Vikan


Vikan - 05.10.1989, Blaðsíða 27

Vikan - 05.10.1989, Blaðsíða 27
BARNEIGniR ófrjóa, „taka sig úr sambandi" eins og það er oft kallað í daglegu tali, geta verið margar og margvíslegar og er ýmist að konurnar eru barnlausar eða hafa þegar eignast eitt eða fleiri börn. Stundum er um að ræða sjúkdóma eða vansköpun sem miklar líkur eru á að erflst og konan vill ekki taka áhættuna af því að eignast af- kvæmi. í öðrum tilvikum getur meðganga og feðing verið konunni hættuleg vegna sjúkdóma eða fötlunar ellegar að miklar líkur eru taldar á að fóstrið geti skaðast. Félagslegar ástæður, sem mæla gegn fjölgun, geta og verið margs konar. Nokk- uð algengt er að kona þoli illa getnaðar- varnir eins og pillu og lykkju og velji því að fara í óffjósemisaðgerð. Þá er til í dæm- inu að kona taki einfaldlega þá ákvörðun að eignast ekki börn. Ástæður karlmanna eru þær sömu og kvennanna þegar um er að ræða hjón sem taka sameiginlega ákvörðun, það er konan tekur oft á sig að gangast undir ófrjósemisaðgerð, jafnvel þegar vandinn liggur í raun eingöngu hjá karlmanninum. Tíðni ófrjósemisaðgerða Eins og við mátti búast fjölgaði óffjó- semisaðgerðum mjög eftir að nýju lögin tóku gildi. Árið 1975 eru aðgerðirnar 201, 435 1976 en árið 1986 eru þær orðnar 660. Ófrjósemisaðgerðir eru langalgeng- astar meðal kvenna á aldrinum 35-40 ára (194 árið 1987), þá á aldrinum 40—44 ára (158) og 30—34 ára (121). 31 kona á aldr- inum 20—29 ára gekkst undir ófrjósemis- aðgerð árið 1987 og 30 konur á aldrinum 45-54 ára. Á árabilinu 1975 til 1986 gengust alls yflr fjögur þúsund konur undir ófrjósemis- aðgerð. Samkvæmt upplýsingum úr skýrslu Landlæknisembættisins, sem Sig- ríður Vilhjálmsdóttir þjóðfélagsfræðingur tók saman árið 1985, „ ... má ætla að mik- ill meirihluti þessara kvenna sé enn á barneignaraldri. Miðað við að 90% þeirra séu nú á aldrinum 15—49 ára samsvarar það því að rúm 6% kvenna á þessum aldri noti ófrjósemisaðgerð sem sína getnaðar- vörn.“ í áðurnefndri athugun læknanna Jóns Hilmars Alfreðssonar, Páls Ágústssonar og Jóns Þ. Hallgrímssonar kemur fram að langsamlega stærstur hluti þeirra kvenna sem gengust undir aðgerð á árunum 1976-79 áttu 3 börn eða fleiri eða 85,5% og 32,8% kvennanna áttu flmm börn eða fleiri. Aðeins 19 konur áttu ekkert barn og þar af voru 17 sem voru yngri en 25 ára og höfðu gengist undir aðgerðina af læknis- fræðilegum ástæðum. Fjöldi ófrjósemisaðgerða miðað við íbúatölu er næstmestur á íslandi af Norðurlöndunum, næst á eftir Danmörku. Hlutur karla hér á landi hefur mestur orð- ið 8,7% af heildinni árið 1979 en þeim hefur fækkað síðan og árið 1987 voru ófrjósemisaðgerðir karla 5,4% af heildar- fjölda aðgerða. í Danmörku og Svíþjóð er þetta hlutfall 30—40% af heildinni þannig að af þessu má sjá að íslenskir karlmenn kjósa frekar að láta konurnar um þessa hlið málanna en frændur þeirra annars staðar á Norðurlöndum. Erfið ákvörðun Rúmlega fimmtug kona, sem gekkst undir ófrjósemisaðgerð þegar hún var 39 ára gömul, svarar því til að það hafl ekki verið sér erfið ákvörðun. Hún átti þrjú börn með eiginmanni sínum og var það yngsta þá 13 ára. Þegar hún gekk með yngri börnin tvö þjáðist hún af alvarlegum fylgikvillum. Var líf barnanna í hættu við fæðingu og henni eindregið ráðið ffá því • Fjöldi ófrjósemis- aðgerða miðað við íbúatölu er nœstmestur ó íslandi af Norðurlöndunum. • Á örabilinu 1975 til 1986 gengust alls yfir fjögur þúsund konur undir ófrjósemisaðgerð. • Ófrjósemisaðgerðir eru hvorki fullkomlega öruggar né hœttulausar fremur en aðrar aðgerðir. • 90 prósent kvennanna, sem létu gera ó sér ófrjósemisaðgerð, eru ónœgðar með aðgerðina. að eignast fleiri börn. Hún ákvað strax við feðingu þriðja barnsins að taka þessar ráð- leggingar til greina en varð barnshafandi aftur löngu síðar þar sem getnaðarvarnir höfðu brugðist. Þá gekkst hún undir fóst- ureyðingu og ófrjósemisaðgerð um leið. „Fóstureyðingin tók töluvert á mig and- lega en ófrjósemisaðgerðin ekki. Ég var orðin þetta fullorðin og átti þrjú börn. Ég minnist þess heldur ekki að hún hafi haft neinar breytingar í för með sér á iíðan minni nema þá að það var mikill léttir að þurfa ekki lengur að hafa áhyggjur af því að verða ófrísk." Tæplega fertug kona, sem gekkst undir ófrjósemisaðgerð fyrir tveimur árum, seg- ir svo frá: „Ég hafði eignast fjögur börn með stuttu millibili. Ég þoldi hvorki pill- una né lykkjuna og það gekk illa að reiða sig á aðrar getnaðarvarnir. Ég leitaði til læknis og ræddi við hann um möguleikann á því að láta taka mig úr sambandi. Ég hafði reyndar hugleitt það áður en yngsta barnið mitt fæddist en vildi þá ekld láta verða af því. Ég get ekki neitað því að þetta var mér erfið ákvörðun. Ég velti þessu lengi fyrir mér og talaði við mann- inn minn um málið. Að lokum ákvað ég að láta verða af þessu. Núna er ég fyllilega sátt við að hafa gert þetta - ég geri mér þó grein fyrir að aðstæður mínar gætu hugs- anlega breyst þannig að ég vildi eignast fleiri börn, en ég tel það mjög ólíklegt. Ég er mikið fýrir börn og stundum, þegar ég sé ófríska konu eða fólk með smábörn, fe ég smásting í magann því mig langar alltaf í lítið! En það er bara smástund og ég held að margar konur hugsi svona en það er ekki hægt að halda áfram endalaust. Það er erfltt og dýrt að eiga mörg börn í þessu þjóðfélagi ef maður vill sjá almennilega fyrir þeim og það er erfitt að vinna úti frá mörgum börnum. Ég er komin aftur út á vinnumarkaðinn eftir langt hlé og hef gaman af því sem ég er að gera.“ í títtnefndri könnun læknanna þriggja kemur fram að um 90% kvennanna, sem létu gera á sér ófrjósemisaðgerð, eru ánægðar með aðgerðina en aðeins 3% óánægðar. Tæplega helmingur telur kynlíf sitt betra á eftir og um sami fjöldi óbreytt. Um 5% kvennanna telja kynlíf sitt hafa versnað. Sömuleiðis telja flestar konurnar að andlegt ástand sitt sé óbreytt eða hafi breyst til batnaðar en um 7% telja það hafa versnað við aðgerðina. Læknarnir benda á að algengt sé að gera ófrjósemisaðgerðir í lok þungunar, það er eftir fóstureyðingu, fæðingu eða keisara- skurð, og þá geti verið að viðhorf kvenna til barneigna í framtíðinni sé annað en þegar frá líði. Einnig telja þeir hæpið að gera ófrjósemisaðgerð hjá yngri konum en 35 ára nema mikið liggi við. Alvarlegustu „eftirköst" ófrjósemisað- gerða eru í tilfellum þegar aðstæður fólks breytast, til dæmis í tilfellum þar sem hjón skilja eða maki deyr og gifst er á nýjan leik. Konan eða karlinn, sem áður hafði talið víst að hún eða hann kærði sig ekki um að eignast fleiri börn, vill nú gjarna eiga barn með nýja makanum. Kona á þrítugsaldri segir svo frá: „Maðurinn minn hafði átt þrjú börn með fyrri konunni sinni og eftir það ákváðu þau að eignast ekki fleiri og hann fór í aðgerð. Síðan skildu þau skömmu seinna. Hann hefur farið í aðgerð til þess að reyna að láta setja sig aitur í samband en það hefur ekki gengið. Auð- vitað langar okkur að eignast börn saman og þetta hefur verið mjög erfitt. Ég ásaka hann ekki fyrir það sem gerðist áður en við kynntumst en mér finnst samt að fólk ætti að hugsa sig mjög vel um áður en það fer í svona aðgerðir." □ Heimildir: 1) Viðtal við Auðólf Gunnarsson kvensjúkdómalækni. 2) Guðrún Sigríður Vilhjálmsdóttir: Fóstureyðingar 1976- 1983. Helstu breytingar í kjölfar laga nr. 25 1976. (Kafli 10: Óffjósemisaðgerðir.) Útg. Landlæknisembættið. 3) Jón Hilmar Alfreðsson, Jón Þ. Hallgrímsson, Páll Ásgeirs- son: Öfrjósemisaðgerðir á Kvennadeild Landspítalans árin 1975-1979. Læknablaðið 69, 339-342, 1983- 20. TBL, 1989 VIKAN 27
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54

x

Vikan

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Vikan
https://timarit.is/publication/368

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.