Vikan - 11.02.1971, Blaðsíða 20

Á fimmtugsafmælinu hafið þér
sofið í næstum tuttugu ár.
Að minnsta kosti þriðjung lífsins
sofum við. En hvað skal
gera ef maður getur ekki sofnað
að kvöldi? Og hvernig á
maður að vakna úthvíldur
að morgni? Hér leggur
blaðamaður nokkrar spurningar
fyrir yfirlækninn David H.
Ingvar dósent, sem er
sérfræðingur í svefnrannsóknum
og svefnvandræðum ...
Góoanótt
Eiqiö þér erfitt með
að sofna?
Hvað er svefn?
Svefn er nauðsynlegur lífi
okkar. Hvað svefn „er“ getum
við ekki gefið svar við í dag.
En eitt er víst, svefninn er
ákaflega nauðsynlegur, frá líf-
fræðilegu sjónarmiði. Það skeð-
ur margt í svefni, bæði í heil-
anum og öðrum líffærum. Með-
al annars eykst blóðstreymi til
heilans samfara því að starf-
semi hans minnkar. Þetta er
kannske einhvers konar „heila-
þvottur“. Öll þreyta þvæst burt
úr litlu gráu frumunum!
Hvers vegna er nauðsynlegt
að sofa? Getur maður sofið
án þess að vita það?
Við þurfum helzt að hafa 7
—8 klukkutíma svefn á sólar-
hring. Við erum einfaldlega
þannig gerð. Það fyrirfinnst
ekki fólk, sem getur vakað í
það óendanlega. Þeir sem hæla
sér af því að þeir þurfi ekki
nema fjögurra tíma svefn á
nóttu ljúga, annaðhvort vís-
vitandi, eða þá að þeir geta
ekki gert sér grein fyrir því
hve lengi þeir sofa. Það kemur
til af því að minnið gr ekki svo
greinilegt í svefni. Maður
gleymir hreinlega draumum
sínum. Og þeir sem sofa lítið
á nóttunni hafa þá oft fengið
sér smádúra á daginn.
Er svefnleysi arfgengt?
Svefninn er ein allra nauð-
synlegasta líffræðilega starf-
semi líkamans og sem slík er
hún auðvitað í rauninni arf-
geng. Svefn okkar er eins og
annarra spendýra, hann skipt-
ist í tvennt: venjulegan svefn
(ortosvefn) og draumasvefn
(parasvefn). Svefn lægri dýra,
eins og fugla, er ekki þannig,
en samt sofa þeir. Spurning-
unni um hvort svefnleysi sé
arfgengt, verðum við að svara
neitandi. Svefnleysi er yfirleitt
háð því umhverfi sem við bú-
um í. Það getur því verið þann-
ig að sumar fjölskyldur búi í
hávaðasömu hverfi, sem trufl-
ar svefninn, og þá geta verið
fleiri ættliðir, sem hafa óþæg-
indi af því, þannig að það get-
ur talizt „ganga í erfðir" á
þann hátt.
Tekur fólk svefnlyf að
óþörfu og eru þessi lyf
vanabindandi?
Svefnlyf geta verið mjög
nytsamleg fyrir þá sem ein-
hverra hluta vegna hafa orð-
ið fyrir röskun á svefni og þar
af leiðandi orðið taugaveiklað-
ir. Til þess að koma sér á rétt-
an kjöl, verður oft að grípa til
svefnlyfja. En það er hiklaust
hægt að fullyrða að víðast hvar
er neyzla þessara lyfja of mik-
il, þau eru langt frá því að vera
hættulaus. Ef fólk venur sig á
notkun svefnlyfja, líður ekki á
löngu þangað til skammtarnir
verða stærri.
Hvaða hættur aðrar bíða
þeirra sem neyta svefn-
lyfja?
Neyzla svefnlyfja, - sér-
staklega ef þeirra er neytt með
áfengi, geta haft mikil áhrif á
framkomu manna. Það hefur
mikið verið talað um að menn
skyldu aldrei aka bíl, eftir að
hafa neytt svefnlyfja eða ann-
arra róandi lyfja. Það er sann-
arlega ekki ofbrýnt fyrir fólki
að láta það ekki henda sig. Slík
lyf gera fólk syfjað, það missir
vald yfir vöðvunum og dóm-
greindin minnkar. Alveg eins
og við áfengisneyzlu. Það verð-
ur enginn góður bílstjóri með
neyzlu svefnlyfja, þvert á móti
getur hann orðið lífshættuleg-
ur í umferðinni, rétt eins og
við neyzlu áfengis.
Það er ómögulegt að segja til
um það hve margir þjást af
svefnleysi, en það eru örugg-
lega mjög margir. Venjulega
eru orsakirnar sálrænar. Ótti
við framtíðina, vegna fjárhags-
ins, vegna hjónabandsins, ótti
við yfirboðara sína eða undir-
menn, allt þetta getur verið
orsök fyrir því að svefninn
lætur á sér standa. Hve marg-
ir ganga ekki til hvílu með
þeirri tilfinningu að þeir nái
því ekki að ljúka ætlunarverki
sínu, hvorki þennan dag, þann
næsta cða þarnæsta? Það get-
ur liðið iangur tími þangað til
miskunnsamt meðvitundarleysi
svefnsins kemur. Og það stytt-
ir svefntímann.
20 VIKAN e. tbi.