Vikan


Vikan - 22.09.1966, Qupperneq 26

Vikan - 22.09.1966, Qupperneq 26
Blaðamaður Vikunnar, Dagur Þorleifsson, hugðist eyða sumarleyfi sfnu í Rú- meníu og fara þangað landveg. En enginn veit sfna ævina fyrr en ðll er, og kcm f Ijðs, að landvegur þangað var torfarinn, þvl „Þá var einhverskonar fas- istastjórn við völd í Pól- landi og slík ríki hafa til að heimta margbrotin skil- ríki af mönnum sem áforma að ferðast þángað jafnt fyr- ir því þó mennirnir œtli sannarlega hvergi að stíga út úr lestinni í öllu landinu (þó ekki Þýzkaland undir Hitler). Svona skítaríkis- stjórnir heimta líka af sér- hverjum ferðamanni svo margar Ijósmyndir að hvur ráðherra geti fengið eina að heingja upp hjá sér. Það verður af fylla út skýrslur í sex samritum með œvi- ágripi ferðamannsins og ættartölu fram og aftur í tímann, og svara ótal hót- fyndnum aúlaspurníngum. Þessar spurníngœr eru sett- ar til að veiða menn í snöru svo kontóristar í sendiráð- um og stjórnarskrifstofum getið fundið átyllu til að hefja rex og ýfingar við þennan aumingja, sem œtl- ar að fara í ferðalag ...“ (H.K. Laxness, Skáldatími, bls. 164—165.) Ég tel fara vel á því að hefja greinina með þessari tilvitnun, því að þótt nokkrir áratugir séu nú liðnir frá því að Kiljan átti leið gegnum Pólland, þá hafa landsvenjur í þeim hluta álfunnar breytzt furðulítið síðan þá. Þar sitja enn að völdum fasist- ískar skítaríkisstjórnir, sem eru andlega skyldari Rúss- um á tímum ívans grimma en nútímamönnum og eru vísar til takmarkalauss óþverraháttar gagnvart meinlitlum ferðamönnum fyrir nú utan allt það illa, sem þær gera af sér að auki. Þær kalla kannski riki sín alþýðulýðveldi eða einhverjum álíka heimsku- legum heitum, sem þær halda að séu fín, en auð- þekktur er asninn á eyr- unum. Þetta mátti ég sanna, þegar ég í júlí síðastliðnum var á leið suðaustur eftir meginlandinu á leið til Rúmeníu, sem nú er menn- ingarlegasta ríkið austan járntjalds; þar hafa þeir Ég geri fastlega ráð fyrir að þeir hafi verið að bræða með sér pyndingaraðferðirnar, sem skemratilegast væri að beita við mig. Að minnsta kosti var þeim þetta mikið hitamál. . . meðal annars hætt að kenna rússnesku sem erlent mál númer eitt, en annars- staðar í þessum löndum er fólk pyndað til að læra þessa tungu á undan öðr- um málum. Ég var hýr og afslappaður eftir þægilegt flug með Loftleiðum gegn- um Gautaborg til Kaup- mannahafnar, þar sem ég tók hraðlestina Neptún til Berlínar. Fyrstu kynni mín af Austmönnum í þessari ferð urðu á ferjunni frá Gedser á Falstri til Warne- miinde í strönd kommalýð- veldisins austur-þýzka, þar sem áður var hið virðulega furstadæmi Mecklenburg- Schwerin. Þar fékk ég um- yrðalaust leyfi til ferðar gegnum Austur-Þýzkaland. Náungarnir, sem afgreiddu mig, töluðu meira að segja ensku og voru svo kurteis- ir og fágaðir í framkomu, að þeir hefðu alveg eins getað verið Vestur-Evrópu- menn eða Ameríkanar. Svö var það Ostbahnhof í Austur-Berlín. Þangað kom ég upp úr hádegi og beið fram á kvöld eftir annarri lest, sem gengur alla leið til Búkarest. Ég varði deginum til að labba út í borgina, mér til lít- illar skemmtunar, enda eru járnbrautarstöðvar með ó- yndislegri stöðum og hverfi þau, sem að þeim liggja, oft í samræmi við það. Enda sá ég þarna ekk- ert, sem vakti neina for- vitni augans, nema ef telja skyldi töluvert af braki og rústum frá The Last Battle, sem Úrval sagði nýskeð frá. Þessi borg er paradís fyrir f ótgangandi menn, því að ökutæki eru hér heldur fá og því óhætt að vaða í hugsunarleysi yfir hvaða stræti sem er þar sem mað- ur kemur að því, án þess að eiga verulega á hættu að vera keyrður niður í malbikið eins og stöðugt vofir yfir manni í hvaða sveitaþorpi sem er vestan- tjalds. Þegar kom framyfir kvöldmatartíma keyrði þetta umferðarleysi um þverbak; eftir það mátti heita að ég hefði borgina fyrir mig einan, því þá hættu gangandi manneskj- ur líka að sjást. Þetta er víst alsiða þarna fyrir aust- an; dönsk hjón, sem ég hitti í Vín, sögðu mér til dæmis að Prag, sem er þó ein merkilegasta borg í þessum löndum, væri jafn auð af mönnum og farartækjum á kvöldin og draugaborgir í villta vestrinu. Þegar leið að brottfarar- tíma lestarinnar, hypjaði ég mig á stöðina og fékk mér snarl á veitingastað henn- ar. Meðan ég var að snæða, komu þrír hermenn inn í salinn, allir með vélbyssur og hjálma eins og það væri komið stríð. Tveir þeirra slöngruðu tómlátlega áfram milli borðanna og skimuðu til beggja handa, en sá þriðji stóð kyrr við dyrnar, unglingur með kúpt andlit og rjótt og skimaði flótta- legum músaraugum undan hjálminum, sem var í lag- inu eins og kúskel. Það setti að mér forvitni og mér var næst í huga að standa upp og spyrja: „Að hverjum leitið þér?“ en stillti mig, minnugur þess hvernig fór fyrir öðrum á- gætismanni, sem einu sinni endur fyrir löngu spurði þessarar spurningar, og var hann þó víst jafnmikill sakleysingi og ég. Og til baka komu hermennirnir tveir, gerðu ólundarlega honnör fyrir unglingnum með kúskelina og svo gengu þeir út, hafandi fundið engan réttlátan mann til að færa sínum æðstu prestum í kvöldmat- inn, enda sjálfsagt fyrir löngu búið að krossfesta alla slíka, sem einhvern- tíma kunna að hafa fyrir- fundizt í þessu landi. Annars fór tími minn þennan Berlínardag mest í að rangla um járnbrautar- stöðina, þar sem ég átti lengi í miklu stríði við að finna afgreiðslu, þar sem ég gæti keypt mér setpláss, og misheppnaðist það. Á því rangli komst ég að raun um, að á þessari járnbraut- arstöð, sem er sjálfsagt með þeim fjölfarnari í álfunni, er ekki starfandi ein ein- asta manneskja, sem kann svo mikið sem hálft orð í ensku og átti ég síðar betur eftir að finna fyrir himln- hrópandi fákunnáttu aust- a&tjaldsmanna í þessari sjálfsögðu heimstungu. Ég rakst að vísu á tvær mann- askjur þarna, sem ensku kunnu. Önnur var karl- Hiaður ríflega á miðjum aldri, sóldökkur með breitt .kartöflunef og grá augu. jlfann var að leita að platz- I fcarte eins og ég og spurði 'ttiig hvert hann ætti að snúa sér í því sambandi, hvað ég auðvitað ekki gat sagt honum. Þegar hann heyrði að ég vildi mæla á ensku spurði hann hvort ég Væri Bandaríkjamaður. — Nei, svaraði ég. — Ég er frá fslandi. — Iceland? endurtók hann. — Er það í New York? — Nei, svaraði ég og hélt að honum hefði eitt- hvað misheyrzt. — Ég er frá íslandi. Hann kinkaði kolli og sagði mér síðan, að hann væri pólskrar ættar, en búsettur í Pennsylvaníu. Við ræddumst við um hríð, niér þó ekki að raunalausu, því hann var einhver and- rammaasti maður, sem ég hian eftir að hafa hitt. Bljótlega varð ég þess var, að hann skoðaði mig sem „fellow American" ennþá, en nennti ekki af hafa tneira fyrir því að koma vitneskjunni um tilvist lands míns á framfæri við hann. Hann var á leið til Szczecin í heimsókn til ætt- ingja sinna. Sú borg hét áður Stettin og var þá þýzk. Hún er á því svæði, sem Rússar og Pólverjar stálu í stríðslokin og kölluðu sitt land, þótt það hafi verið svo til albyggt þýzku fólki síðan á Sturlungaöld og sé eins nátengt þýzkri sögu og nokkur annar hluti Þýzkalands. Þar er Slésía, eitt mikilvægasta iðnaðar- hérað landsins, og þangað sótti Gerhart Hauptmann efni í Vefara sína. Þar er Austur-Prússland með Königsberg; þar var Kant. En hráum barbörum úr austurvegi hefur aldrei verið neitt heilagt. Þar er það víst haft fyrir satt, að einn glæpur réttlæti annan, og í anda þeirrar reglu voru íbúar þessara héraða, sem fyrir stríð voru álíka MÓRAROQ KETTUR VORNUÐU VEGARINS Ég vaknaði með andfælum. Einhver ókennileg vera grúfði sig yfir mig á hekknum, hrikaieg forynja með gul krókódílsaugu full með það ómennska hatur, sem maður sér í þjóðsagnamyndum Ásgrims. fólksmörg og Svíþjóð, reknir eins og sauðfé vest- ur yfir Oder og Neisse; máttu víst þakka fyrir að vera ekki drepnir. Drepnir já. Vélrænn kuldi þess orðs er ónota- lega nálægur hér á dapur- legri járnbrautarstöð í framandi heimi Þjóðverja og Slava. Dönsk smörri- brauðsbros og alúðlegar enskar regnhlífar eru óra- fjarri; líklega tilheyrir þetta eftir alltsaman heimi, sem enn er ekki til, draumaheimi þar sem ein- staklingurinn er heilagur og dauðinn hryggilegt slys. En hér æpa kaldar þýzkar raddir Achtung í hátalara og kolavagnarnir, sem renna út af stöðinni í aust- urátt, fóru kannski sömu leið fyrir fáeinum árum með lifandi farm áleiðis til Ásvits. Hin manneskjan, sem ég fann viðmælandi á ensku þarna á stöðinni, var tékk- nesk stúlka, sem vann á ferðaskrifstofu ríkis síns í Prag. Hún var falleg og smart, eins og undarlega margt kvenfólk er þar í landi. Síðla vun kvöldið hafði ég komið mér fyrir í klefa í hraðlestinni Balt-Orient, hafandi þrátt fjwir allt Fyrrl lilutl 26 VIKAN VIKAN 27

x

Vikan

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Vikan
https://timarit.is/publication/368

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.