Vikan - 18.01.2000, Side 10

Texti: Steingerður Steinarsdóttir
Myndir: Gunnar Gunnarsson
í samfélagi okkar teljast kynferðisbrot gegn börnum meðal verstu glæpa og endurspeglast pað í
pví að refsíngar fyrir slíka glæpi eru samPærilegar við refsingar fyrir morð eða manndráp. Enda
sýna rannsóknir erlendra vísindamanna að áfalli pví sem Parnið verður fyrir við að ganga í gegn-
um misnotkun megi líkja
við áfall sem hlýst begar
börn lenda í náttúruhamför-
um eða verða vitni að
stríðsátökum. Margir hafa
gengið svo langt að líkja af-
leiðingu giæpa af pessu
tagi við sálarmorð. í Ijósi
pessa er skiljanlegt að
flestum sé í mun að komið
sé höndum yfir kynferðisaf-
brotamenn og að peir hljóti
pá refsingu sem peir verð-
skulda. Oft hefur dómskerf-
ið pótt hafa brugðist í
pessum málum og sumir
telja að ótal sekir sleppi en
sárasjaldan sitjí saklaus
maður í fangelsi á íslandi
fyrir kynferðisglæp.
R
éttarríki er byggt
á því að menn
teljist saklausir
þar til að sekt
þeirra er sönnuð.
Þetta er grundvöilur íslenskra
hegningarlaga og því verður til
svokölluð sönnunarbyrði, þ.e.
að ákæruvaldið verður að sanna
með yfirgnæfandi líkum að sak-
borningur sé sekur áður en
hægt er að dæma hann sekan.
Skoðanir manna virðast hins
vegar skiptar á því hvað séu yf-
irgnæfandi líkur. Sönnun sem
einn kann að telja fullnægjandi
vefst fyrir öðrum. Þess vegna er
erfitt að tala um að sönnunar-
krafa sé þyngri í kynferðis-
brotamálum en öðrum málum
því svo er ekki. Sönnunarkraf-
an er ætíð eins, það hvílir alltaf
á ákæruvaldinu að sanna sekt
sakbornings, eins og áður sagði.
Það er sönnunarmatið sem
kann að breytast og kannski er
skiljanlegt að dómurum þyki
auðveldara að meta þyngra
framburð vitna í þjófnaðarmáli,
sem lægri refsing liggur við, en í
kynferðisbrotamáli þar sem
hugsanlega liggur við allt að
þrettán ára fangelsi.
Kynferðisbrotamál eru að því
leyti erfið að brotin eru venju-
lega framin í einrúmi án vitund-
ar annarra en þeirra tveggja
sem í hlut eiga. Oft öðlast þol-
andinn ekki kjark til að kæra
fyrr en mörgum árum seinna
vegna þess hve þungt áfall at-
burðurinn er og því er í fæstum
tilfellum hægt að finna hlutlæg-
ar sannanir, eins og t.d. ein-
hvers konar ummerki á vett-
vangi. í umfjöllun um mál af
þessu tagi hefur því oft verið
talað um að þau verði aldrei
fullsönnuð og að eina leiðin til
að dæma í þeim sé að taka
meira mark á orðum þolanda
og þeirra sérfræðinga sem
leggja mat á framburð hans.
Umdeildur dómur
Nýlega féll dómur í Hæsta-
rétti þar sem faðir var sýknaður
af því að hafa beitt dóttur sína
kynferðislegri misnotkun.
Dómurinn vakti mikla athygli
ekki síst fyrir þær sakir að
margir töldu að í málinu kæmu
fram fleiri sönnunargögn en oft
hefur verið til að dreifa í svip-
uðum málum. Meðal annars var
framburður stúlkunnar studdur
áliti fjögurra sérfræðinga er allir
komu fyrir héraðsdóm og svör-
uðu fyrir þær niðurstöður sem
þeir höfðu komist að eftir sál-
fræðipróf og viðtöl við stúlk-
una. Faðir hennar fór í átta við-
10 Vikan