Vikan - 08.05.1986, Blaðsíða 28

Foreldrar
Til þess að heyra hver afstaða
foreldra væri til kynferðisfræðslu
barna og unglinga leituðum við til
Þórdísar Bjarnadóttur sem er full-
trúi í Foreldrafélagi Réttarholts-
skóla. Þórdís kvaðst vitanlega ekki
getað talað fyrir munn allra for-
eldra en var fus að segja sínar eigin
skoðanir á málinu.
- Veist þú hvað kennt er og
hvernig kynferðisfræðsla þíns
barrjs fer fram í skólanum?
„Eg veit hvað fjallað er um en
hef elcki fylgst neitt sérstaklega
með kynierðisfræðslunni. Mer
finnst ágætt það sem kennt er en
kynferðisfræoslan í heild nokkuð
takmörkuð. Þar vantar margt sem
tengist ábyrgð og siðfræði. Það er
mjög mikilvægt að unglingar geri
sér grein fyrir ábyrgo kvnlífsms.
Ég tel hiklaust fulla þört á svona
fræðslu en hún mætti gjarna vera
í fleiri og yngri bekkjum."
- Hefur þitt barn rætt við þig
um það sem fjallað hefur verið um
í skólanum?
„Ekkert sérstaklega. Dóttir mín
hefur alltaf fengið fræðslu heima
fyrir hjá okkur foreldrunum. Þessi
mál hafa aldrei verið neitt tabú og
rædd eftir þörfum. Þegar fjaðrafok-
ið varð út af bókinni nér á dögun-
um [Þú og égl þá keyptum við hana
til að athuga hvað væri í henni sem
athugavert væri. Satt að segja
fannst mér þetta mjög góð bók og
feikilega margt í henm, meðal ann-
ars komið mikið inn á ábyrgð og
siðfræði kynlífsins.“
- Hefur þú nokkuð rætt við eða
heyrt á öðrum foreldrum hvað þeim
finngt um svona fræðslu?
„Ég hef ósköp lítið rætt þetta og
ekkert heyrt um það, hvorki já-
kvætt ne neikvætt. Þetta er
vandmeðfarið og viðkvæmt mál.
Kennarar og foreldrar eru því
margir frekar smeykir við að taka
á þeim. Kennarar þyrftu auðvitað
ao vera sérmenntaoir á þessu sviði,
rétt eins og við þurfum sérmennt-
aða kennara til aæmis í tónmennt
og myndmennt. Þetta er sjálfsagt
ekkert vandamál í stóru skólunum
hér í Reykjavík en mjög víða úti á
landi í minni skólum er það. Mér
finnst að ef kennarar treysta sér
ekki til að annast þessa kennslu
þá ættu þeir að geta leitað til heil-
brigðisytirvalda. Læknar og hjúkr-
unarfræðingar eru áreiðanlega
þeir sem helst gætu fiallað um þessi
mál á hispurlausan nátt.“
Úti á landi
Þegar haft var samband við
skólastjóra í skóla úti á landi kom
fram að aðeins væri komið inn á
kynfræðslu í sambandi við líffræð-
ina. Það væri þó með hana eins og
svo margt sem ekki væri kveðið
fast á um í námskrá, hvað og hverj-
ir ættu að kenna, að hún vildi oft
detta á milli stólanna. Menntun
kennara er mismunandi og það
treysta sér hreinlega ekki allir til
að fara í þessi mál. I skóla viðkom-
andi skólastjóra eru tuttugu
nemendur á viðkvæmum aldri á
heimavist og þrýsti skólastiórinn á
að læknir fra nærliggjandi kaup-
túni kæmi og fræddi um þessi mal.
Þannig hélt læknirinn emn fyrir-
lestur fyrir 7„ 8. og 9. bekk en ekki
var talin ástæða til að fara neðar.
Þetta dæmi er ef til lýsandi fyrir
hvernig kynferðisfræðslu er háttað
í smærri skólum.
Hið opinbera
Eitt af því sem heilbrigðisyfirvöld
hafa gert til að efla kynferðis-
fræðslu er stofnun kynfræðslu-
deildar Heilsuverndarstöðvar
Reykjavíkur sem tók til starfa árið
1975. Við deildina starfa læknir,
ljósmóðir, þrírhjúkrunarfræðingar
og ritari. Markmiðið með starfsemi
deildarinnar er að veita fræðslu um
kynferðismál og getnaðarvarnir til
þess að koma megi í veg fyrir ó-
tímabæra þungun.
Deildin er opin einu sinni í viku,
á mánudögum frá 16:15 til 18:00.
Þangað leita um eitt þúsund manns
á án. Þar má fá allar upplýsingar
sem óskað er varðandi kynhf, getn-
aðarvarnir og kynsjúkdóma. Þar
liggia frammi ókeypis bæklingar
lanalæknisembættisins um getnað-
arvarnir og kynsjúkdóma. Þar er
einnig hægt að fa að glugga í þær
L.
kynfræðslubækur ætlaðar ungl-
ingum sem til eru á íslensku.
Stúlka getur fengið lyfseðil fyrir
pillunni á deildinni, en gengst áður
undir læknisskoðun. Einnig er
hægt að fá hettu, en lykkju aðeins
eftir tilvísun læknis, hjúkrunar-
fræðings eða félagsráðgjafa.
Margfalt fleirí stelpur en strákar
leita til deildarinnar. Nokkuð er
um að pör komi saman á kyn-
fræðsludeildina og ætti ungt fólk
ekki að hika við að leita þangað
og fá sameiginlega svör við spurn-
ingum varðandi Kynlífið.
Annar þáttur kynfræðsludeild-
arinnar er að útvega skólahjúkr-
unarfræðingum, kennurum og
öðrum þeim sem annast kynfræðslu
í skólum efni og gögn til notkunar
við kennsluna ef slikt er ekki til í
viðkomandi skóla.
Lesefni
Margt ungt fólk hefur um dag-
ana fengið alla sína kynfgrðis-
fræðslu úr bókum. Urval
kynfræðslubóka hefur þó löngum
verið fátæklegt, en í seinni tíð nef-
ur ræst úr með útkomu nokkurra
vandaðra bóka um mannslíkamann
og kynferðismál.
Ekki henta allar þessar bækur
unglingum jafnvel. Em af þeim sem
kunnugir mæla helst með er bókin
Við erum saman eftir Kiroti Berg-
en, gefin út hjá Iðunni 1981. Bókm
fjallar um líffræðilega og félagslega
þætti kvnlífsins og veitir svör við
margs konar vangaveltum ungl-
inganna. Bókin Þú og ég eftir
Derek Llewellyn-Jones kom út hjá
Máli og menningu 1985. Sú bok
fjallar mjög ítarlega um hina ýmsu
þætti kynlífsins og í henm eru
verkefni. Margir telja hana þó
henta betur eldri unglingum en
þeim yngri. Eins og marga rekur
eflaust minni til varð nokkurt
uppistand þegar sú bók kom út
vegna þess að nefnd á vegum
fræðsluráðs Reykjavíkur mælti
ekki með því að bokin yrði keypt
á skólabókasöfn borgarinnar.
Æska og kynlíf eftir sænska lækn-
inn.John Takman kom út hjá Erni
og Örlygi 1978. Bókin er gagnleg
lesning en þegar komin nokkuð tfl
ára sinna og í lienni er til að mynda
ekkert um sjúkdóma eins og herpes
og.eyðni (AIDS).
I Nýja kvennafræðaranum, sem
kom út hjá Máli og menningu 1981,
er fjallað ítarlega um kvenlíkam-
ann, kynlíf kvenna, meðgöngu og
fæðingu, fóstureyðingu, getnaðar-
varnir, konur sem kynverur og
fleira. Bókin er ekki sltrifuð fyrir
unglinga, en er engu að síður gagn-
leg handbók fyrir allar kynþroska
konur.
Landlæknisembættið hefur látið
vinna og dreifa bæklingum um
getnaðarvarnir og kynsjúkdóma.
Auk áðurtalinna hófea eru til
nokkrar kynfræðslubækur sem
ætlaðar eru fullþroská fólki. Þær
bækur eru þó skaðlaus lesning
unglingum sem fengið hafa undir-
stöðufræðslu og áhuga hafa á að
lesa meira um hina ýmsu þætti
kynlífsins.