Vikan - 02.12.1971, Qupperneq 87

Gullbringu og Kjósarsýsla 1835.
Fluttist hann þá til Reykja-
víkur og fékk inni í Brúnsbæ í
Tjarnargötu. Þarna hafði áður
staðið eitt af húsum verksmiðj-
anna, svonefnd „Beykisbúð“, en
Kristín ekkja Sigvarðs Bruun
,>tuktmeistara“ hafði keypt bæ-
inn þegar verksmiðjuhúsin voru
seld, og bærinn þá við hana
kenndur. Nú hafði gamli torf-
bærinn verið rifinn fyrir eitt-
hvað fimm árum og komið þar
timburhús. Ekki mun Stefáni
hafa líkað vel að eiga þarna
heima, því að 1838 fær hann út-
nrælda byggingarlóð í Ingólfs-
brekku fyrir ofan læk, næst
fyrir sunnan bökunarhús Bern-
höfts. Var lóð þessi tekin af
Stöðlakotslandi og rúmlega
7000 ferálnir að stærð. Lá hún
nieðfram læknum og var það
fyrst slétt og mýrlend skák upp
frá honum, en þar fyrir ofan
grýtt brekka. En sá var þó
niestur ókostur á þessu landi,
að þangað lá enginn vegur og
enginn leið önnur en yfir stór-
grýtt holtið ofan við Bernhöfts-
lóðina, þar sem nú er Skóla-
stræti.
Stefán hóf þegar byggingu
ibúðarhúss þarna og var smíði
Þess lokið um sumarið. Var al-
niannamál, að þetta væri feg-
Orsta húsið í bænum, og að öllu
leyti bar það einnig af öllum
öðrum húsum, því að hvergi var
jafn hátt undir loft í stofum sem
Þar. Þetta sama ár hafði hann
skipti við Morten Tvede á
sýslumannsembættinu og land-
fógetaembættinu, því að Tvede
var víst heldur lítilsigldur og
treysti sér frekar til að vera
sýslumaður heldur en landfó-
geti. Þetta leiddi svo einnig til
Þess, að Stefán varð bæjarfógeti
í Reykjavík nokkru fyrir ára-
mótin. Árið eftir fór hann fram
á það að Lækjargata væri lengd
suður með læknum og brú sett
á lækinn fram undan húsi sínu,
svo þangað yrði greiður gangur.
En þar sem hér var um nokkur
otgiöld að ræða fyrir bæjarfé-
lagið, þurfti að kalla saman
borgarafund til þess að fá beiðn-
ina samþykkta. Borgarar komu
á fundinn, en er þeim varð ljóst
hvaða mál lá þar fyrir, gengu
Þeir af fundi steinþegjandi. —
Fékkst málið því hvorki rætt,
bé ákvörðun tekin um það. Og
Vegna þessarar þrjózku varð
Stefán sjálfur að kosta fram-
lengingu Lækjargötu, brú á
i»kinn og gangstíg heim að
húsinu. Þessi vegur var síðan
aHtaf kallaður Gunnlaugssens-
brú á þeirrar tíðar reykvísku.
Vorið 1830 kvæntist Stefán
og gekk þá að eiga Ragnhildi
dóttur Benedikts Gröndals yf-
irréttardómara og Þuríðar Ól-
afsdóttur frá Frostastöðum í
Skagafirði, en hún var systir
Ólafs lektors á Kóngsbergi í
Noregi. Benedikt var sonur séra
Jóns Þórarinssonar í Vogum við
Mývatn, var hann fæddur í
Vogum og ólst þar upp og
stundaði algeng sveitarstörf er
hann hafði aldur til, svo sem
hjásetu og fjársmölun. Sögðu
Mývetningar að hann hefði tek-
ið ættarnafn sitt, Gröndal, af
stað sem honum hefði þá þótt
sérstaklega fallegur (má vera
að það hafi verið Grænalág,
sem er jarðsigsdæld suðaustur
af Eilífsvatni). Þuríður kona
hans var „fríð kona sýnum og
gjörvuleg, gáfuð og tápmikil og
að öllu hin mesta ágætiskona“.
Þau eignuðust fjórar dætur, en
aðeins tvær náðu fullorðins-
aldri, Helga kona Sveinbjarnar
Egilssonar rektors og skálds
(móðir Benedikt Gröndals
yngra) og Ragnhildur. Þóttu
þær systur mjög líkjast móður
sinni um fríðleik og mannkosti.
Þegar Stefán tók við fógeta-
embættinu voru bæjarbúar ekki
nema hálft sjöunda hundrað að
tölu. Þá var Reykjavík ekki ís-
lenzk, miklu fremur mátti telja
hana danskan bæ. Danskir
kaupmenn höfðu fram að því
ráðið lögum og lofum í bænum,
og málið, sem hér var talað, var
afbökuð danska. Allt var skráð
á dönsku í verzlunarbækur.
Allar embættisbækur og nálega
allar réttargerðir voru skráðar
á dönsku. Auglýsing á skrif-
stofuhurð bæjarfógeta um það
hvenær skrifstofan væri opin,
var á dönsku. Næturvörður
gekk milli húsa,, kallandi á
dönsku hvað klukkan væri og
syngjandi danska sálma. Allt
var eftir þessu.
Gegn þessu reis Stefán með
oddi og egg. Hann féll, en hélt
velli. Hann missti embætti sitt
fyrir það, en barátta hans leysti
Reykjavík úr hinum dönsku
álögum...
Benedikt Gröndal hefur lýst
Stefáni þannig: „Stefán var lít-
ill maður og hvatlegur, mjög
skrítinn i málfæri og alltaf á
h'aupum og iði. Hann var mjög
einrænn og undariegur, góður
embættismaður, mesti reglu-
maður“.
Ég t.el ekki neinn vafa á, að
Stefán Gunnlaugsson hafi ver-
ið bezti embættismaður, sem
Reykjavík hafði þá eignazt.
Skal ég nefna nokkur dæmi því
Hvað segir húsmóðirin
um Jurta?
„Ég trúi því varla ennþá, en Jurta
'smjörlíkið hefur valdið byltingu í
eldhúsinu hjá mér. Börnin vilja
ekki annað á brauðið, og bóndinn
heimtar alltaf Jurta á harðfiskinn.
Að auki er Jurta bæði drjúgt og
ódýrt og dregur þannig stórlega
úr útgjöldum heimilisins.
Þess vegna mæli ég óhikað með
Jurta smjörliki.“
SHsmjörlíki hf.
ÁRMÚLA 3 — REYKJAVlIÍ — SÍMI 83570
Umboð fyrir:
ÁLAFOSS HF., VEFARANN IiF., OG ÚLTÍMA HF.
Útvegum teppi hvaðanæva úr heiminum
48.TBL. VIKAN 87