Vikan - 01.02.1968, Blaðsíða 29

Smyglararnir ráða
gullmarkaðinum
Framhald aí bls. 11
DOLLARINN HEFIR EKKI
FULLA GULLTRYGGINGU.
Ef allar þjóðir keyptu jafnmik-
ið magn af vörum og þjónustu
frá öðrum löndum, eins og þeir
selja viðkomandi þjóðum, með
öðrum orðum, ef fullkomið jafn-
vægi væri milli innflutnings og
útflutnings, þyrfti ekki að vera
neitt alþjóðlegt greiðslukerfi.
En slíkt jafnvægi er ekki fyrir
hendi. Eitt land getur komizt í
meiri eða minni greiðsluhalla í
viðskiptum sínum við annað land,
og stendur þar af leiðandi í skuld
við viðkomandi land. Svo getur
það aftur á móti komið fyrir að
það hafi kröfur á hendúr við-
komandi ríki.
Á góðærum reyna flestar rík-
isstjómir að koma sér upp gjald-
eyrisforða, sem svo er hægt að
grípa til á mögrum árum.
Þetta er skýringin á því að
þjóðbankarnir safna óhemju
miklum gullforða. Gull er viður-
kennt sem gjaldmiðill alls staðar.
Það er Bandaríkjadollarinn, sem
stendur sig hvað bezt með vara-
gjaldeyrisforðann, og þar næst
kemur enska pundið. Með því er
hægt að segja að dollarar og
pund séu gjaldgeng um allan
heim, í stað guils. Þess vegna
Y
hafa þjóðbankar um allan heim
mikinn forða af dollurum (og
nokkuð af pundum) í gjéildeyris-
sjóðum sínum.
Við þessa tvo hornstólpa, doli-
ara og gull (pundið er ekki talið
með) er allur gjaldeyrir á Vest-
urlöndum miðaður.
Til þess að önnur lönd treysti
gildi dollarsins sem varagjaldeyr-
is (þ. e. a. s. jafngildi gulls) hafa
Bandaríkin skuldbundið sig til
að leysa inn dollarainnstæðu er-
lendra ríkja með því að borga
35 dollara fyrir únsuna af gulli.
Það eru þó aðeins þjóðbankar
sem geta gert þessa kröfu til
Bandaríkjanna. Einkafyrirtæki
eða einstaklingar geta komið með
dollara og heimtað gull í staðinn.
Hingað til hefir þetta fyrir-
komulag gengið snurðulaust, en
á síðari árum hafa þó komið
sprungur í þennan trausta vegg,
—- sprungur, sem gera órótt þeim,
sem stjórna efnahag heimsins.
Orsakir þessa er að finna í
þróun atburðanna eftir heims-
styrjöldina síðari.
f stríðslok voru Bandaríkjamenn
með fulla framleiðslumöguleika,
og geymd voru í Fort Knox 60%
af gullforða heimsins, sem opin-
berlega var vitað um, eða meira
en 220 milljarðar dollara. Evrópa
var í sárum, og þurfti nauðsyn-
lega á bandarískum vörum að
halda til uppbyggingar.
En til að geta keypt vörur frá
Bandaríkjunum, þurfti Evrópa
gull eða dollara, en hvorugt var
fyrir hendi, eða að minnsta kosti
mjög takmarkað magn.
Þetta voru tímar dollaraskorts-
ins. Vandamálið var að nokkru
leyti leyst með Marshallhjálpinni,
sem var í því fólgin að láta Ev-
rópu í té dollara og dollaravörur.
Og smátt og smátt komst eðli-
legt ástand á. Sárin greru og
gamli heimurinn varð aftur sam-
keppnisfær á heimsmarkaðinum.
Evrópa gat aftur farið að safna
gulli og doliurum. Það orsakaði
aftur á móti, að síðan árið 1950
hefir verzlunarjöfnuður Banda-
ríkjanna verið stöðugt á hallandi
fæti. Þetta er bein afleiðing fjár-
mála og þó sérstaklega hernaðar-
legra skuldbindinga, sem þe’ir
hafa tekið á sig víða um heim.
Dollarar og gull hafa bókstaflega
streymt út úr Bandaríkjunum síð-
ustu 15 árin. Þessir 22 milljarðar
dollara í gulli hafa nú hjaðnað
niður í 13 milljarða, en hin lönd-
in, sem árið 1945 réðu yfir 15
milljörðum, eiga nú 28 milljarða,
samanlagt.
Þess utan eru um 30 milljarðar
dollara í gangi utan Bandaríkj-
anna og næstum helmingur, eða
um 14 milljarðar, eru í eign er-
lendra þjóðbanka.
DE GAULLE TÆMDI NÁLEGA
GULLH) ÚR FORT KNOX.
Þessi gull- og dollaraleki frá
Bandaríkjunum hefir haft í för
með sér að greiðslumöguleikar,
hinn svokallaði viðskiptajöfnuð-
ur, hefir aukizt á eftirstríðsárun-
um og aukið heimsviðskipti.
Þetta er allt gott og blessað.
En.....
Hinn stórkostlegi útflutningur
dollaranna hefir líka haft það í
för með sér, að traustið á því að
Bandaríkjamenn geti staðið við
skuldbindingar sínar, þ. e.a. s. geti
fyrirhafnarlaust leyst inn doll-
ara sína með gulli, hefir minkað
mikið.
Því hvað yrði, ef bankastjórar
allra þjóðbanka kæmu allt í einu
til Bandaríkjastjómar, og settu
fram kröfur sínar:
— Nú viljum við skipta á
gjaldeyrisvarasjóði okkar sem
samanlagt er 14 milljarðar doll-
ara, og gulli. Gjörið svo vel að
leysa þá inn!
Traustið á Bandaríkjunum yrði
þá fyrir hnekki á alþjóðavett-
vangi. Gullforði ríkisins er að-
eins 13 milljarðar og af þeim eru
11 frystir. Eftir bandarískum lög-
um verður 25% af seðlaforðanum
að vera tryggður með gulli. Móti
14 milljarða skuld eru aðeins 2
miiljarðar gulltryggðir. Þetta
dæmi gengur ekki upp.
Gullforðinn í Fort Knox gæti
orðið að engu á einni nóttu, ef
fjármálaráðherrar og þjóðbanka-
stjórar Evrópu kærðu sig um.
En það gera þeir ekki. Slík
stórárás á dollarinn myndi að-
eins skapa óreiðu og vandræði,
og rífa niður máttarstólpana und-
r
HlióOfærahús Renkiavíkur
Laugaveg 96 - Sími 13656
SÆNSKU HAGSTRÖM GÍTARARNIR ERU HEIMSÞEKKTIR
Tirano kr. 4.334.00. ísab|Bjla kr. 3.940.00. Espana kr.. 5.732.00. Jumbo kr. 6.50.00. Jumbo 12 str. kr. 6.830.00.
_____________________________________________________

5. tbi. VIKAN 29