu. I huganum blessaði hann öfl
slik fyrirtæki bæjarins fyrir frábæra
stundvísi. Hann lyfti upp hendinni.
— Stanzið! kallaði hann. — Nem-
ið staðar! Hjálp!
Klunnalegur vagninn nam staðar
rétt hjá honum. Hann sá að bilstjór-
inn varð stúrinn á svip og leit á
dreng, sem sat hjá honum.
— Hvað er eiginlega á seyði? kall-
aði hann.
Hann leit út fyrir að vfera ösku-
vondur og til í allt, en Condor mátti
engan tíma missa, og vildi forðast allt
rifrildi. Auk bess gat. bað vakið at-
hygli lögreglubjónanna, sem voru á
verði, svo bað var hyggilegast að láta
skammbyssuna eiga sig fyrst um sinn.
Svipur hans lýsti miklum kvíða, beg-
ar hann stökk upp á pallinn.
— Það er viðvíkjandi systur
minni . . .
— Systur yðar? sagði bílstjórinn
forviða. — Hvað er að henni?
Condor leit bænaraugum á gamla
manninn: — Hún er að deyja. Mig
langar til að biðja yður um að gera
mér bann greiða, að aka mér til
sjúkrahússins. Það liggur á og ég
rata ekki almennilega.
Bílstjórinn virtist vera á báðum
áttum. — En við erum einmitt að
koma þaðan, sagði hann með gremju-
hreim í hrjúfri röddinni.
— Nú, er það? sagði Condor örviln-
aður.
— Setjizt bara inn, við höfum þó
mannlegar tilfiningar, sagði bílstjór-
inn vingjarnlega.
Condor klifraði upp í bílstjóra-
klefann. Þegar sorpvagninn ók af
stað, sá hann að bílstjórinn athug-
aði i laumi möguleika til að snúa
við. Síðan ók hann að hliðargötu
og nam staðar. Hnn sneri stýrinu
eins og sá sem valdið hefir, en 5
sömu andrá beindi Condor skamm-
byssunni að honum.
— Látið bað vera að snúa við.
Akið beint til listasafnsins! Hann
heyrði undrunaróp þeirra beggja.
Gamli maðurinn fölnaði, ungi maður-
inn við hlið hans roðnaði.
— Hvernig gátuð þér vitað, hvert
við ætluðum? spurði gamli maðurinn
hvumsa.
— Ég hef gefið ykkur nánar gæt-
ur í langan tíma, sagði Condor stutt-
ur í spuna. — Reynið nú að komast
eitthvað áfram.
Meðan sorpvagninn skrölti eftir
Listasafnsgölunni, varð honum hugs-
að 1il Lolu, sem beið hans áreiðanlega
mcð mikilli óþreyju. Hún stóð án
efa við gluggann, sem sneri út að
húsagarðinum, bar sem sorptunnurn-
ar voru geymdar. Jafnskjótt og þeir
kæmu bangað, myndi betta allt ganga
eins og í sögu. Með Tinerettimynd-
ina i fanginu, myndi hún stökkva
niður í vagninn, þar sem lúgunni
hefði verið ýtt upp. Síðan myndi
Condor renna henni niður aftur, þá
væri allt tilbúið, og Þau gætu haldið
af stað til foringjans, sem beið þeirra
i hraðskreyðum sportbíl, og ætlaði að
aka þeim til strandarinnar. Hann
"uindi fara um borð í vélbátinn, sem
lá þar við hafnargarðinn, en Lola
átti að verða eftir! Þessa stundina
sat gcggjaðí auðkýfingurinn í Amster-
dam sennilega og dreypti á viský með-
an hartn beið bess að afhenda fjár-
fúlguna fyrir Tinerettimálverkið.
Condor var með ákafan hjartslátt,
meðan sorpvagninn ók inn í húsagarð
listasafnsins. Hann snaraðist út úr
bilnum og miðaði skammbyssunni á
mennina tvo.
— Þið megið ekki hreyfa vélina,
hrópaði hann. Og engin undanbrögð!
Annars hleypi ég af.
Hann heyrði að gluggi var opnaður,
og þegar hann leit upp, sá hann Lolu,
sem var þess albúin að stökkva nið-
ur i vagninn, með málverkið. Condor
kveikti í sígarettu, og lét loga það
lengi á eldspýtunni, að stúlkan gat
séð hvar hún átti að lenda. Hún tók
stökkið og lenti.
— Þetta tókst prýðilega, ástin mln!
hvíslaði hann. — Þegar þessari stuttu
ökuferð er lokið, verðum við orðin
rík. Hann renndi lúgunni niður. Þeg-
ar hann klifraði aftur inn í bíl-
stjóraklefann, starði bílstjórinn á
hann óttasleginn.
— Hvert eigum við nú að fara?
spurði hann taugaóstyrkur.
—- Til öskuhauganna, en hafið hrað-
ann á!
Bílstjórinn hristi höfuðið. — Við
megum ekki fara upp fyrir 40, með-
an bíllinn er hlaðinn.
Condor brosti háðslega, og miðaði
skammbyssunni á unga aðstoðar-
manninn. — Þá er vist bezt að reyna
að losa sig við eitthvað af þvi, sagði
hann.
— Nei! sagði bílstjórinn og leit á
unga manninn, sem skalf af hræðslu.
— Þetta megið þér ekki gera!
— Reyndu þá að komast eithvað á-
fram, gamli aulabárðurinn þinn. Hann
sá hraðamælinn nálgast 60 og 70.
Vagninn skókst og skrönglaðist áfram,
eins og hann væri að liðast I sundur
við þennan ofsahraða. Það rikti fjand-
samleg þögn i bílstjóraklefanum, en
allt í einu sýndist Condor votta fyrir
brosi á andliti bílstjórans, en hann
sagði við sjálfan sig að sér hlyti
að hafa skjátlazt. Hann hafði sjálfur
öll trompin á hendinni, fyrst og fremst
trompásinn, sem Lola geymdi. Vagn-
inn nálgaðist nú krossgöturnar við
aðalstrætið. Condor sá glytta á hvita
hanzka umferðarlögregluþjónanna.
Hann sneri sér að bílstjóranum, og
sagði ógnandi:
— Ef þú hagar þér ekki í einu og
öllu eftir minum fyrirmælum, máttu
búast við því að fá örorkustyrk! Það
kom fát á bílstjórann, en hann svar-
aði engu. Samt hafði Condor það
ennþá á tilfinningunni, að bros léki
um varir hans. I sama bili hvað við
ofsafengið angistaróp, og Condor gerði
sér ekki strax.grein fyrir því, hvaðan
það kom, en svo uppgötvaði hann sér
til mikillar skelfingar, að það var Lo-
la, sem æpti. Öpið yfirgnæfði skarkal-
ann frá umferðinni, og fór áreiðan-
lega ekki fram hjá neinum þeirra, sem
sátu í langri bifreiðarlestinni og
biðu cftir stæði. Hún lamdi af alefli
i málmþakið.
— Opnið! skrækti hún. — Ég vii
komast út!
Condor var altekinn skelfingu.
Hann sá að bílstjórinn og drengurinn
störðu með eftirvæntingu á lögreglu-
þjóninn, sem kom í áttina að vagn-
inum, þaðan sem hljóðin bárust.
— Nú er að duga eða drepast! hugs-
aði Condor örvilnaður. Þetta var
hvorki staður né stund til að skipta
sér af móðursjúkri stelpu. Hann opn-
aði dyrnar og ætlaði að reyna að
komast undan sem fyrst, en á meðan
hafði lögregluþjónninn ýtt upp lúg-
unni og starði sem steini lostinn á
Lolu, sem hélt hinni ódauðlegu mynd
Tinerettis í titrandi höndum.
34 TIEAN