Vikan - 24.02.1983, Blaðsíða 10

1
á götum úti, til dæmis eftir að
járnbrautarteinar höfðu veriö
sprengdir upp, verksmiðjur
eyöilagðar eöa Þjóðverjar
skotnir. Þetta geröu þeir í hefnd-
arskyni.
Við hlustuöum alltaf á enska og
sænska útvarpið til að fylgjast
meö þvi sem var að gerast. Við
vissum aö Þjóöverjar áttu til að
skjóta inn um glugga ef heyrðist 1
erlendu útvarpi niöur á götuna
eöa ef ljósglæta sást meöfram
gardínum þegar gluggar áttu að
vera byrgöir.
Eg man í framhaldi af þessu aö
þegar ég kom hingaö 1 fyrsta
skipti haustiö 1945 í heimsókn til
tengdaforeldra minna gat ég ekki
gengið fram hjá gluggunum á
kvöldin nema dregiö væri fyrir.
Eg var alltaf að gá aö einhverju,
— bjóst alltaf viö skoti. Þetta sat
svo voðalega í manni. Eg man líka
eftir ööru atviki eftir að við vorum
komin hingaö alkomin og bjugg-
um inni í Kleppsholti. Við bjugg-
um í sérstaklega skemmtilegu
litlu húsi í Efstasundinu, sem Sig-
valdi Thordarson arkitekt hafði
teiknað. Það skar sig frá öðrum
húsum og fólk kom oft aö skoða
það. Einn morguninn var ég ein
heima. Þá stoppaði hermannabill
fyrir utan. Hermenn hoppuðu ut
úr bílnum og nálguöust húsið. Eg
stóö alveg máttvana og gat mig
ekki hreyft. Eg hugsaöi: Nú eru
þeir komnir til þess að sækja
Friörik. Þaö er gott aö hann er
ekki heima! Þetta voru nú bara
Ameríkanar sem voru komnir til
að taka mynd af húsinu. Eg stóö
algjörlega stíf og gat ekki meö
nokkru móti hreyft mig. Þetta er
afskaplega undarleg tilfinning og
situr lengiímanni.”
Friörik Einarsson kom heim til
Islands nokkrum mánuðum á und-
an Ingeborg og börnunum. Hann
haföi gert sér miklar vonir en
þegar „skammdegismyrkriö
grúföi yfir landinu og líöa tók
nærri jólum, leiddist mér svo
óskaplega, aö ég hélst ekki lengur
við,” segir hann í bok sinni. „Eg
hringdi til Ingeborg og sagði: —
Eg vil ekki vera hér! Eg get ekki
hugsaö mér að setjast hér aö! Eg
á kost á góðum stöðum þarna úti
— og nú kem ég meö næstu ferö.
En hún þvertók fyrir það meö
öllu: — Nei, sagöi hún. — Viö
höfum ákveðið að flytjast til
Islands og því veröur ekki breytt.
Þú nýtur þín aldrei til fulls nema í
föðurlandi þínu. Bráöum kem ég,
og þá lagast þetta allt. Hún hafði
lög aö mæla eins og endranær. ’ ’
— Hvers vegna sagöi Ingeborg
ekki bara já, blessaður komdu?
Hefði þaö ekki verið mun auðveld-
ara fyrir hana sjálfa?
„Eg fann að hann langaði aö
fara heim, eftir aö viö höföum
fariö í heimsóknina til Islands.
Allir skólabræöur hans voru hér
í góðum stööum og þaö nkti eins
konar brautryðjendaandi meðal
þeirra. Honum fannst hann
virkilega geta gert eitthvaö, lagt
eitthvaö af mörkum hér, svo aö
mér fannst sjálfsagt aö prófa þaö.
Þaö gerði líka sitt aö hann haföi
nú danskt próf svo viö hefðum get-
að farið aftur ef okkur líkaöi ekki
og vorum ekki eins bundin hér og
annars hefði veriö. Svo hef ég
alltaf veriö tilbúin að reyna
eitthvað nýtt. ”
I/arð bílveik í
strætisvögnunum
— En breytingin hlýtur að hafa
verið mikil?
„Já. Þetta voru óskaplega mikil
viðbrigði. Eiginlega mjög svipaö
og koma til Grænlands 30 árum
seinna. Reykjavík var lítil, fáar
verslanir, eiginlega engar glugga-
útstillingar og þjónusta ákaflega
takmörkuð. Kleppsholtiö var eins
og sveit og göturnar ekkert nema
drulla. Börnin voru mikið úti að
leika sér en það höföu þau líka
getað gert í Kaupmannahöfn þar
sem við bjuggum í fjölbýlishúsa-
samstæðu meö leikvelli á milli.
Munurinn var nú aöeins sá aö ég
man eftir aö ég þurfti aö taka þau
minnst þrisvar sinnum inn suma
dagana og skipta á þeim og setja
öll fötin þeirra í þvott af því aö
þau voru alltaf á kafi í drullunni.
Mér fannst líka aö þaö rigndi allt
árið.
Þetta var afskaplega erfitt
fyrstu tvö árin. Friðrik vann
mikið og ég var bundin heima meö
tvö lítil börn og það var erfitt aö
komast í bæinn. Strætisvagnarnir
fóru á hálftíma fresti og voru
hræðileg skrapatól, lyktandi af
brenndri olíu. Þeir hristust og
skoppuöu á leiðinni svo að ég var
alltaf bílveik þegar ég kom niður
á torg. Eg fór ekki mikiö i bæinn í
þá daga.
En okkur var strax tekið tveim
höndum af öllum sem þekktu
Friörik. Þaö var eins og skólasystk-
inin heföu beöiö eftir að hann
kæmi heim. Eg eignaöist mjög
fljótt mikið af góðum vinum, auk
fjölskyldu Friöriks. Annars var
lítíð hægt aö fara nema á kvöldin
en svo þurfti ég líka aö passa
símann og það er kapítuli út af
fyrir sig.”
Friörik stundaði heimilis-
lækningar jafnframt starfinu á
sjúkrahúsinu og í þá daga var
hringt heim til læknanna til þess
aö biöja þá að koma í vitjun.
„Við fengum síma hálfum
mánuði eftir aö við fluttumst í
Kleppsholtið og þaö gekk nú svona
og svona að tala í símann. Eg
hafði reyndar fariö á íslensku-
námskeiö áöur en við komum
hingað í heimsóknina áöur en við
fluttumst alkomin. Nokkrar eigin-
konur íslenskra námsmanna
fréttu af því aö Sigfús Blöndal
væri meö byrjendanámskeiö í
íslensku viö háskólann og við
fórum þangað. Námskeiöið stóö í
tvo mánuði. Sigfús var mikill
málamaöur en dálítið gamaldags
og haföi ekki komið til Islands í
mörg, mörg ár. Eg man þegar
hann var aö skýra fyrir okkur
oröiö samferöamaöur, þá sagði
hann að þaö væri maður sem heföi
verið samferða einhverjum langa
leiö á hestbaki. Þetta var hans
ferðamáti. Einu sinni kom ég lika
heim meö góöa setningu handa
Friðriki: „Vel barinn þorskhaus
er góöur matur.” Og ég spuröi
hvort þaö væri eitthvað sem
maöur borðaöi. Máliö sem viö
læröum hefur áreiðanlega verið
mjög gott, en hugsunarhátturinn
var ööruvísi en almennt geröist.
Þegar síminn hringdi og fólk
sagöi eitthvað svaraöi ég bara —
hann er ekki heima. Og svo sagði
fólkið eitthvaö og ég sagði — hvar
er það? Oftast var náttúrlega
erindið að biðja Friðrik að koma í
vitjun en sjálfsagt hefur þaö líka
verið eitthvað allt annað stundum.
Aöeins í eitt skipti fann hann ekki
heimilisfangið sem ég skrifaöi
niður, og þaö þykir mér nú bara
nokkuð gott. Svo lagaöist þetta
auðvitað þegar frá leiö.”
FHseyrun reynd-
ust vera skata
„I þá daga var mjólkin seld á
mjólkurbrúsa í búðunum. Fisk-
búöin var í bílskúr og þaö stóö karl
í klofstígvélum í miöri kösinni.
Fiskinn fékk maöur meö vír í
gegnum augun og hélt á honum i
annarri hendi og mjólkur-
brúsanum í hinni, ýtti barna-
vagninum á undan sér og meö
eldra barnið á eftir. Eg man eftir
því að þaö lá alltaf eitthvaö úti í
horni í fiskbúðinni, voöalega
skrýtiö, sem líktist filseyra. Eg
þorði aldrei aö spyrja fisksalann
ÍO Vikan 8. tbl.