Vikan - 24.02.1983, Blaðsíða 18

Ar Orwells:
1984
er þegar byrjað
T æknibúnaðurinn
allur fyrir hendi
Texti og teikning: Jón Ásgeir
„1984” er ártal sem varö víö-
frægt þegar heimskunnur rithöf-
undur, George Orwell aö nafni,
notaði þaö sem titil á bók sína um
pólitískar horfur í heiminum. Aö-
ur hafði komið út eftir Orwell bók-
in „Félagi Napóleon” (Animal
Farm á frummálinu) sem milljón-
ir manna lásu og enn nýtur sú
saga mikilla vinsælda.
Frásögnin í „1984” er um víö-
tækt rafeindaknúið eftirlit meö
flestum athöfnum þjóðfélagsþegn-
anna, „hugsanalögregla” fylgist
náið meö fólki og einkalíf án eftir-
lits er bannaö. Vináttusambönd og
ástir þykja „ógna ríkinu”. Linnu-
laus straumur innantómra
skemmtiatriöa, pólitísks áróöurs
og kláms dynur á fólki, i því skyni
aö halda því frá sjálfstæðri hugs-
un.
Bókin um hið algjöra ríkiseftir-
lit kom út fyrir 30 árum og kvik-
mynd sem var gerö eftir sögunni
hefur veriö sýnd víða um heim. En
þrátt fyrir frægð þessara raun-
sæju skáldverka hefur fáum sög-
um farið af höfundinum sjálfum.
Nýlega kom út yfirgripsmikil
ævisaga Orwells, sem í raun hét
Eric Blair. Hann fæddist í Ind-
landi árið 1903 og lést 47 ára gam-
all af völdum berklaveiki. I bók-
inni „George Orwell: A life”
kynnir stjórnmálafræöingurinn
Bernard Crick lesendum mann
sem þótti vænt um börn, dýr og
jurtir, en óttaðist tæknivæðingu og
George Orwell skrifaði bókina „1984". Þar segir frá víðtæku rafeindaknúnu
eftirliti með flestum athöfnum þjóðfélagsþegnanna, „hugsanalögregla"
fylgist náið með fólki og einkalif án eftirlits er bannað.
samþjöppun fólks í stórborgir.
Þrátt fyrir þetta haföi Orwell
bjargfasta trú á manninum.
Þessi sonur skosks embættis-
manns í breska nýlenduráðuneyt-
inu lét sig snemma dreyma um aö
veröa „málsmetandi rithöfund-
ur”. Samt sem áður fetaöi hann
fyrst í staö í fótspor fööur síns.
Hann gekk 19 ára gamall í þjón-
ustu nýlendustjórnvalda, varö lög-
regluforingi og sendur til bresku
nýlendunnar Burma.
Fljótlega komst hann aö raun
um aö „hinir innfæddu” stæðu
honum nær en breskir kollegar
hans sem eyddu flestum kvöldum
í spilavítum. Orwell þótti þaö
glæpsamlegt athæfi aö lífláta fá-
tæka Burmabúa fyrir þá sök eina
aö hafa kvartað undan nýlendu-
áþjáninni.
Þessi hávaxni, renglulegi maö-
ur með athugul augu og langt,
mjótt andlit lét nýlendustarfið
sigla lönd og leið áriö 1927 og sett-
ist aö i París. Hann lifði á því sem
hann hafði nurlað saman og skrif-
aði greinar sem enginn vildi birta.
Þegar spariféð var búiö dró hann
fram lífið meö því að taka aö sér
einkakennslu. Hann bjó í ódýru
húsnæöi og vann aö ritun bókar
sem út kom 1933.
I bókinni „Down and out in
London and Paris” (Viö kröpp
kjör í London og París) lýsir hann
lífi fátæka fólksins eins og hann
hafði kynnst því. Hann hryllir við
fátæktinni, en ásakar engan, gefur
aðeins lýsingu á ástandinu. Samt
sem áður felst í lýsingunni ásök-
un, höfundurinn verður að brjóta
heilann um stjórnmál og gerist
jafnaöarmaöur.
Hann hikar viö að vingast við
fólk, er álappalegur í útliti og
feiminn. En skarpar ádeilugrein-
ar hans, oft meö þungum háðs-
glósum, vekja athygli og sífellt
fleiri tímarit sækjast eftir þeim til
birtingar.
Arið 1936 giftist hann skoskri
konu, Eileen O’Shaughnessy. Þau
eignast ekki barn saman en ætt-
leiða síðar son. Þau eru bæöi lok-
aöar manneskjur og eiga ekki auö-
velt með að ræða tilfinningamálin.
En í litlu íbúöinni í miöri London,
þar sem oft er kalt aö vetri til, hef-
ur Orwell loks eignast sitt eigið
heimili.
Ari síðar fer hann til Spánar,
ekki sem stríðsfréttaritari eins og
Hemingway heldur til aö berjast í
borgarastríöinu. Hann gerist
sjálfboðaliði hjá POUM, spönsk-
um flokki vinstri róttæklinga. Líkt
„Stóri bróðir fylgist með þér"
„Stóri bróðir fylgist með þér"
18 Vlkan 8. tbl.