Vikan - 01.06.1994, Blaðsíða 14

fljótt. Læknarnir veltu því fyr-
ir sér hvað myndi gerast ef
þeir tækju Mortality 2 úr
sambandi. Þeim til mikillar
furðu urðu frumurnar ódauð-
legar - héldu áfram að end-
urnýja sig óendanlega eins
og krabbameinsfrumur.
Wright og Shay fundu eftir
þetta leið til að láta frumur
fara á milli öldrunar- og
ódauðleikastigs með því
einu að stjórna starfsemi
eins gens. Næsta skref er að
komast að því hvort hægt sé
að stöðva endalausa endur-
gerð krabbameinsfrumna á
sama hátt.
VELJIÐ RÉITA
FORELDRA
Hvert er leyndarmálið á
bak við langlífi? Ný-Darwin-
istar segja það ekki flóknara
en að velja sér rétta foreldra.
Sumir benda á bananaflugu-
nýlendu á skólalóð Irvinehá-
skóla sem lifandi sönnun
þess að ef við gætum valið
rétta foreldra næstu 1.500
árin gætu margir afkomend-
ur okkar orðið 400 ára og
einstaka gætu orðið 700 ára.
Undanfarin átta ár hefur
flugnahöfðinginn, dr. Micha-
el Rose, ræktað flugurnar
með tilliti til langlífis. Með því
að leyfa einungis þeim elstu
og sterkustu að fjölga sér,
hefur hann tvöfaldað meðal-
fullorðinsævi flugnanna úr
40 í 80 daga á aðeins 60
kynslóðum. Sumar flugn-
VERÐUR BARNABARN
ÞITT 300-400 ÁRA?
SVO SEGJA VÍSINIDIN
anna lifa í tæpa sex mánuði
- sem er meira en þreföld
ævilengd meðalbanana-
flugu. Rose segir einnig að
langlífu flugurnar séu sterk-
ari.
Rose og samstarfsfólk
hans efast um að það, sem
virki á jafn einfalda lífveru og
bananaflugu, muni virka á
sama hátt á jafn flókna líf-
veru og manninn. Þeir eru
þó sannfærðir um að breyt-
ingar á þeim genum, sem
valda öldrun, geti haft stór-
kostleg áhrif á lengd manns-
lífa.
Besti vinur liffræðingsins
er þráðormur á stærð við
kommu. Hold hans er gegn-
sætt eins og gler og f smásjá
má sjá hverja einustu af 959
frumum hans. Þótt hann sé
einfaldur að gerð hefur hann
taugar, vöðva, æðar, melt-
ingarveg og æxlunarfæri.
Hann þroskast á þremur
dögum, verpir 250 til 300
eggjum, hægir sér á 50 sek-
úndna fresti og deyr eins og
samkvæmt áætlun eftir 20
daga.
Eru það dauðagen sem
ákveða þá áætlun? Öldrun-
arfræðingurinn Tom John-
son og teymi hans fundu
svarið eftir tólf ára rannsókn-
ir: Já. Þeir uppgötvuðu og
kortlögðu gen sem þeir kalla
ALDUR 1, sem lætur þráð-
orma byrja að eldast þegar
þeir eru þriggja daga gamlir
en það getur framleitt prótín
sem veldur banvænni hnign-
un í litlu ormunum. Þegar
genið er tekið úr sambandi,
lifa ormarnir allt að 110 pró-
sentum lengur. Johnson ætl-
ar sér að prófa ALDUR 1 -
og ALDUR 2, sem hann ein-
angraði fyrir átján mánuðum,
á geri, bananaflugum og
músum. „Eftir nokkur ár,“
segir hann, „ættum við að
geta neglt niður aldursgang-
verkið í músum. Eftir það
ættu rannsóknir á fólki að
ganga hratt fyrir sig. Við von-
umst til þess að finna genin
sem stytta lífið og taka þau
úr leik eitt af öðru. Eða við
sérsmíðum lyf til að gera tor-
tímingarprótínin, sem ganga
frá okkur, óvirk. Lyfjafyrir-
tækin eru dugleg við slíkt.“
4. EFNAHERNAÐUR
Meðan allir sameindalíf-
fræðingarnir voru að bisa við
að hægja á aldursklukkunni
fann 65 ára gamall innkirtla-
fræðingur við læknaháskól-
ann í Wisconsin ótrúlega
auðvelda leið til að vinda
klukkuna til baka. Það sem
djöfullinn gerði fyrir Faust í
þjóðsögunni gerði dr. Daniel
Rudman fyrir raunverulega
menn: ( sex mánaða tilraun
árið 1990 sneri hann nokkr-
um aldurseinkennum við hjá
hópi manna á sjötugs- og
áttræðisaldri.
Rudman tókst þetta með
hjálp vaxtarhormóns; kraft-
miklu útskilnaðarefni heila-
dingulsins sem flæðir gegn-
um líkamann og græðir sár,
byggir upp ónæmiskerfið,
styrkir bein, vöðva og líffæri
og stuðlar að niðurbroti fitu í
líkamanum. Þegar fólk
kemst á vaxtarhormóna-
breytingaskeiðið, eins og
flest okkar gera eftir sextugt,
fer líkaminn að eldast svo
um munar. Rudman grunaði
að hormón, sem héldi lífs-
þrótti við, gæti einnig endur-
nýjað hann og hann fékk 21
fullorðinn mann til liðs við sig
og skipti þeim í tvo hópa.
Öðrum hópnum var ekki gef-
ið hormónið heldur voru
meðlimir hans skoðaðir
mánaðarlega til að fylgjast
með því hve hratt þeir eltust.
Meðlimir hins hópsins
sprautuðu sig þrisvar í viku í
sex mánuði með tilbúnu
hormóni í sama magni og
heilbrigður ungur maður
framleiðir. Rudman hélt
skammtinum innan þeirra
marka sem náttúran setur
vegna þess að stórir
skammtar af hormóninu
(hGH) geta á nokkrum árum
stækkað hjartað, valdið há-
þrýstingi og framkallað gigt-
areinkenni.
Árangurinn var sláandi.
Nokkrir meðlimir saman-
burðarhópsins, sem ekki
fengu hormón, misstu
vöðva- og beinmassa hraðar
en Rudman hafði búist við.
Mennirnir sem sprautuðu sig
með hGH- hormóninu unnu
upp 10 prósent vöðvamassa,
húð þeirra þykknaði um 9
prósent og þeir misstu 14
prósent af líkamsfitu. Lifrar-
og miltismassi jókst einnig.
Nokkrir greindu frá verkjum í
höndum vegna þenslu í
vöðvum sem þrýstu á taug-
arnar í úlnliðunum. „Með-
ferðin sneri við þeim líkams-
gerðarbreytingum sem
myndu eiga sér stað á 10 til
20 ára öldrunarferli," segir
Rudman.
Þegar tilrauninni lauk,
misstu allir mennirnir í hGH-
hópnum fljótlega þá æsku-
eiginleika sem höfðu áunn-
ist. í síðari tilraunum hefur
Rudman haldið meðferðinni
áfram í heilt ár.
FLEIRI KLUKKUR
Til að gera málið enn
flóknara, hafa innkirtlafræð-
ingar bætt við vitneskju líf-
fræðinganna og komið hefur
í Ijós að um fleiri en eina ald-
ursklukku sé að ræða.
Genaklukka gæti ákvarðað
lífslengd fólks en það er líka
klukka í taugainnkirtlakerfinu
sem hefur áhrif á málið.
Innkirtlafræðingar og lífefna-
fræðingar, rétt eins og sam-
eindalíffræðingar, eru að
reyna að raða saman ald-
urspúsluspilinu. Erfðafræði-
gangverkin eru ekki höfuð-
áhugamál þeirra heldur eru
þeir að reyna að finna efni
sem hafa áhrif á einn eða
annan þátt öldrunarferlisins.
Sumir þeirra eru að leita að
efnum sem beinlínis lengja
lífið. Flestir þeirra eru að
reyna að finna lyf sem bæði
lengja og bæta líf með því
að ráðast gegn þeim sjúk-
dómum sem algengt er að
komi með aldrinum. Ef til er
allsherjarlausn á aldurs-
vandamálinu þá er hana
hugsanlega að finna í erfða-
menginu. Á næstu áratugum
eru það þó lífefnafræðileg
innlegg, en ekki sameindalíf-
fræðin, sem líklegast er að
finni leiðir til að láta okkur lifa
lengur. Þróunin á því sviði
hefur lofað góðu undanfarin
ár og nú hillir meðal annars
undir meðferð sem myndi
seinka æðakölkun, gigt og
ýmsum öðrum öldrunarsjúk-
dómum.
5. AÐ DREPA
TÍMANN. ..
Tom og Mary Wright
fengu langlífissprautuna á
tíu ára brúðkaupsafmælinu
sínu, 20. maí 2041. Hann var
34 ára og ungur meðeigandi
að lögfræðistofu í Kansas
City. Hún var 31 árs og
nýorðin aðstoðarforstjóri
listamiðstöðvar í borginni.
Þau áttu tvö börn, Billy, sex
ára, og Ellenu, fjögurra ára.
Þau voru hugsandi fólk og
höfðu velt málinu vel fyrir
sér. Þeim fannst það óþægi-
leg tilhugsun að fitla við eðli-
lega skipun hlutanna og sú
tilhugsun að lifa í 500 til 600
ár var nánast skelfileg. I
fyrstu hafði sprautan verið
ólögleg en ódauðleikaæði
fór um alla heimsbyggðina
og fljótlega var hægt að fá
sjóræningjasprautur. Árið
2030 voru sprauturnar leyfi-
legar í flestum þróuðum
14 VIKAN 5. TBL. 1994