Vikan - 02.11.1989, Side 20

Norska skáldkonan Margit
Sandemo, sem öðlast
hefur miklar vinsældir fyrir
sögurnar af ísfólkinu, hóf
nýverið að skrifa fyrir
Vikuna um dulræn fyrir-
brigði, en dulrænir hæfi-
leikar skáldkonunnar eru
vel þekktir. Hér skrifar hún
athyglisverða grein um
álfa og aðrar kynjaverur.
Hún segist sjálf hafa séð
slíkt með eigin augum og
lýsir þeirri reynslu sinni í
greininni.
TEXTI: MARGIT SANDEMO
ÞÝÐING: BJARNI ÁRNASON
Ef ég á að vera algerlega heiðarleg
þá trúði ég sjálf ekki á huldufólk
og álfa þar til fyrir faeinum árum
að ég sá álf með eigin augum.
Við vorum nokkur saman, félagar í lista-
klúbbi, sem vorum að skoða gamalt hús
sem er að finna í byggðasafhinu í Valdres.
Þegar við komum inn í stofúna, sem er
mörg hundruð ára gömul, var ég fremst í
hópnum og þá sá ég hálfs metra háa veru
stökkva niður af eldstæðinu, niður á eldi-
viðarkassann og þaðan niður á gólf. Mér
fannst eins og ekkert væri eðlilegra og
hugsaði ekki einu sinni út í að benda hin-
um á þetta en þau höfðu nú dreift sér um
stofuna. Þessi smávaxna vera, sem var
kubbsleg og frekar klunnaleg, var grá-
klædd og leit helst út eins og dökkur
skuggi. En þetta var mennsk vera og ég
fann ekki til neins ótta því ffá henni bárust
vinsamlegir straumar. Hún sveif yfir gólfið
og hvarf að lokum á bak við eina konuna í
hópnum. Þá var ég viss um að enginn
hinna hafði séð hana. Þegar við komum út
sagði ég hinum ffá því sem ég hafði séð en
allir tóku þessu bara sem skemmtilegri
draugasögu.
Tengdamóðir mín, sem alls ekki er
þekkt fyrir að ýkja eða fara með fleipur,
hafði líka séð eitthvað þessu líkt þegar hún
var ung. Hún sagðist hafa séð sex til átta
álfa sem dönsuðu í tunglskininu á hlöðu-
gólfinu á bænum þar sem hún átti heima
sem barn. Þegar hún sagði mér frá þessu
atviki vissi ég ekki hvort ég átti að trúa
henni en nú veit ég að hún sagði satt. Bú-
álfar eru til og þeir hafa verið hér miklu
lengur en við mennirnir, sennilega allt frá
örófi alda.
Hvernig hefði fyrsta fólkið, sem flutti til
norðurhjarans, getað spjarað sig ef það
hefði ekki búið í nánu sambýli við náttúru-
öflin og haft þau til að styðja sig við. Mann-
eskjan hefur alltaf reitt sig á einhver sterk-
ari og æðri öfl. Slíkt er að finna í trúar-
brögðum um allan heim. En hvað var það
sem fyrstu mennirnir í þessum norðlægu
héruðum upplifðu með sínum skörpu
skilningarvitum. Ég held að þeir hafi séð
náttúruvættina sem voru til allt í kringum
þá.
Við skulum slá því föstu að álfar, dverg-
ar og aðrar náttúruvættir séu til. Hvemig
íeist þeim á það þegar maðurinn fluttist
búferlum inn á landsvæði sem hingað til
hafði eingöngu tilheyrt þeim. Fmmbyggj-
arnir drógu sig í hlé en hafa samt eflaust
reynt að ná sambandi við hina nýju íbúa.
Þeir tóku vel á móti því fólki sem var þeim
vinsamlegt en ef á þá var ráðist hefhdu
þeir sín grimmilega, lokkuðu til sín ung-
lingsstúlkur, firrtu karlmenn vitinu og
ærðu búfénað.
Einhverjum finnst þetta kannski bara
vera hjátrú. Ég væri líka þeirrar skoðunar
ef ekki hefði komið til álfurinn sem ég tal-
aði um hér að ffarnan og margt fleira sem
ég hef upplifað en ekki getað skýrt út. Ef
ég tryði ekki á álfa og væri ekki sannfærð
um að þeir væm til væri það ósvífni af mér
að skrifa þetta.
Að fara út og hrópa á álfana
Fyrstu kynslóðir fólks í Noregi hljóta að
hafa búið í nánu sambýli við álfana. Þegar
fólki fjölgaði of mikið minnkaði samband-
ið og með tæknivæðingunni, sem rutt hef-
ur sér til rúms á síðustu öld, er sambandið
nánast orðið að engu. En búi maður um
tíma einn úti í náttúmnni líður ekki á
löngu þar til skilningarvitin örvast á ný og
sambandið styrkist. Fyrst sér fólk í svip
eitthvað sem það veit ekki hvað getur ver-
ið en áður en langt um líður finnur það að
það er ekki eitt lengur. Það getur líka gert
eins og ég og farið út í skóg og hrópað á
álfana. Aldrei í mínu lífi hef ég fúndið fýrir
annarri eins spennu, hvert augnablik var
sem eilífð. Það geri ég aldrei aftur.
Við eigum gamlan kofa uppi í fjöllum,
langt inni í dularfullum dal þar sem fólk
bjó áður árið um kring. Margir misindis-
menn leituðu þangað, sérstaklega á 17.
öld, og morð og fleiri illvirki áttu sér þar
stað. Húsið okkar heitir Hulduhóll og ekki
að ástæðulausu. Á vetrarkvöldum gat mað-
ur séð ljós loga í gluggum húsa þar sem
enginn átti heima og sögurnar þaðan em
mýmargar. Allt ffarn á síðustu ár hafa
menn orðið þar fyrir óttalegri og dular-
fúllri reynslu. Ég ætla aðeins að nefna örfá
dæmi ffá þessari öld.
Ósýnileg, þvöl hönd
sem grípur I mann
Eitt sinn komu nokkrir unglingar inn til
okkar um miðja nótt, náfölir af skelfingu.
Þeir þorðu ekki fyrir sitt litla líf að vera þar
einir vegna þess að úti fýrir kofanum
þeirra dundi í jörðinni af þungu fótataki.
Einnig má nefna þegar fjöldi fólks sá föður
minn koma upp hlíðina með ókunna konu,
klædda eins og huldumey, sér við hlið.
Frh. á bls. 22
DULFRÆÐI
Álfar og aðrar
kyniaverur
20 VIKAN 22. TBL 1989