Vikan - 26.07.1984, Blaðsíða 51

hlátrí og grátí

Geturðu ekki grátið?
Leikarar þurfa stundum
að gráta án þess að vera í
skapi til þess — og þó, það
er hægt að framkalla alvöru-
grát:
1. Dragðu inn kviðvöðvana
og ýttu á þá um leið þannig
að allur kviðurinn spennist
og vöðvarnir harðni.
2. Andaðu ótt og títt — með
taktföstum hætti.
3. Hugsaðu um eitthvað sem
veldur þér sorg eða trega.
(Athugaðu að þótt þær
minningar séu sterkar virka
sorglegar senur úr kvik-
myndum eða bókum alls
ekki.)
4. Allir horfa niður þegar
þeir gráta. Einblíndu á ein-
hvern blett á gólfinu (til
dæmis smápening) og úti-
lokaðu allt annað í sjónmáli.
5. Einbeittu þér að þeirri
mynd sem þú hefur af
þessum sorglega atburði
eða minningu sem þú hefur
valið og ímyndaðu þér siðan
hvernig þú mundir bregðast
við núna.
tilfinningar komi harðar niður á
körlum en konum, líffræðilega séð
— viðbrögð karlmannslíkamas við
streitu eru öflugri.
„Þegar vandi steðjar að,” segir
Levenson, „reynir konan að fá
karlinn til að glíma við orsakir
vandans.” En karlar vilja fremur
bregðast við af sáttfýsi — eða, ef
þaö gengur ekki, þeir draga sig
inn í skelina.
Aðspurður hvernig deilur leyst-
ust í hamingjusömum hjónabönd-
um sagði Levensen: „Bæði gera
ráð fyrir svigrúmi til aö reiðast og
greina á um ýmis mál — og þau
reyna bæði að sjá hlutina augum
hins aðilans. En þau láta
deilurnar aldrei magnast svo að
þær verki eyðileggjandi á sam-
búðina.”
Ekki getum við fjallaö um hlát-
urinn án þess að minnast líka á
grátinn. Dr. William Frey við St.
Paul-Ramsey sjúkrahúsið í
Minnesota í Bandaríkjunum hefur
lengi stundað rannsóknir á
þessum eðaldropum — tárunum.
Það er meira aö segja til sérstakt
heiti á faginu: lacrimology
(„lacrima” er latneska orðið fyrir
tár).
Tárafræðingar höfðu lengi vel
aðeins einn hlut á hreinu: það er
mannlegt að gráta. Mannskepnan
ein — homo sapiens getur grátið
og þannig látið í ljósi tilfinningar
— gleði, sorg, sárindi eða geðs-
hræringu. Stundum drýpur hinn
dýrmæti vökvi úr augum dýra en
ekki af neinum æðri ástæðum.
Jafnvel sagan um hræsnisfullu
krókódílatárin er röng, þau
fræknu skriðdýr gráta ekki
fölskum meðaumkunartárum yfir
fórnarlömbum sínum. Það rennur
einfaldlega úr augnakrókunum
vegna þess að munnvatns- og
tárakirtlar kjaftstórra skriðdýr-
anna liggja þétt saman. Þegar
krókódíll fær vatn í munninn fær
hann líka tár í augun.
Samstarfsmaður tára-
fræðingsins Frey, Margaret
Crepeau læknir, rannsakaði 100
manns með streitueinkenni.
Helmingur fólksins þjáðist af
magasári, hinn helmingurinn af
ristilbólgum. Niðurstaða rann-
sóknarinnar var sú að þessir
sjúklingar grétu minna en gengur
og gerist hjá heilbrigðu fólki. Að
auki töldu flestir þeirra að grátur
væri einkenni á veikgeðja fólki og
fannst þaö rangt að gráta.
Veikindi þessa fólks koma heim og
saman við athuganir dr. Frey,
hann hefur meira að segja gengið
svo langt að lýsa yfir í fagtíma-
ritinu Medical Tribune: „Sá sem
ekki grætur deyr fyrr en ella. ”
Rannsóknir Frey og félaga
hafa leitt í ljós að þaö er munur á
tárum af völdum einhvers hugar-
ástands, til dæmis sorgar, og tár-
um af völdum laukskurðar.
Eggjahvítuefni eru áberandi
meiri í tilfinningatárum. Vísinda-
mennirnir vonast til að finna leiðir
til að greina tilfinningaástand
með því að efnagreina tárin og
ekki síður aö komast að raun um
hvaða lífefnalegu hlutverki tárin
gegna.
Umfangsmikil rannsókn á gráti
300 manna hóps, þar sem þátt-
takendur færðu „grát-dagbók” í
einn mánuð, sýndi eins og við var
að búast að karlar gráta minna en
konur. Nær því helmingur karl-
anna felldi ekki eitt einasta tár á
þessum 30 dögum en 94%
kvennanna gátu skráð tárvota
harma. Mikilvægust þótti vísinda-
mönnunum þó sú niðurstaða aö
langflestum fannst að þeim liði
mun betur eftir aö hafa grátið.
Þetta þykir benda til þess að meö
tárunum skilji líkaminn út
skaöleg efni á sams konar hátt og
útskilnaður fer fram viö hægðir,
þvaglát og svitun. Þess vegna
verður nú grafist fyrir um efna-
samsetninguna og lífefnalegt hlut-
verktáranna.
„Frá því í barnæsku lærum viö
að fela tilfinningar okkar fyrir
öðrum,” segir tárafræðingurinn
dr. Frey. „Þetta gengur oft svo
langt að við könnumst sjálf ekki
við tilfinningarnar. Hjá karlmönn-
um er algengt aö þeir geri sér ekki
grein fyrir því í hvernig skapi þeir
eru, að þeim sé skapi næst að
grenja. Fyrir það gjalda þeir meö
streitutengdum sjúkdómum. Þau
skaðlegu efni, sem hrannast upp
við tilfinningalegt álag, skiljast út
meötárunum.”
30. tbl. Vikan 51