Vikan - 20.09.1990, Qupperneq 30

ALLIR SEM VIÐ ÞEKKJUM GETA FRAMIÐ MORÐ
Peter Ustinov, Albert Finney og Davið Suchet í hlutverki Poirot.
og þær hafa verið þýddar á yfir hundrað erlend
tungumál. Auk þess skrifaði hún fjölda smá-
sagna, barnabækur og átján leikrit, þar með
Músagildruna sem ennþá gengur fyrir fullu
húsi í London eftir þrjátíu og átta ár og hefur
slegið öll met í sögu leikhússins.
Þótt Agatha Christie hafi aðallega haldið sig
við morð, sjálfsmorð, sekt og afbrýðisemi var
eini tilgangur hennar að hafa ofan af fyrir fólki,
veita milljónum manna hvíld frá striti og
áhyggjum. Hin látna María drottning fann kuld-
ann læðast niður þráðbeina mænu sína;
Charles de Gaulle og Harold Wilson stungu
skáldsögu eftir Agöthu Christie niður ( skjala-
töskur sínar og þrjár kynslóðir háskólakennara
og prófessora hafa látið í Ijós aðdáun sína á
bókum hennar. Og stöðugt fékk þessi drottn-
ing sakamálanna ógrynni bréfa frá lesendum
sem létu í Ijós aðdáun sína og óskuðu jafnvel
eftir ráðleggingum um hitt og þetta, til dæmis
hvernig þeir ættu að losna við erfið skyld-
menni. Sumir þóttust vissir um að annaðhvort
eiginmaður eða tengdamóðir væru í morðhug-
leiðingum; hvað ætti að gera til að verja sig?
BLÓM VIRTUST HÆFA
HENNI BETUR EN MORÐ
Agatha Christie var hávaxin, vingjarnleg og at-
orkusöm kona, með slétta, Ijósa húð, skarpleg,
grá augu og var stundum dálítið utan við sig.
Það virtist hæfa henni betur að hagræða blóm-
um en að skipuleggja morð í óteljandi
myndum. í raun og veru var hún mikið fyrir
garðyrkju og einu sinni fékk hún tuttugu og
tvenn fyrstu verðlaun á blómasýningu í Devon.
Agatha Christie hvorki reykti né drakk en
hún var þekkt fyrir að veðja á hesta. Hún hélt
fast við venjulegar heimilisvenjur, nagaði epli
við vinnuna og átti það til að segja glaðlega:
Allir sem við þekkjum geta framið morð ...
Þótt fórnarlömb hennar deyi stundum í Aust-
urlandahraðlestinni eða suður á Níl er það þó
öllu oftar að þau syngja sitt síðasta vers í nota-
legri dagstofu sem gæti verið í húsi nágrann-
ans. Og þótt einu sinni hafi verið komið að
konu fornleifafræðings með vafasamt voþn í
höndunum var Agatha Christie ekki hrifin af
blóðsúthellingum. Aðrir glæpasagnahöfundar
vaða ( blóðugum slagsmálum, hættulegum
flóttatilraunum og afbrigðilegum ástríðum.
Agatha Christie hélt sig við það sem hún kall-
aði fjölskyldumorð og var ánægð ef hún fékk
að glíma við eiturmorðsráðgátu.
VINSÆLDIR HENNAR
HALDAST STÖÐUGT
Andrúmsloftið í bókum hennar er notalegt en
samt er atburöarásin svo spennandi að það
hvílir þreyttan huga. Gagnrýnandi sagði einu
sinni: „Öllum hinum mörgu milljónum lesenda
Agöthu Christie er Ijóst að það leyndardóms-
fulla er ofar öllu hjá henni. Gegnum árin hefur
aðdáendum hennar fjölgað þegar aðrir glæga-
sagnahöfundar og bækur þeirra hafa gleymst
og horfið af sjónarsviðinu.
Þær urðu nokkrar sakamálasögurnar þar sem
ungfrú Marple leysti gáturnar.
Agatha Christie var ekkert fyrir að auglýsa
sig og verk sín eða safna aödáendum. Hún var
því mótfallin að láta birta af sér myndir og það
er leyndarmál út af fyrir sig hvernig hún skaut
sér undan blaöamönnum og Ijósmyndurum,
enda hafa mjög fáar greinar og viðtöl við hana
verið birt.
Hún hafnaði öllum beiðnum um að koma
fram í sjónvarpi og hélt aldrei ræðu opinber-
lega. Og þótt hún ætti mikinn fjölda vina var
hún svo lítt kunn meðal almennings að dyra-
vörður ætlaði að meina henni inngöngu í
veislu sem haldin var í tilefni af því að búið var
að leika Músagildruna 2239 sinnum.
FAÐIRINN SKEMMTILEGUR KANI
SEM ALDREI GERÐI NEITT
Agatha Mary Clarissa Miller fæddist ( Devon-
shire árið 1890. Fjölskyldan var stór, vel stæð
miðstéttarfjölskylda. Faðir hennar var „mjög
skemmtilegur Ameríkani sem aldrei gerði
neitt“ en hann lést þegar Agatha var tíu ára.
Móðirin var ensk, mjög sérvitur en ákaflega
aðlaðandi. Frú Miller fylgdi alltaf tískunni og
því sem efst var á baugi. „[ þá daga,“ sagði
Agatha, „fóru stúlkur sjaldan í skóla. Venju-
lega höfðu þær barnfóstru og síðar kennslu-
konu sem búsett var á heimilinu. Til að mennta
þær betur voru þær settar í einkatíma; í hljóð-
færaslætti, dansi og eldamennsku."
Þegar eldri systir Agöthu var komin á skóla-
aldur hneykslaði móðir þeirra nágrannana
með því að senda hana í framhaldsskóla,
Misses Lawrences í Brighton (sá skóli heitir nú
Roedean College). „En þegar ég komst á
skólaaldur var móðir mín komin á þá skoðun
að menntun væri hreint morð fyrir augu og
heila barnsins svo mér var haldið heima,“
sagði Agatha Christie.
ENGINN LEIKFÉLAGI í ÆSKU
Móðirin kenndi sjálf hinni ungu Agöthu. Bræð-
ur hennar og systur voru miklu eldri en hún og
það voru engin börn í nágrenninu svo hún
hafði enga leikfélaga og þess vegna eyddi hún
dögunum í að lesa ævintýri og leynilögreglu-
sögur. „En þá,“ sagði Agatha, „var ekki mikið
um leynilögreglusögur. Það var aðallega
Sherlock Holmes sem ég hafði mætur á.“ Hún
hafði líka mikið yndi af Dickens og Jane
Austen.
Best af öllu var að nægur tími var til hugleið-
inga. Eitt af því sem Agafha harmaði mest,
þegar hún var komin á efri ár, var að henni
fannst ungt fólk gefa sér of lítinn tíma til að
sinna hugðarefnum sínum - hugsa - lifa sig
inn í hugarheima. Ungdómurinn væri lokaður
inni í skólastofum og héldi sig aldrei komast
áfram í lífinu nema ná svo og svo mörgum
skólagráðum. Fyrir og um tvítugt ættu ungling-
arnir að skemmta sér og njóta lífsins - í stað-
inn fyrir að fá taugaáföll og éta róandi lyf.
Hún minntist þess að ungar konur á æskuár-
um hennar voru greindar og skemmtilegar (
viðræðum. „Öll þessi menntun gerir fólk ein-
hæft - það er sjaldgæft nú orðið aö hitta fólk
sem er skemmtilegt í samræðum - og þá eru
það oftast karlmenn," sagði Agatha.
ALLAR SÖGUPERSÓNURNAR
LÉTU LÍFIÐ
Tvö atvik frá æskuárunum voru Agöthu minn-
isstæð. Dag nokkurn lá hún í rúminu, þjökuð af
leiðindum og kvefi, og móðir hennar stakk upp
á því að hún skrifaði skáldsögu. „Ég gerði
það,“ sagði hún, „og skemmti mér konung-
lega. Þetta var um skuggalega atburði, mig
minnir helst að það hafi verið um sifjaspell. í
mörg ár eftir það skemmti ég mér við að skrifa
sögur- þar sem allar sögupersónur létu l(fið.“
Þegar Agatha Miller var sextán ára var hún
send til Frakklands. Þar var hún í tvö ár að
læra píanóleik og söng. Hún lærði vel á hljóð-
færi „en ekki nógu vel“, fannst henni sjálfri.
Hún lærði líka að syngja en hafði ekki nógu
þróttmikla rödd fyrir óperusöng og hún var of
feimin til að koma fram opinberlega. Agatha
Miller var svo feimin að einu sinni á dansleik
fór ungur maður með hana til móður hennar og
30 VIKAN 19. TBL. 1990