Vikan - 25.06.1964, Blaðsíða 26

AnHUWT
I
AlfARAlEIO
Gjábakki. Þar er nýlegt íbúðarhús og sæmileg útihús. Bær-
inn vel í sveit settur og stendur á fallegum stað. Túnið í rækt.
Bærinn er í eyði O
-£> Séö heim r.ð Skógarkoti eftir hcimreiðinni. Örin vísar á
rústirnar. Umhveríis kargaþýft túnið er hlaðinn steingarður.
Grjótið er nærtækt.
aS segja en það, að þeir fengju að
horfa á ljósin í Efrafallsvirkjun-
inni og KR-skálanum. Og hann
sagði mér örnefni: Veiðibjöllu-
tangi. Hnan er eiginlega beint á
móti bænum í Mjóanesi, og þar
verpir veiðibjallan. Hjallhólmi.
Hann er nokkru utar, og þar voru
einu sinni hjallar. Dansvík. Þar
dunaði dans um ísa hér í fyrnd-
inni, þegar unga fóikið dansaði
bara af því að það var gaman.
Það var komið fram yfir há-
degi, þegar við fórum frá Mjóa-
nesi, eftir að hafa þegið glænýja
bleikju hjá hjónunum þar. Á
leiðinni upp á veg komum við í
fjárhelliim uppi á túninu. Hann
er allra þokkalegasta f járhús, og
við enda hans stendur hlaða. Hún
var lokuð núna, nema hvað hún
var opin ofan í hellinn og hellir-
inn opinn út. I hlöðunni voru
nokkrir smáfuglar á flögri og
börðu gluggana, en höfðu ekki
vit á að stinga sér ofan um myrkt
hellisopið til frelsisins. Skyldu
ekki annars margir fuglar týna
líi'inu á þann hátt, að fljúga inn
eftir hellum og gjótum en ekki
ramba á rétta leið til baka?
Milli Miðfells og Arnarfells er
nokkurt undirlendi, íil þess að
gera sléttir móar og hraun. Mér
finnst, að einhvern tíma, þegar
ég var pínulítill, hafi ég sé!3
hreindýr þarr.a niðri í hrauninu.
Kannski er það vitleysa. Kannski
rugla ég því saman við ljósmynd,
sem var til hcima, o.g sýndi ekk-
ert ncma eyðilega flatneskju,
nvr.ii hvað tvö hreindýrshorn
lyftu sér yfir sjóndeildarhríng-
inn. En þetta getur staðizt, því í
Arnarfelli var hreindýrarækt hér
áður fyrr, og það er ekki ýkja
langt síðan síðasta hreindýrið
livarf af þessum slóðum.
Vegurinn heim að bænum
Arnarfelli liggur niður með fell-
inu austanverðu og suðurfyrir
það. Þetta er langur afleggjari
og erfiður, sjáifsagt ófær mest
allan veturinn. Svo það er ekki
að furða, þótt Arnarfell sé í eyði.
En það er fallegt og vinalegt
í Arnarfelli. Bærinn stendur
fremur hátt yfir vatninu, þótt
stutt sé niður að því; stígandinn
í landslaginu er ör, og yfir gnæf-
ir fellið, tígulegt og rólegt. Tún-
ið liggur upp af bænum og norð-
ur eftir, nokkuð stórt og mis-
hæðctt, og þar var verið að heyja,
þegar við komum. Það var Ein-
ar í Heiðarbæ, sem hirti túnið.
Hús cru uppistandandi í Arnar-
felli, iííið en þokkalegt íbúðar-
hús, og útihús nokru ofar. Aust-
ar, os niður við vatnið, stendur
braggi, sumarbústaður ábúanda
jarðarinnar, Matthíasar Matthías-
Bíllinn hans Símonar, sem stendur fyrir framan
bæ í Vatnskoti. Hér er ekki verið að hugsa um drullu-
sokka, spegla eða áklæði á stýrið.
Þetta er vatnareiðhjólið hans Símonat.
Á þessu þeysti hann með ströndum og gekk vel. |)
f
Markús í Svartagili hugsar vel um dýrin sín. Tvo heima-
alninga, tvo hunda og kettling. O
O Markús í eldhúsinu sínu. Hann hefur ekki rafmagn,
en kveður gaseldavélina góða.
26
VIKAN 26. tbl,
O Símon bóndi í Vatnskoti í bæjardyrunum ásamt Helg-
unum, dóttur sinni og dótturdóttur.
sonar. Það var faðir hans, sem ræktaði
hreindýr í Arnarfelli. Beint niður af bæn-
um var himbrimamamma á sundi með
börnin sín og dýpkaði á sér, þegar hún varð
okkar vör. Hún kallaði á afkomendur
sína með djúpri röddu og þeir flýttu sér
til hennar, svo vatnið myndaði rastir fyrir
aftan þá.
Það er víðar fallegt en þar, sem æski-
legt þykir að búa. Svo er einnig um Gjá-
bakka. Allir þeir, sem hafa farið um
Lyngdalsheiðarveg, sem svo er kallaður,
frá Þingvöllum yfir á Laugardalsvelli,
vita hvar Gjábakki er, því hjá honum
liggur Lyngdalsheiðarvegur upp frá Þing-
völlum. Það er annars skrýtið, hvernig
örnefni færast til. Mér er sagt, að Lyng-
dalsheiðarvegur liggi hvergi upp á Lyng-
dalsheiðina. Samt er hann alltaf kallað-
ur Lyngdalsheiðarvegur. Samkvæmt korti
liggur hann upp yfir Gjábakkahraun, yfir
Tagíaflöt, fram hjá Hellum og Tindtrón,
og fyrir Reyðarbarm niður á Laugardals-
velli. Kannski Lyngdalsheiðarvegarnafn-
giftin sé tilkomin á sama hátt og þegar
Reykvíkingar tala um Kjósina, og eiga
þá við þrjár sveitir: Mosfellssveit, Kjalar-
nes og Kjós. Að vísu eru allar þessar
sveitir í Kjósarsýslu, en það er Seltjarn-
arnes líka. Samt dettur engum í hug að
tala um Kjósina, þegar átt er við Sel-
tjarnarnes.
Jæja, Gjábakki er allavega á sínum
stað og í eyði. Þarna er stórt og fallegt,
nýlegt íbúðarhús, og allstór útihús í sæmi-
legu standi. Túnið er ekki stórt, en mér
er sagt, að nytjarnar af vatninu bæti það
vel upp. Og margir munu fáanlegir til
að setjast að á Gjábakka. En bærinn
stendur innan Þjóðgarðsins, og þar er
búpeningi hannaður aðgangur. Ekki eru
menn þó á eitt sáttir um ágæti þeirrar
ráðstöfunar. Það er gert til þess að friða
landið, svo skógarvesöldin okkar Islend-
inga eigi auðveldara uppdráttar á þess-
um stað. En sumir telja, og líklega með
nokkrum rétti, að sauðféð geri kjarrbasl-
inu meira gott en illt. Því sauðfé geri
meira en að bíta lauf, það erjar um leið
jörðina og lætur frá sér áburð. Og áburð-
urinn er öllu lífi nauðsynlegur, og því
heldur, sem hann er lífrænni. Ég minnt-
ist á það við gamlan Þingvelling, Halldór
frá Hrauntúni, að ég hefði verið að ráta
um Þingvallahraunið. Þá sagði hann: —
Jahá. Og heyrðirðu nokkurn fuglasöng?
Og viti menn: þegar ég fór að hugsa um
það, minntist ég þess, hve allt var hljótt
í lirauninu og lítið um fugla. í Þórsmörk,
þar sem girðingarnar eru þó ekki beysnari
en svo, að alltaf er slæðingur af fé inn-
an afgirta svæðisins, er loftið fullt af glað-
legum fuglasöng. — Nei, svaraði ég Hall-
dóri, — það var lítið um það. — Já, sagði
hann,-— fuglinn er að mestu horfinn. Hann
hvarf með fénu. Og gróðrinum hefur far-
ið aftur.
Ég hef ekki til samanburðar, hvernig
gróðurinn í Þingvallahrauni hefur breytzt,
en ég sá ltyrkinginn, sem kominn var í
rabbarbarann á Gjábakka.
Ef farið er frá Gjábakka niður á veg,
yfir sporðinn á Hrafnagjá, fyrir Hallvík
og inn í hotn á Vatnsvíkinni, hefur maður
Tjarnir á liægri hönd. Sé leitað vendi-
lega norðan við Tjarnir, má greina gaml-
an götuslóða, sem liggur upp í haunið. Og
þessi götuslóði liggur heim að rústum
gamals eyðibæjar, sem er einn merkileg-
asti staður á Þingvöllum. Því þar var fyrst
bruggað á íslandi svo skjalfestar heimild-
ir séu tíl um.
Það mun hafa verið nokkrum árum eft-
ir kristnitöku á Islandi, að maður nokkur
bjó þar sem hétu Þórhallsstaðir í Bláskóg-
um. Maðurinn hét Þórhallur, og bruggaði
mungát til að selja á þingum, og má því
með sanni segja, að hann hafi verið fyrir-
rennari þeirra, sem nú selja mönni-m
hressingu í Valhöll.
Um hann segir svo, í sögu sem við
hann er kennd, að hann hafi verið „vel
fjáreigandi ok heldr við aldr, er saga sjá
gerðist. Lítill var hann ok Ijótr. Engi var
hann íþróttamaðr“. — „Engi var Þórhallr
veifiskati kallaðr og heldr sínkr. Honum
váru augu þung. Oftliga var þat siðr hans
at hafa kofra á höfði og jafnan á þingum,
en af því at hann var maðr ckki nafn-
frægr, þá gáfu þingmenn honum þat nafn,
er við hann festist, at þeir kölluðu hann
Ölkofra".
Það fylgir sögunni, að mjög hafi Öl-
kofri verið misjafnt þokkaður og eins öl
hans. En þó hefði hann sennilega aldrei
komizt í bækur, hefði hann ekki gert það
sér til dundurs eitt haust, að fara í skóg
þann, er hann átti, „upp frá Hrafnabjörg-
um og austr frá Lönguhlíð“, þeirra er-
inda að brenna kol. Þá varð honum það
á að sofna yfir kolunum, og gæti maður
látið sér detta í hug, að hann hefði farið
að eins og Hvítasunnusöfnuðurinn hiun
nýi á íslandi og haft með sér mjöð nokk-
urn til útilegunnar. Nema þegar hann
vaknar, er eldurinn hlaupinn úr kolagröf-
inni í „limit hjá, ok logaði þat brátt“. Þá
var orðið hvasst nokkuð, er Ölkofri vakn-
aði, „ok varð hann því feginn, at hann
gæti sér forðat“. Er það ekki til orðleng-
inga, að þarna brann mikill skógur og
heitir þar síðan á Svíðingi, en hefði þó
lítið verið að gert, hefði ekki eldfjandinn
líka hlaupið í skóg, sem áttu sex gildir
goðar. Stefndu þeir honum fyrir skógar-
brunann og létu liggja að, að svona at-
ferli væri skóggangssök. Eftir mikið japl
fékk Ölkofri liðsinni Brodda Bjarnason-
ar, mágs Þorsteins Síðu-Haílssonar, og
eftir því sem mér bezt skilst, blés Broddi
þessi málinu út úr heiminum með því
að brígzla þeim goðunum ótæpilega á
þingi. Það er allavegu ekki Ijóst, hvað af
Ölkofra varð, enda ekki fýsilegt fyrir hann
að gerast skógargangsmaður, eftir að vera
búinn að hrenna upp bróðurpart Blá-
skóganna.
En sennilega hefur liann orðið að hætta
áð brugga, því á þessu þingi vildi enginn
við hann verzla og trúlega þá ekki á þeim
næstu, til að eiga ekki reiði goðanna yfir
sér.
Svo þetta hafa líklega verið hálfgerð
bindindisþing. Framhald á bls. 33.
VIKAN 26. tbL — £7