Vikan - 21.02.1974, Blaðsíða 47

réttindastéttir standa saman um
hagsmuni sina og stööu, en þó
leitast þessar forréttindastéttir
viö aö hafa samstarf við lægri
stéttirnar um varnir gegn utan- .
aðkomandi árásum.
þurfi háttsettir bavianar að ná
markmiði sinu, þurfa þeir sjaldn-
ast að beita valdi. Eins og hjá
mönnunum eru forréttindafjöl-
skyldur hjá baviönunum, sem
stjórna frá kynslóð til kynslóðar i
krafti arftekins valds sins. Það er
algengt, að yfirstéttarbavian liti
ströngum augum undirsáta sinn,
sem gerzt hefur uppivöðslusam-
ur. Undirsátinn vikur undan
augnaráði hans og laumast burtu.
Hafi einhver baviananna gert
þeim allra hæstsettu eitthvað á
móti skapi, sýnir hann þegar i
stað undirgefni sina, hann snýr
bakhlutanum að yfirboðara sin-
um.
Það kemur- fyrir, að undirsát-
arnir eru ekki svona auðmjúkir
og þá endar málið yfirleitt með
skelfingu. Hann er þvingaður til
að sýna undirgefni sina og þá á
h^nn ekki á góðu von, gripi hann
aftur til uppreisnar.
Sjaldan liður á löngu, áður en
karlbavianarnir hafa gert sér
grein fyrir stöðu sinni i kerfinu.
örsjaldan gerist það, að óvenju
sterkbyggðir og ótrauðir bavian-
ar reyna að komast yfir stétta-
mörkin — og mjög fáum þeirra
tekst það. Bein átök um völdin
milli þeirra hæstsettu, eiga sér
lika sjaldan stað, i hæsta lagi
fimm til-sex sinnum á ári. Oftast
eru það ungir bavianar, sem
reyna að komast i næstu stétt of-
an við sig. Sá, sem verður undir i
slikum viðskiptum, sýnir undir-
gefni sina og þá er jafnvægi kerf-
isins borgið. Kerfið verður nefni-
lega að vera i jafnvægi, ef bavi-
anaflokkurinn þarf að berjast við
óvini sina. t herjum mannanna,
kann að rikja sundurlyndi milli ó-
breyttra liðsmanna og yfirboðara
þeirra, en þeir verða að vinna
' saman. Það sama er uppi á ten-
ingnum meðal baviananna.
Meðal kvendýranna er miklu
meiri hreyfing milli stétta mögu-
leg. Hvert karldýr getur átt frá
einni og upp i sex konur og fer
fjöldi kvennanna eftir stöðu hans
innan hópsins. Auk þess geta
háttsettir karlbavianar áskilið
sér rétt yfir konum undirsáta
sinna, en lægri stéttunum er ráð-
legast að reyna ekkert slikt sjálf-
um. Konur háttsettra baviana
rikja með harðri hendi yfir kon-
um lægrasettra baviana.
Börnin njóta verndar
En við og viö riðar kerfið til
falls. Kvenaparnir verða miklu á-
ræönari og árásargjarnari um
það leyti, sem égglos verður hjá
þeim. Þetta verður til þess, að
þessi kvendýr eiga oft i vök að
verjast gegn hinum, sem standa
saman gegn þeim. Aftur á móti
standa karlbavianarnir allir með
frjóa kvendýrinu. Um fengitim-
ann fylgja hæstsettu karldýrin
kvendýrinu dyggilega eftir og þá
er víssara fyrir hin kvendýrin að
halda sig i hæfílegri fjarlægð.
„Fengitiminn” stendur yfir i
sex til sjö daga og um leið og hann
er liðinn hjá, er uppreisnarandi
kvendýrsins á bak og burt. Hvort
sem hún hefur tekið fang eða ekki
lætur hún aftur að öllum kröfum
samfélagsins. Ali hún af sér af-
kvæmi, nýtur hún strax ýmsra
forréttinda og er dyggilega varin
af háttsettum karldýrum, reyni
einhver að gerast henni nærgöng-
ull. Þegar afkvæmin eru orðin
sjálfbjarga, missir móðirin for-
réttindin og verður að hlita regl-
um samfélagsins.
Gagnstætt skógaröpum hafa
karlbavianarnir mikla ánægju af
afkvæmum sinum og þykir
; greinilega mjög vænt umþau.Þeir
gera meira en að kjassa þá og
klappa þeim, þvi að þeir gæta
þeirra og ala þá upp.
Menn haga sér mjög svipað, en
ekki verður gengið framhjá þeirri
staðreynd, að bavíanarnir hafa
liklega sterkustu kvnhvöt allra
dýra. Það sést bezt á þvi, hve illá
bavianar una sér i dýragörðum,
ef þeir fá ekki að fullnægja kyn-
hvöt sinni.
Frægasta dæmið er aö öllum
likindum apabardaginn mikli i
dýragarðinum i London árið 1947,
þegar 40 kvenbavianar voru settir
á „eyju”, þar sem fyrir voru 100
karlbavianar. Afleiðingarnar
voru þær, að 60 karldýr og 33
kvendýr létu lifið. Smávaxin
kvendýrin gengu milli karldýr-
anna og mörg þeirra dóu hrein-
lega af þreytu. Visindamenn, sem
fylgdust með þessari „tilraun”,
drógu af þessu þá ályktun, að
bavianarnir væru kynóðar
skepnur. Hvað væri hægt að segja
um kvnhvöt manna af tilraun,
sem framkvæmd væri á þann
hátt, að 40 fallegar ballettstúlkur
væru settar á eyju, þar sem fyrir
væru 100 fangar, sem ekki hefðu
litið kvenmann i heilt ár?
I eðlilegu umhverfi við eðlileg
skilyrði, nota bavianarnir meiri
tima til að annast hvern annan en
til að elskast og deila. Þegar þeir
hafa rifið feldinn eða orðið fyrir
einhverju öðru hnjaski, leitast
hinir við að láta þeim meidda llða
betur með þvi að veita honum
eins konar nudd. Þetta nudd er
tákn vináttu . allra stéttanna á
milli. Að visu nudda undirsátarn-
ir yfirboðara sina af meiri natni
en jafnoka sina, en þeir fá lika
sinn skerf af nuddi frá þeim.
Jafnvel þótt samfélagsbygging
þeirra kunni að virðast óréítlát,
eru bavianarnir litt fyrir það
gefnir að láta vandamál samfé-
lagsins á sig fá. A sama hátt og
menn gerast undirsátar vinnu-
veitenda, huseigenda, skatt-
heimtumanna, stjórnmála-
manna, dómara og konunga, eru
bavianarnir fúsir til þess að gefa
persónulegt frelsi sitt til þess að
falla inn i munstur samfélagsins.
Og þetta er hyggni makak'o-
anna — og eina leiðin, sem þeim
er fær til þess að komast af. ■* '
3M__________________________
Framhald af bls 23
ar, þeirra á meöal Cream. Hljóm-
leikarnir meö Cream voru raunar
kveðjuhljómleikar hljómsveitar-
innar. Þannig var leiðin til frægð-
ar og frama litið annað en vinna
og aftur vinna. Nokkrar breyting-
ar urðu á hljómsveitinni snemma
á ferli hennar. Pete Banks nét
aðalgitaristi hljómsveitarinnar,
en samkomulagið var ekki upp á
það bezta, svo hann varð að vikja
fyrir Steve Howe. Siðan urðu
framfarir örar i hljómsveitinni á
árunum 1969 og 1970 og orgelleik-
ari hljómsveitarinnar þá, Tony
Kaye, var orðinn töluvert á eftir
hinum, að áliti hljómsveitarinn-
ar, svo hann varð að vikja fyrir
Rick Wakeman. Og sá hefur ekki
látið sitt efir liggja. Hann á núna
tlu orgel og pianó, ef það er ein-
hver mælikvarði á getu.
Bandarikin eru ætið takmark
enskra hljómsveita, mest vegna
þess hve markaðurinn þar er gif-
urlega stór. Bandarikjn freistuðu
Yes en þeir létu það ekki eftir sér
fyrr en þeir höfðu látið frá sér
þriðja albúmið, „The Yes al-
bum”. Þeim var mjög vel tekið i
Bandarikjunum og plöturnar
þeirra seldust allar á einu bretti
lá við. En voru þær ekki mjög ó-
likar. Hvað ávann hljómsveitin
sér með hverri plötu? Jon Ander-
son verður fyrir svörum: „Close
to the edge var okkur mikill á-
vinningur. A þeirri plötu var öðru
megin eitt samfellt verk. Á
hljómleikum tókst okkur að halda
eftirtekt fólksins vakandi o"g
meira en það, allan timann sem
tók að flytja verkið. Að ná þannig
sambandi við fólkið, var okkur
mikils virði. Close to the edge tók
langan tima i sköpun. Við áttum
mikið efni og það tók mikinn tima
að vinna úr þvi. Fragilp var ein
þeirra platna, sem varð að klára
á stuttum tima, en engu að siður
var þar að finna mörg góð til-
þrif”.
En hvernig var það með „Yes-
songs”. Jon Anderson heldur á-
fram. „Yessongs var veigamikið
albúm fyrir okkur. Ég bjóst ekki
við þvi, að það yrði mjög vinsælt.
Við lögðum sem allra minnst i
það, en samt varð það mjög vin-
sælt og seldist vel. Það, sem
skipti þó mestu máli var, að við
heyrðum i okkur sjálfum eins og
við raunverulega vorum á hljóm-
leikum og það var ómetanlegt.
Þar fyrir utan er „Yessongs” al-
búmið mjög góður tengiliður milli
„Close to the edge” og Tales from
topographic oceans”, en báðar
plöturnar eru mikil stúdióvinna,
sérstaklega sú nýjasta. Við urð-
um að sýna hvað við raunveru-
lega gátum „live”.”
Og þá er það „Tales from topo-
graphic ocean”. Eins og áður
sagði, kom platan út nokkru fyrir
áramótin og er þegar komin ofar-
lega á flesta vinsældalista. Hér er
um að ræða eitt samfellt verk,
sem tekur um eina klukkustund
og tuttugu minútur i flutningi.
Hljómsveitin eyddi fimm mánuð-
um i stúdiói við gerð plötunnar,
sem kostaði alls rúmar sjö mill-
jónir islenzkra króna. Þvi hefur
verið fleygt að hér sé um að ræða
dýrustu plötu, sem gerð hafi veriö
i Evrópu. Áður en haldið var i
stúdióið, var sex vikum eytt i æf-
ingar. Verkið er að mestu eftir
Jon Anderson, en Alan White á
nokkra búta I þvi. „Tales from
topographic oceans” er lang
þyngsta verk hljómsveitarinnar
hingað til, og ef til vill hápunktur-
inn á ferli Jon Anderson. Hann á
lokaorðin i þessum pistli.
„Fari okkur aftur, gerum við
okkur grein fyrir þvi, að yið hefð-
um getaö gert betur. Fari okkur
fram, verður okkur æ ljósara, að
til eru betri verk eh við erum að
gera. Þegar ég t.d. hlusta á Sibel-
ius, sé ég að ég á matgt ólært.
Sibelius skapaði hreina, tæra tón-
list, tónlist sem ég veit að mun æ-
tið standa minum verkum langt-
um framar”.
Gullfiskurinn
Framhald af bls 33
strauja, þegar húsdyrunum var
skellt,
„Mamma,... ég er svangur!”
Herra minn trúr!” hugsaði
konan og leit á klukkuna. „Er
virkilega kominn tetimi? Þessar
klukkustundir hafa sannarlega
veriö fljótar að liða”.
Hún var búin að setja upp ketil-
inn og koma straujaða þvottinum
á sinn stað. áður en lyrstu skóla-
töskunm var tleygt á eldhúsgólf-
iö. Kötturinn reis á fætur og fór að
mala, hamsturinn vaknaöi og fór
að klóra i matarskálina sina,
hundurinn kom stökkvandi inn I
eldhúsdyrnar, og páfagaukúrinn
sagði: „Góðan dag. Gleðileg jól,
Tvo sykurmola. Takk!”
Einhver opnaði sjónvarpið, en
þrátt fyrir allan þennan gaura-
gangsynti gullfiskurinn hring eft-
ir hring, án þess að nokkur veitti
honum athygli.
„Saknaröu okkar, meöan við
erum i skólan'um?” spuröi eitt af
börnunum.
„Já”, svaraöi konan, „ég sakna
ykkar mikið”.
„Finnstþér þú vera einmana?”
spurði annaö.
„Nei, ekki beinlinis”, sagði
hún, „það er svo margt, sem ég
hef að gera. Og öll dýrin eru mér
til ánægju”.,
„Lika fi'skurinn?” spuröi
yngsta barnið. „Getur fiskurinn
minn verið þér til ánægju, þó
hann hvorki mali, gelti, klóri né
tali...?”
„Já”, sagði hún, „fiskurinn er
mér til mikillar ánægju”.
Hún gekk að glerskálinni og
hellti æti niður i vatnið. „Það,
sem mestu máli skiptir”, sagöi
hún svo lágt, að ekkert barnanna
heyrði það, ... Það, sem méstu
máli skiptir, er, að dýrin minna
mig á ykkur öll. og á mikilsverð-
ustu skyldur minar á . þessari
jörð...”
En hún hefði alls ekki þurft að
hvisla þessu, þvi að nú voru börn-
in farin að syngja i kór einhvern
barnasöng, sem verið var að
kyrja i sjónvarpinu, svo að þau
heyrðu alls ekki nema til sjálfra
sin.
Gullfiskurinn kom upp á yfir-
borðið, nartaði i fóðrið sitt og
hvarf siöan niður I vatnið. Og þaö
var konunni eiður sær, að hann
renndi til hennar ástaraugum.
8. TBL. VIKAN 47