Vikan - 27.04.1967, Síða 25

langt á skrifstofu Look, áfjáður f
vera kallaður fyrir. Enginn kom.
Þegar ég yfirgaf borgina um kvöld-
ið, veittu einkaspæjarar f talstöðva-
bílum mér eftirför til Connecticut,
umkringdu einkaheimilið, sem ég
dvaldi á sem gestur og kröfðust þess
að ég kæmi út og tæki við pappír-
unum þar — meðhöndluðu mig, í
stuttu máli sagt, eins og stroku-
mann.
Innan skamms varð ég eins kon-
ar strokumaður. Deilan var frétta-
efni, en varfærni leikinna lögmanna
minna útilokaði allar umsagnir af
minni hálfu. Þeir sögu mér, að
hvað sem gagnrýnendur mínir gerðu
(í Þýzkalandi kölluðum við þá
„hina óvinveittu"), yrði ég að
haida mér saman. Þetta var há-
mark kaldhæðninnar: Eg, hinn ein-
dregni verjandi réttar almennings
til vitneskju, varð að neita honum
um þann rétt, meðan ég sjálfur var
rógborinn og fjallhár stafli af varn-
argögnum lá á borðinu hjá mér.
Meðan blaðamenn stóðu í dyra-
gættinni hjá mér og sjónvarpslið
baðaði heimili mitt (og konu mína
og börn) í flóðljósum, varð ég að
sitja þungbrýnn uppi á lofti í dimmri
vinnustofu minni og hvfslast á við
útgefandur.
Oft óskaði ég þess, að ég gæti
tekizt hressilega á við Hina óvin-
veittu, að minnsta kosti hið innra
með mér. Beiskjan hefði verið upp-
spretta andstyggilegrar fróunar.
Það var ógerlegt. Reiðin var ein-
faldlega ekki til staðar. Þar sem
hún hefði átt að vera, var aðeins
djúpur sorgarbrunnur vegna þess,
að svo göfugt verkefni skyldi vera
dregið niður í sora opinberrar deilu,
sverta minningu þess sama manns
sem það átti að heiðra. Eg er sann-
færður um, að þessi tilfinning bjó
einnig í brjóstum milljóna felmtri
sleginna áhorfenda. Einu áhorfend-
urnir, sem heilshugar nutu „Barátt-
unnar um bókina", eins og blaða-
menn skfrðu þessi átök, voru fé-
lagar þess dapurlega safnaðar, sem
enn ber sjúklegt hatur til nafnsins
Kennedy. Einnig þeir skrifuðu mér
til. Bréf þeirra, sem einhverra hluta
vegna voru ævinlega borin út sér-
staklega, voru einkar drungaleg. Eg
fór að kvíða fyrir komu póstmanns-
ins og f huga mér varð hann einn
Hinna óvinveittu.
Þótt þetta væri erfiður tfmi, var
hann þó ekki sá versti. Ég átti
sterka fylgismenn, meðal þeirra út-
gefanda og ritstjóra LOOK, sem
voru jafn ákveðnir og ég að vernda
sögulega skýrslu í heilu lagi. Þar
að auki, og það skiftir mestu máli,
átti ég fullgert handrit og bar traust
til þess. Hin langvarandi þjáning
sköpunarinnar var mér að baki. Og
fyrir mér, að minnsta kosti, er saga
þeirrar sérstöku baráttu jafn minn-
isstæð og erjurnar og klögumálin
í átökunum við Kennedy-ana vet-
urinn 1966—67, sem enduðu með
upprunalegum landamærum en of-
urlítið breyttum, í dómsal í New
York's Foley Square.
Nú hefur Dauði forseta verið
viðurkennd, er jafnvel í tízku. Þeir,
sem eru andstæðir bókinni, vita að
minnsta kosti um tilveru hennar.
Það sem fáir gera sér grein fyrir,
er það, að áður en nokkur maður
sá staf úr bókinni, hafði ég verið
á orrustuvellinum í 26 mánuði, án
þess að nokkur veftti því athygli.
Síðar kallaði Publishers' Weekly
hana „bókina, sem lengi hefur ver-
ið beðið eftir." En það var eftir að
innihald hennar var dregið fram
í dagsljósið. Þau ár, sem texti bók-
arinnar var í deiglunni. biðu henn-
ar ekki fleiri en ef til vill fimm
manns, allt vinir. Vissulega höfðu
yfir 400.000 eintök bókarinnar
verið pöntuð fvrirfram þremur
mánuðum áður en hún kom út, og
New York Times spáði, að hún
yrði ,.ein allra söluhæsta bókin (
sögu bókaútgáfunnar." En samt,
þremur árum áður en hún leit dags-
ins Ijós, taldi f jármálaráðunautur
minn í alvöru að ég stefndi að
fjárhagslequ hruni. Hann benti á,
að þar sem ég hafði kveðið á um,
að obbinn af ágóða bókarinnar
skyldi renna til Kennedy-bókasafns-
ins, myndi ég ekki hafa nóg eftir
í aðra hönd nema bókin yrði
óveniuleqa vinsæl. Og það — þá
— sýndist hreint útilokað.
Hann og aðrir vinir mínir í bóka-
útgáfu álitu afar ólíklegt, að ég
gæti einu sinni látið endana ná
saman. Þeir minntu mig á, að alla
þá hræðilegu helgi, sem kom á
eftir morðinu, hefðu allar þrjár
sjónvarpsstöðvarnar fyllilega mett-
að þjóðina með fréttum og lýsing-
um, og þær tíu vikur, sem síðan
voru liðnar, hefði þegar mikið ver-
ið gefið út á prenti. „Hvað þýðir
að reyna?" spurði fréttamaður
Associated Press, sem hafði það á
sinni könnu að fylgiast með frétt-
um hjá Dómsmálaráðuneytinu. „AP
sagði alla söguna í bók sinni The
Torch Is Passed." Sjö mánuðum
síðar. rétt sem éq var að koma
frá Dallas, rakst ég á sama frétta-
mann. Alvarlegur í bragði rétti
hann mér eintak af Warrenskýrsl-
unni. Hann hristi höfuðið og sagði:
„Þarna hefurðu það. Það verður
harðsótt að koma á eftir þessu."
Ég hafði ekki hugsað mér að
revna. An þess að pressan vissi.
hafði forseti Hæstaréttar heimilað
mér aðqanq að leyndarskjölum og
úth'utað mér skrifborði í VFW bygg-
ingu nefndarinnar á Maryland
Avenue, bak við Hæstarétt; þar
hafði éa tregðulausan aðgagn að
öllum vitnisburði, skjölum, sönnun-
argögnum og yfirlýsingum. (Mér
fannst það nokkuð slungið hjá
honum, að hann bauð mér einnig
að lesa fyrsta uppkast skýrslunn-
ar og lýsa því yfir, sem fjölskyldu-
vinur, að niðurstöður Warrennefnd-
arinnar væru að öllu leyti aðgengi-
legar fyrir Kennedyfólkið. Þótt ég
hefði verið honum samvinnuþýður
( öðrum efnum, hafnaði ég þessu,
á þeirri forsendu, að mér þætti það
ekki viðeigandi. Þegar allt kom til
alls, var ég óháður þegn, og átti
mikið óunnið í mínum eigin rann-
sóknum.) Öfugt við Mark Lane
hafnaði ég einnig boði um að vitna,
af sömu ástæðu. Ég forðaðist að
vera dómhvatur árið 1964. Sannast
sagna var ég að vinna á nýjum
og allt öðrum grundvelli. Sorgar-
saga allrar helgarinnar, ekki aðeins
glæpurinn ( Elm Street, átti að
verða strigi minnar myndar.
[ fyrstu sýndist hlægilegt, jafn-
vel unggæðislegt, fyrir einn mann
að ætla sér að kanna orrustuvöll,
sem var mun stærri en sá, sem
nefnd skipuð af forsetanum hafði
nýlega sópað. En ég átti marga
ósýnilega samherja. Einn þeirra
var tíminn. Mennirnir í Maryland
Avenue 200 höfðu unnið undir
þvingandi þrýstingi þeirra tímatak-
marka, sem Johnson hafði sett.
Eins og ég vissi þá, og þjóðin hef-
ur síðan uppgötvað, voru nöfnin
glæstu á lista Earl Warren Ktið
annað en skraut; erfiðið hvíldi á
nafnlausum starfsmönnum. Þeim
var helgað starfið. Þeir voru líka
ungir; ég held að ég hafi haft
meiri reynslu í rannsóknum en
nokkur þeirra.
Loks — og ég áleit það mín að-
al hlunnindi — vann ég einn. Hálf-
opinber aðstaða mín í VFW húsinu
hcKði fært mér sanninn um, hve
m;Ög krafan um skoðanasamræmi
getur veikt niðurstöðuna. Samhugs-
un getur ekki verið skyniandi. En
einstaklingur, ábyrgur aðeins gagn-
vart sinni eigin samvizku, getur
yfirstiqið örðugleika sem varna
safnvizku- vegarins.
Ég hef alltaf haft gaman af sög-
unni um manninn í Detroit, sem
varð fyrir bví 21. maí 1927, að
einkaritari hans kom þjótandi inn
í skrifstofuna til hans og hrópaði:
,,Mr. Murphy, bað hefur flogið
maður frá New York til Parísar al-
einn!" Hann hélt rólegur áfram
vinnu sinni, oa aftur hrópaði hún:
„Skiliið þér ekki! Það hefur mað-
ur flooið a'einn frá New York til
Parísar!" Nú leit Mr. Murphy uop.
..Aleinum er manninum ekkert
ógerleat." sagði hann hóglátlega.
„Látið mig vita, þeqar nefnd flýg-
ur yfir Atlantshafið."
Eftir þv( sem ég bezt veit, hefur
enqin nsfnd nokkurn tima samið
geislandi sinfóníu, málað heillandi
málverk — né skrifað minnisverða
bók. Eitt og sér greinir augað og
skynjar það sem fer fram hjá röð af
augum. I auaum sögumanns eru
persónur í miklum harmleik jafn
mikilvægar og til dæmis „spektró-
grafi'skar" rannsóknir og parafín-
prófanir. Kvikmynd Zapruders er
óumdeilanlega mikilvægasta ein-
stakt sönnunargagn varðandi glæp-
inn í Dallas. Ég horfði á hana þar
til ég sá fyrir mér með lokuðum
auaum hverja hreyfingu og fann
nokkuð, sem starfsmönnum nefnd-
arinnar hafði yfirsézt, það er hik-
ið á öryggisvörðunum í framsæti
Lincolns forsetans, SS 100 X. Samt á
Zapruder aðeins heima í annál þessa
nóvembermánaðar líka. Sama er að
segja um hughrifin, sem geisluðu
út til fjarlægustu borga þjóðarinn-
ar og hvernig þjóðstofnanir okk-
ar brugðust við þeim, og — hvort
sem líkar betur eða ver — nöpur
beiskjan milli hrelldra fylgjenda
forsetans, sem misst höfðu hirði
sinn, og áberandi persónu Lyndon
Baines Johnson.
Þegar frú Kennedy bað mig að
skrifa bókina, sagði ég þegar upp
störfum við Wesleyan University í
Middletown, Conneticut. Það var 5.
febrúar 1964. Þar með var ég at-
vinnulaus, að því er virðist, mið-
aldra, hámenntaður umrenningur.
Þar sem fjárhagur minn var þröng-
ur, lifði ég spart. Það væri
fjarstæða að láta í það skína,
að yfir mér vofði gjaldþrot.
Fyrirfarandi 15 ár hafði ég látið
frá mér fara sjö ábatasamar bæk-
ur, unnið sem fréttaritari og rit-
stjóri og skrifað fyrir næstum sér-
hvert hinna meiri tímarita þjóðar-
innar. Sem barn kreppunnar var
ég aðsjáll af gömlum vana; ég var
orðinn það sem Suður-Bostonar
kalla „a roll" (slanguryrði; sýnist
nánast þýða samansaumaður —
þýð.) En það lá í augum uppi, að
aðdragandi og úrvinnsla sögulegs
efnis á borð við þetta myndi taka
langan tíma, svo ég skar niður
fjárhagsáætlunina og fékk ofurlítið
fyrirfram frá Harper (útgefanda
bókarinnar).
Ég át í matsölum stjórnarinnar.
Með aðstoð vinar hafði ég uppi á
ódýrustu herberjum suðaustur-
Washington og leigði þau. Til að
spara leigubílakostnað, fór ég fót-
gangandi. Þetta fyrsta erfiða vor
og sumar, hlýt ég að hafö gengið
að minnsta kosti 10 mílur að með-
altali á dag. Dæmigerður dagur
hjá mér hófst með gönguferð frá
Þjóðskjalasafninu til Hvita hússiris,
þaðan eftir Pennsylvania Avenue
til Þinghússins, aftur sömu leið til
Utanríkisráðuneytisins, alls fram hjá
62 húsasamstæðum. Oft gekk ég
yfir Memorial Bridge til Arlington
(viðsjál leið fyrir göngumenn), þótt
það væri ekki af sparnaðarástæð-
um. Það verður að hafa í huga, að
ég var enn í greipum þeirrar þjqn-
ingar, sem herjaði þjóðina í 74
klukkustundir um haust; ég gat ekki
fengið af mér að aka að gröf for-
setans. Oðrum stundum gekk ég af
því að mér er ókunnugt um aðra
betri aðferð til að skynja borg.
Tvisvar gekk ég 30 húsaraðir á
enda til þáverandi heimilis Jacque-
line Kennedy, frá neðri Washing-
ton til 3017 N Street NW í George-
town, og einu sinni, þegar hitinn
stóð í röskum 34 gráðum á Celsíus,
skálmaði ég frá skrifstofu Mike
Mansfields öldungardeildarþing-
manns til Fort Myer's BOQ, nærri
fimm mílna leið.
Og þetta reyndist raunar afar
skynsamlegt. Fyrstu vikuna brá fyr-
ir nokkrum vandræðalegum andar-
tökum, þegar ég kom til stefnu-
móta í Hvíta húsið rennvotur af
svita, en ég sá bráðlega við því,
ef ég var kominn í loftkælda bið-
stofuna fimmtán mínútum of
snemma, voru „drip dry" fötin mín
17. tw. VTTCAN- 25