Vikan - 30.07.1987, Side 38

maður á Tímanum. Mér finnst að vissu
leyti sami sjarminn yfir starfi aðstoðar-
manns ráðherra og mér fannst yfír
blaðamannsstarfinu. í því þurfti maður
að setja sig inn í mörg ólík mál. Blaða-
maður þarf að fylgjast með hræringum
í þjóðfélaginu, það þarf aðstoðarmaður
ráðherra líka að gera. Þessi tvö störf
skipa því sérstakan sess í huga mínum.“
- Þú ert sem sagt óhemju forvitin.
„Já, ég hugsa það.“
ars að fikniefnaneyslu tengdust ýmis
önnur afbrot, vændi, innbrot, meiðingar
og fleira, eins og oft á tíðum á sér stað
erlendis. Fulltrúi Fíkniefnadómstólsins
sagði hins vegar að þau mál, sem hefðu
kornið til kasta dómstólsins, tengdust
sjaldnast annarri afbrotastarfsemi, þetta
væri í flestum tilvikum hópur neytenda
sem tæki sig saman um að flytja efni til
landsins og selja til að fjármagna eigin
neyslu.
nota önnur vímuefni. Við verðum að
hafa það hugfast að undantekningarlítið
neyta menn áfengis og reykja áður en
þeir nota sterkari efni eða reykja
kannabisefni. Það þarf því að kenna
krökkunum að segja nei í hópi félaga.
I þessum nýju fræðsluhugmyndum er
talið nauðsynlegt að kennarinn sjálfur
annist fræðsluna svo að fræðsla um
ávana- og fikniefnamál verði eðlilegur
þáttur skólastarfsins.“
ú sagðir þú áðan að það væri
hald manna að sú fræðsla, sem
hingað til hefur verið í skólakerf-
inu, hafi ekki skilað þeim árangri
sem vonast var til.
„Já, það er rétt. En menn trúðu því
staðfastlega að nóg væri að benda á
skaðsemi áfengis og fikniefna. Sænskur
sérfræðingur, sem hér var í fyrra, sagð-
ist oft hafa fundið efasemdir hjá fólki
þegar hún kynnti þær niðurstöður rann-
sókna sinna að fræðsla um skaðsemi
dygði ekki til. Þá kvaðst hún gjarna
hafa spurt hvort menn tryðu niðurstöð-
um rannsókna um skaðsemi reykinga.
Fólk játti því yfirleitt en viðurkenndi
að þrátt fyrir þá vitneskju hefði það
byrjað að reykja. Sama gildir hér. Þótt
ég vilji ekki draga úr gildi almennrar
frteöslu og forvarnarstarfs verðum við
að hafa í huga þá hættu sem er á að svo
almennar aðgerðir nái ekki til þeirra sem
helst þurfa á þeim að halda. Forvarnar-
starfið nær kannski allra síst þess kjarna
unglinga sem á við verulegan vanda að
stríða, til að mynda slæm uppvaxtarskil-
yrði sem valda þvi að þeir sækja ekki
skóla eða fylgjast hvorki með í skólan-
um né umræðu í fjölmiðlum. Því kann
fræðsla að fara fyrir ofan garð og neðan
hjá þeim unglingum sem líklegastir eru
til að verða þyngsti hópurinn í framtíð-
inni. Það eru þessir krakkar sem eiga
hvað mest á hættu. Við veltum mikið
vöngum í nefndinni yfir hvernig væri
hægt að ná til þessa hóps.
Við lögðum líka fram tillögur um úr-
bætur í fangelsismálum. Þar er átaks
þörf. Það þarf að gefa föngum kost á
endurhæfingu og nárni svo þeir séu
reiðubúnir að takast á við daglegt líf.
Það er oft talað um að afbrotamenn séu
ekki reiðubúnir að takast á við sín
vandamál en einhver hluti hópsins er
það ábyggilega. Ég kynntist til dæmis í
þessu starfi fyrrverandi fanga sem hafði
verið mjög djúpt sokkinn í neyslu ávana-
og fikniefna. Hann hafði fengið hjálp,
meðal annars frá starfandi fangelsissál-
r
forsætisráðuneytinu var Helgu falið
að stjórna framkvæmdanefnd sem
ríkisstjórnin setti á laggirnar til að
samhæfa aðgerðir í baráttunni gegn
útbreiðslu og notkun ávana- og fikni-
efna. Nefndin var formlega skipuð þann
15. maí 1986 og lauk störfum nú í apríl.
í nefndinni sátu fulltrúar þeirra sjö
ráðuneyta sem með einum eða öðrum
hætti tengjast fikniefnamálum. Það eru,
auk forsætisráðuneytis, dómsmála-,
menntamála-, heilbrigðismála-, félags-
mála-, íjármála- og utanríkisráðuneyti,
auk fulltrúa frá biskupsembættinu. „Við
sem störfuðum í nefndinni reyndum að
heimsækja sem flestar stofnanir og tala
við fólk á vettvangi og kynnast málinu
þannig af eigin raun. Ég fór til dæmis
ásamt starfsmanni nefndarinnar, Aldísi
Yngvadóttur afbrotafræðingi, á vakt
með fikniefnalögreglunni eina nótt. Við
heimsóttum meðferðarstofnanir,
sjúkrahús og félagsmálastofnun. Auk
þess ræddum við við fulltrúa ýmissa
áhugamannasamtaka og sérfræðinga
sem starfa á þessu sviði. Niðurstöðum
nefndarinnar söfnuðum við saman í
skýrslu. í henni er saman kominn mik-
ill fróðleikur um fikniefnamál hér á
landi.“
- I framhaldi af því, hver virðist þér
staða þessara mála vera hér á landi?
„Mér finnst mjög áberandi hvað menn
nreta stöðuna á ólíkan hátt og það verð-
ur að viðurkennast að ekki liggja fyrir
fullnægjandi upplýsingar um umfang
vandans. Til dæmis er mjög á reiki hver
sé raunverulegur fjöldi fikniefnaneyt-
enda hér á landi.
Ég held að það sé afskaplega gagnlegt
að opinberir aðilar og félagasamtök,
sem ijalla um þessi mál, ræði saman og
beri saman bækur sinar. í tilefni af út-
komu skýrslu nefndarinnar hélt hún
námsstefnu í samvinnu við Blaða-
mannafélag íslands. Þar komu glögg-
lega fram mismunandi viðhorf manna
til vandans. Sem dæmi má nefna að einn
fyrirlesarinn lagði út af því meðal ann-
Margar þeirra tillagna sem nefnd-
in skilaði ríkisstjórninni hafa
þegar hlotið jákvæða afgreiðslu,
einkum tilögur okkar á sviði
fræðslu og forvarna. En af þvi ég var
að ræða um mismunandi hugmyndir
manna um útbreiðslu á notkun ávana-
og fíkniefna hér á landi get ég nefnt eina
af tillögum nefndarinnar sem ég tel mjög
brýnt að komist í framkvæmd. Við lögð-
um til að við félagsvísindastofnun
Háskóla íslands yrði ráðinn sérfræðing-
ur sem hefði það hlutverk að sinna
rannsóknum á útbreiðslu á sviði ávana-
og fíkniefnamála hér á landi. Við teljum
afar brýnt að rannsóknir á þessu sviði
verði betur samræmdar og að við sem
bestar rannsóknarniðurstöður sé að
styðjast þegar ákvarðanir eru teknar um
opinberar aðgerðir og opinbera stefnu-
mótun.
Eitt af þvi sem síðasta ríkisstjórn sam-
þykkti varað til menntamálaráðuneytis-
ins yrði ráðinn sérstakur félagsmálafull-
trúi til að stuðla að öflugu
æskulýðsstarfi í skólum. Þessa dagana
er líka unnið af kappi við gerð fræðslu-
efnis í fíkniefnavörnum. Við vorum svo
heppin að fá kennslúefni frá alþjóða-
samtökum Lions. En þó að efnið komi
tilbúið upp í hendurnar á okkur þarf
að þýða það og staðfæra þannig að það
henti islenskuni aðstæðum. Um þessar
mundir er unnið af kappi við þetta verk-
efni og búið að samþykkja að ráða
sérfræðing sem hafa á umsjón með fikni-
varnarátakinu í skólunum.
Þessi fræðsla byggist á öðrum grunn-
hugmyndum en sú hræðslufræðsla sem
hingað til hefur verið stunduð á þessu
sviði. En það er hald manna að sú
fræðsla hafi nrisst marks, hafi kannski
i besta falli skilað engu en í sumum til-
vikum orðið lil að vekja forvitni.
Lions-Quest fræðsluefnið byggist meðal
annars á því að styrkja sjálfsvitund ungl-
inganna og fá þá til að standast þann
félagslega þrýsting sem oft verður til
þess að þeir byrja að drekka, reykja eða
38 VI KAN 31. TBL