Vikan - 04.01.2000, Qupperneq 38

Texti: Steingerður Steinarsdóttir
Sérstæðir mannvinlr
frá líðinni iHd
Pétur Pétursson, fyrruerandi bulur Ríklsútvarpsins, helur skemmt okkur með frásögnum af mannlífi fyrri tíma í
greinum í Morgunblaðinu. Pétur er hafsjór af fréðleik og hekkti persónulega marga af merkustu íslendingum ald-
arinnar. Því er ekki úr vegi að spyrja hann hvort einhver ein perséna sé honum minnisstæðari en önnur.
55
Mér kemur í hug Þór-
bergur Þórðarson, sá
mikilvirki rithöfundur
sem sagt var um að ætti eftir
að lifa hvað lengst af verk-
um sínum í huga þjóðarinn-
ar. Ég umgekkst Þórberg
talsvert á efri árum hans. Ég
hlutaðist til um að Fálkinn
gæfi út hljómplötu með upp-
lestri Þórbergs og plöturnar
urðu reyndar tvær. I huga
Margrétar konu Þórbergs
var samkeppni milli manns
hennar og Halldórs Laxness.
Skömmu áður hafði Fálkinn
gefið út plötu með upplestri
Halldórs á annarri hliðinni
en Davíðs Stefánssonar hin-
um megin. Margrét sagði að
hún fylgdist vel með hvernig
plötusalan gengi og hún
sagðist hafa spurt af-
greiðslustúlkuna hvernig
plöturnar seldust. „Hún
þekkir mig ekki," sagði
Margrét „en hún sagði mér
að plötur Þórbergs rynnu út
eins og heitar lummur en
plata Halldórs hreyfðist
varla og það sem seldist væri
bara fyrir Davíð."
Við ókum Þórbergi oft í
Cítroen bíl sem kunningi
minn Guðmundur Guð-
mundsson, ljóðasjóður, átti
og eitt sinni sóttum við hann
og Margréti út á flugvöll.
Þórbergur vildi vera sjálfra
sinna og átti ákaflega erfitt
með að sætta sig við að
þiggja aðstoð frá öðrum.
Hann átti erfitt með gang og
við þurftum að koma hon-
um vestur á Hringbraut þar
sem þau bjuggu á fjórðu
hæð. Þegar þangað kom
settist Þórbergur í neðstu
tröppuna í stiganum og ætl-
aði að mjaka sér þannig upp
tröppu af tröppu. Frakkinn
hans var slitinn og þvældist
fyrir honum svo ég fór og
sótti teppi og í því bárum
við hann á milli okkar upp.
Þórbergur undi þessu illa og
hafði heljartak á handriðinu
í mótmælaskyni en upp fór
hann að lokum. Ég ætlaði að
hvolfa honum á rúmið í
hjónaherberginu en þá var
ekki við það komandi að
hann lægi Margrétar megin
svo ég mátti færa hann yfir í
rúm hans gluggamegin. Þeg-
ar heim kom var ég svo
þreyttur að ég margsagði
konu minni að Þórbergur
hefði haldið sér fast í hand-
ritið en átti þá auðvitað við
handriðið. Þegar blysför var
farin heim til Þórbergs á af-
mæli hans flutti ég ávarp af
svölum „umskiftingastof-
unnar" á Hringbraut 45.
Ég vakti eitt sinn máls á
því að reisa ætti Þórbergi
styttu á „Astralplani"
svokölluðu, grasflöt fyrir
sunnan heimili hans. Albert
Guðmundsson
studdi þá
hug-
mynd.
Svo féll hann frá og ekkert
varð úr framkvæmdum. Vin-
ir Þórbergs ættu að samein-
ast og sjá um verkið."
Drenglundaður
íhaldsmaður
Fyrst ég minnist á Þórberg
þá dettur mér í hug Jón
Ólafsson. Hann kallaði Þór-
berg „drengskökul" og réði
hann skítkokk á kútter Haf-
stein, skip sem hann átti.
Seinna stofnaði Jón fisk-
veiðihlutafélagið Alliance
og enn síðar varð hann einn
af þremur bankastjórum Ut-
vegsbanka íslands. Ég hafði
fengið loforð Jóns Baldvins-
sonar bankastjóra fyrir
sendilsstarfi. Það var fyrir
klíkuskap. Jón Axel bróðir
minn var í stjórn Alþýðu-
sambands íslands ásamt
Jóni Baldvinssyni. Ég kaus
hins vegar að leita til Jóns
Ólafssonar þótt hann væri
íhaldsmaður og þingmaður
Sjálfstæðisflokksins þegar ég
þurfti fyrirgreiðslu. Að sögn
Þórbergs var Jón fúllyndur
og grófyrtur á sjó, sjókaldur.
En í landi virtist hann vera
allt annar og besti karl undir
niðri. Ég tek heilshugar
undir þessa lýsingu Þór-
bergs.
Ég varð snemma jafnaðar-
maður enda voru
bræður mínir
pólitískir
ogég
Hún sagði mér að plötur
Þórbergs rynnu út eins og heitar
iummur en plata Halldors hreyfðist
uarla og hað sem seldist væri bara
fyrir Ðauíð.
drakk í mig pólitískar um-
ræður við matborðið heima.
Þannig var að ég hafði sam-
mælst um það við vin minn
að hjóla austur á Síðu, aust-
ur að Kirkjubæjarklaustri og
Fossi á Síðu. Vandinn var sá
að ég hafði eytt sumarfríinu
mínu í vinnu fyrir Alþýðu-
flokkinn í kosningum um
sumarið og vantaði nokkra
aukadaga til að geta farið í
ferðina. Ég fór til Jóns
Ólafssonar og bað hann um
frí og sagði honum eins og
var um hvernig ég hafði eytt
fríinu mínu. „Varstu að
vinna fyrir kommúnista?"
spurði Jón. „Nei, Alþýðu-
flokkinn," svaraði ég. „O,
það er sama rassgatið undir
öllu þessu rauða dóti," sagði
Jón þá. „Þetta eru bolsar allt
saman."
En hann dró fram kort og
fór að reikna út dagleiðir
með mér. Hann bað mig svo
að muna sig um að koma við
að Keldum á Rangárvöllum
og skoða gamlan skála frá
miðöldum sem þar er og
kemur við sögu í Njálu. „Þó
það sé krókur verður þú að
koma þar við," sagði Jón.
„Ég skal tala við skrifstofu-
stjórann og fá frí. Far þú
bara."
Jón vissi að ég hafði unnið
gegn honum í kosningunum,
fór m.a. í kjördæmi hans til
þess. En hann var það mikill
drengskaparmaður og gerði
38 Vikan