Vikan - 13.01.1972, Page 6

ER SVÍÞJÓÐ ENNÞÁ
FYRIRMYNDARRÍKI ?
í Svíþjóð hafa flestir meira en nóg til brýnustu lífsnauðsynja, en
samt færist óánægja og ergelsi meðal almennings ívöxt, verkföll eru
gerð og fólk flytur úr landi. Hvað veldur þessu í landi, þar sem lífs-
kjör eru bezt í heimP
Knut Svanberg er einn þeirra
Svía, sem bezt teljast
stæðir. Hann á hús með
garði í Násby Park, útborg frá
Stokkhólmi í tuttugu hrað-
brautarmínútna fjarlægð frá
miðborginni. Húsið lætur raun-
ar ekki mikið yfir sér, stíllinn
einfaldur, viðarþiljað, tuttugu
ára gamalt. En í Svíþjóð er
það kallað ,,villa“ og þarna
naut Knut Svanberg langa hríð
lífsins milli skógar og vatns. A
sumrin sigldi hann, á vetrum
fór hann á skíðum. Hann var
bjartsýnn. Honum þótti vænt
um konuna sína og börnin þrjú,
hann hafði miklar tekjur og
var heilbrigður.
í meginatriðum er þetta
ástand ennþá óbreytt. Knut
Svanberg, þrjátíu og sex ára
að aldri, er sölustjóri hjá stönd-
ugu útgáfufyrirtæki í Stokk-
hólmi og þarf hvorki að hafa
áhyggjur út af eigin afkomu
eða neinu í sambandi við einka-
lífið. Þó skiptir húsið í Násby
Park hann ekki eins miklu og
áður, enda er hann að selja
það. Síðan pakkar hann saman
og flytur til Þýzkalands; hefur
fengið vinnu hjá fyrirtæki í
Frankfurt am Main.
Knut Svanberg og hans fólk
gerir sér vel ljóst, að það muni
sakna margs úr gamla um-
hverfinu. „Ég held ég sakni
bátsins mest,“ segir Knut, „en
sjálfsagt er' einnig hægt að
venja sig á að lifa án hans.“
Hvers vegna hann tekur þá
áhættu að byrja nýtt líf er-
lendis á hann ekki auðvelt með
að útskýra. „Það er svo margt.
sem ég er einfaldlega búinn að
fá mig fullsaddan af,“ segir
hann. Fyrst og fremst eru það
skattarnir, en hátekjumenn
sína skattleggja Svíar öllum
öðrum þjóðum hærra. Af rúm-
um sextíu þúsund króna mán-
aðarlaunum Knuts fer helm-
ingurinn í skatta. Að vísu vinn-
ur kona hans úti sem kennari,
en bæði eru þau skattlögð sem
einhleypingar væru, þar eð
fjölskyldan fær enga styrki frá
því opinbera, nema ef telja
skyldi rúmar fimmtán hundr-
uð krónur, sem borgaðar eru
með hverju barni á mánuði.
En það voru ekki skattarnir
einir, sem gerðu að verkum að
Olof Palme, hinn ungi forsætis-
ráðherra Svía, lifir óbrotnu lífi.
Hér er hann í Malmö að taka
ferjuna yfir til Kaupmannahafnar.
Þá ferð fór hann einn og fylgdar-
laus, hvað í flestum öðrum lönd-
um hefði verið talin hrein fífl-
dirfska af þjóðarleiðtoga.
Knut yfirgefur nú húsið sitt og
bátinn. Nokkru veldur líka þar
um almenn, vaxandi gremja í
umhverfi hans. Knut er einn
þeirra, sem gramur er, en
langt í frá sá eini.
Atvinnuleysi, verðbólga og
lágir vextir.
Sitthvað hefur breytzt í Sví-
þjóð. Um langt skeið hafa Sví-
ar verið mjög svo ánægðir með
sjálfa sig og fullir stolts yfir
því að vera fyrirmyndarríki.
Nú er farið að draga úr þessu
sjálfstrausti. í þjóðfélags- og
stjórnmálum gerast veður vá-
lyndari en fyrr, og þau Svan-
bergshjón eru ekki þau einu,
sem pakka saman og flytja úr
landi. Þeir fyrstu sem urðu
varir breytinga til hins verra
voru erlendir gestvinnumenn,
með þeim afleiðingum að árið
1971 yfirgáfu fleiri Svíþjóð en
fluttu þangað inn.
Þessi veðrabreyting er gjarn-
an miðuð við forsætisráðherra-
skiptin ekki alls fyrir löngu.
Haustið 1969 dró Tage Erland-
er, sem verið hefur forsætisráð-
herra í tuttugu og þrjú ár, sig
í hlé. Hann lét eftir sig helgi-
sögn um þjóðarheimili, ríki
sem tryggði öllum sínum borg-
urum velferð og félagslegt ör-
yggi. Lífskjör í Svíþjóð voru
bezt í heimi næst því sem gerð-
ist í Bandaríkjunum og raun-
ar betri, þar eð þau komu
miklu jafnar niður. f Banda-
ríkjunum bjó ennþá margt fólk
við augljósa neyð, þrátt fyrir
allt ríkidæmið, en svoleiðis
smánarflekki voru Svíar löngu
búnir að losa sig við. Svíþjóð
varð fyrst allra ríkja heims til
að taka upp skyldubundna kyn
ferðisfræðslu í skólum, opin
betrunarhús og eftirlaun og
ellilífeyri fyrir alla. Bæði Sví-