Menntamál - 01.06.1970, Blaðsíða 9

inn er sá, að færri annastundir koma í hlut almennrar
msnntunar og uppeldisgreina, en fleiri í þágu sér-
greina eða allt að þriðjungur. Á þessu stigi skulu kenn-
arar stunda aðalgrein sína eða aukagrein, enda hljóta
þeir verklega þjálfun í kennslu beggja sem svarar
einu semestri.
Kennaramenntun á íslandi
Óþarft mun að bæta miklu við það, sem sést af
uppdrætti um skipulag kennaranáms hérlendis. Verður
því látið nægja að bera saman þær staðreyndir, sem
fyrir liggja. Það skal tekið fram, að samanburðurinn
hefði ekki breytzt í meginatriðum, þótt fleiri grannþjóðir
okkar hefðu verið teknar til greina.
Inntökuskilyrði. Ljóst er, að ísland hefur hér sér-
stöðu, þar sem grannþjóðir okkar krefjast allar eða
stefna að því að krefjast stúdentsprófs eða sambæri-
legrar menntunart) til undirbúnings kennaranámi. Ef
miðað er við meðaltal áranna 1965—69, brautskráðist
liðlega þriðjungur kennaranema úr kennaradeild stúd-
enta. Með öðrum orðum; nálega tveir af hverjum
þremur nemendum, sem brautskráðust úr Kennaraskól-
anum á þessu tímabili, komu úr almennu kennara-
deildinni eða undirbúningsdeild sérnáms með þeirri
undirbúningsmenntun, sem tilskilin er: landsprófi mið-
skóla eða gagnfræðaprófi.
Námstími. Vafasamt er að bera saman lengd kenn-
aranáms hér og erlendis, nema að þvf marki sem undir-
búningsmenntun er sambærileg. Af deildum Kennara-
skólans á það aðeins við kennaradeild stúdenta. Þar
hefur námið nú verið lengt úr einu ári í tvö ár ,,. . . mark-
verð ákvörðun .. . af því, að með henni er kennara-
námið fyrst viðurkennt sem sérnám á háskóla-
stigi . . ,"2) En þrátt fyrir þessa mikilsverðu breytingu
er kennaranám stúdenta V2—2 árum styttra en I grann-
löndunum. Vegna hærri meðalaldurs íslenzkra otúdenta
útskrifast erlendir kennaranemar hins vegar ýmist jafn-
gamlir eða aðeins einu ári eldri en íslenzkir úr kenn-
aradeild stúdenta.
Öðru máli gegnir um þá, sem Ijúka B.A.-prófi, þar
með talið prófi í uppeldis- og kennslufræðum, írá Há-
skóla íslands. Eins og kunnugt er öðlast þeir m.a.
kennsluréttindi á gagnfræðastigi. Námstími þeirra er
að jafnaði einu ári lengri en gerist í grannlöndunum,
miðað við hliðstætt fræðslustig. Ef til vill má rekja
muninn til þess, að prófið veitir jafnframt kennslurétt-
indi á mennta- og framhaldsskólastigi. Ef menntun
menntaskólakennara erlendis væri tekin til saman-
burðar, mundi munurinn jafnast og vel það.
Námsefni og skipulag. Misræmi í kröfum um undir-
búningsmenntun fyrir kennaranám •— annars vegar
1) Eina undantekningin I þessum hópi eru þeir nemendur, sem
koma inn í kennaranám úr sænska fackskolan, sbr. bls. 88.
2) Sjá dr. Broddi Jóhannesson: Op. cit., bls. 279.
gagnfræðapróf (landspróf) og hins vegar stúdentspróf
— veldur meiri háttar afbrigðum, í samanburði við
grannlöndin, á formlegri skipan kennaramenntunar
okkar. Þessi afbrigði koma skýrt fram i uppdrættinum
hér að framan. T.d. er hugsanlegt, að nýbrautskráður
nemandi úr almennu kennaradeildinni hefji kennslu í
unglingadeildum gagnfræðastigs um ivítugt, þ.e. á
sama aldri og sá er, við upphaf kennaranáms síns, sem
hyggst afla sér kennsluréttinda fyrir sama stig með
því að Ijúka B.A.-prófi frá H.l. Munurinn á lengd þess-
ara námsleiða verður aðeins að litlu leyti skýrður með
því, að þær veiti kennsluréttindi á mismunandi stig-
um skólakerfisins. Sést það bezt af samanburði við
Svía, sem ganga lengst grannþjóða okkar í greiningu
kennaranáms eftir aldursstigum.
Vert er að huga að því, hvort munur á skipulagi
hins almenna kennaranáms hér og erlendis komi ekki
fram í hlutfallslegri skiptingu námsefnis milli náms-
sviða.
Meðal grannþjóða okkar er ekki óalgengt, að bók-
legt kennaranám skiptist í nokkuð jöfnum hlutföllum á
eftirtalin þrjú námssvið: uppeldisgreinar og fyrsta stig
verklegrar þjálfunar, kjarna (almennar greinar) og kjör-
svið (2—3 greinar).1 2 1) Nám í uppeldisfræðum í kjarna
er nokkurn veginn sambærilegt hér og þar. En eins
og að líkum lætur kemur hlutfallslega mun meiri stunda-
fjöldi á almennar greinar í kjarna í Kennaraskólanum en
almennt gerist meðal grannþjóðanna. Bitnar það óhjá-
kvæmilega á sérhæfingu í einstökum greinum á kjör-
sviði, svo að ekki sé talað um sérhæfingu í uppeldis-
greinum (pædagogisk speciale), sem ekki er um að
ræða innan almennu kennaradeildarinnar. Þyrfti nám í
kjörgreinum (öðrum en uppeldisgreinum) að tvö-þre-
faldast til þess að standast samjöfnuð.
Loks ber að leggja áherzlu á, að hvergi hallast jafn
mikið á okkur í þessum oamanburði og í verklegri þjálf-
un kennaranema. Hún þyrfti að þrefaldast að tímalengd
til þess að ná því lágmarki, sem henni er sett í saman-
burðarlöndunum.
Niðurlag
Ekki er um að villast, að almenn kennaramenntun á
íslandi er orðin langt á eftir kröfum tímans, eins og
þær eru metnar af grönnum okkar. Óbreytt ástand íær
ekki samrýmzt því keppimarki — sem fáir draga í efa
— að fylgja beri þeim eftir á sviði almennrar menntun-
ar, bæði að því er varðar umtak hennar og inntak. Því
virðist ekki annað koma til mála en gera gagngerar
breytingar á tilhögun kennaramenntunar okkar. Dæmi
þeirra landa, sem hér hafa verið leidd til vitnis, benda
eindregið til, að þær verði því aðeins raunhæfar og
framkvæmanlegar að löggjafinn hefji almenna kennara-
menntun upp á háskólastig.
1) I dönskum kennaraskólum er skiptingin þessi (I sömu rö5):
26.4, 37 og 26—39 ársvikustundir.
MENNTAMÁL
91