Menntamál - 01.12.1950, Blaðsíða 6

204
MENNTAMÁL
klerk, kaupmann og' kóng. Þau sáu sér fyrir nauðsynj-
um sjálf, og lífinu var lifað þar án verulegra breyt-
inga öld eftir öld. Allt, sem vaxandi kynslóð þurfti að læra,
gat hún lært þar. Hún hafði þar ætíð nægjanleg verkefni
og lærði það, sem lífið krafðist af henni. Svo var þetta um
allan fjöldann. En saga landsins greinir einnig frá mönn-
um, sem höfðu ríkari þarfir til andlegs lífs en þarna bauðst
og neyttu hvers færis til þess að svala þeim þorsta.
Jafnframt þessu voru til skólar, einkum miðaðir við
þá, sem vildu gerast starfsmenn kirkjunnar. Kirkjan
átti tiltekna menntunarhugsjón, sérstaklega kaþólska
kirkjan. Þessir skólar stefndu að því að ala menn upp í
ákveðinni lífsskoðun, og svo var til ætlazt, að menn gerðu
ekkert alla ævina annað en iðka þessar menntir. Og fram
yfir aldamótin síðustu var lærði skólinn hér á landi helgað-
ur undirstöðu greinum kirkjumenningarinnar nærri því
eingöngu.
Þegar barnaskólar og gagnfræðaskólar voru stofnaðir
fyrst í landinu, var ekki kostur annarra kennara en þeirra,
sem sótt höfðu hinn lærða skóla. Og ekki verður annað séð
en þeir hafi reynt trúlega að setja mynd og yfirskrift þess
skóla á hinn nýstofnaða barnaskóla, að minnsta kosti í
höfuðstaðnum, að svo miklu leyti sem það var auðið. Þegar
stofnun barnaskóla var til umræðu á Alþingi, kom jafn-
vel fram rödd um það að kenna þar grísku og latínu auk
frakknesku og ensku.
Þá voru fyrstu gagnfræðaskólar landsins eigi síður
stældir eftir menntaskólum. Þar voru að vísu ekki kennd
fornmálin, en miklum tíma varið til ýtarlegs málfræðináms
og stærðfræðináms, sem mönnum var þó fullljóst, að eng-
inn mundi að skólavist lokinni hvarfla huganum að, allt
eftir fyrirmynd hinna lærðu skóla. Sá skilningur virðist
hafa legið mjög að baki þessari tilhögun, að menn öðluð-
ust einhverja andlega þjálfun við iðkun tornuminna fræði-
greina, einhvern hugsunarþrótt, sem færðist yfir á önnur