Menntamál - 01.06.1970, Side 19

II.
Tillögur til úrbóta.
Ekki vil ég láta sitja við gagnrýni eina saman, heldur
og ræða tillögur til úrbóta. Hvernig er unnt að bæta
kennaramenntunina? Hvað er iil ráða gegn kennara-
skortinum?
Fyrst af öllu þarf að búa svo um hnútana, að íull-
gildrar menntunar sé krafizt í lögum.
Á undanförnum árum hefur stjórn FHK unnið að
framgangi tillagna til lagabreytinga um menntun og rétt-
indi bóknámskennara á gagnfræðastigi. Farið er fram á,
að tillögur þessar komi í stað 37. gr. laga um gagn-
fræðanám. Ég vil hér gera örstutta grein íyrir þessum
tillögum.
Samkvæmt þeim er undirbúningur undir kennslustarf-
ið þríþættur: 1) almenn menntun, er lýkur með stúdents-
prófi, og sérmenntun í væntanlegum kennslugreinum
veitt í háskóla, 2) sérmenntun í uppeldis- og kennslu-
fræðum veitt í háskóla, 3) verkleg þjálfun til væntan-
legs framtíðarstarfs.
Það er nýjung I þessum tillögum, að gert er ráð fyrir,
að kennarar séu settir og síðan skipaðir í iilteknum
kennslugreinum. Leikur þá enginn vafi á, hverjar
kennslugreinar hvers kennara skuli vera og hver rétt-
indi hans eru.
í tillögunum eru sett tvö ákvæði um kröfur til þeirra,
sem sækja um skólastjórastöðu. [ fyrsta lagi, að um-
sækjandi fullnægi þeim lágmarkskröfum, sem gerðar
eru til menntunar kennara á því skólastigi, sem um er
að ræða. í öðru lagi, að umsækjandi hafi starfað a.m.k.
5 ár sem fastur kennari á gagnfræðastigi.
Stefnan, sem mörkuð er í tillögunum, er þá sú, að
kennarar á gagnfræðastigi skuli búa sig undir starf
sitt með sérstöku námi, eins og barnakennarar gera.
Þetta er meginkrafa, sem ekki verður hvikað írá. Eng-
inn á að fá skipun í kennarstöðu, nema hann íullnægi
þessari kröfu. Enginn fær að gegna læknis-, lögfræði-
eða verkfræðistörfum, nema hann hafi lokið til þess
sérstöku námi. Hið sama hlýtur að gilda um kennslu-
störf, svo fremi þau séu ekki talin svo lítils háttar, að
þau geti hver maður leyst af hendi án rækilegs undir-
búnings.
En strangari lagakröfur um menntun og réttindi einar
saman geta auðvitað ekki leyst allan vandann. Hann
verður fyrirsjáanlega aldrei leystur, nema ríkisvaldið
viðurkenni í reynd grundvallarregluna um laun eftir
menntun og tryggi, að kjörin batni verulega frá því
sem nú er.
Samkvæmt þessum tillögum er gert ráð fyrir, að
kennararnir fái menntun sína í háskóla, og er það í
samræmi við þá stefnu, sem menntamálaráðherra hefur
markað sbr. blaðagrein þá, sem áður er í vitnað. En
verði Kennaraskóli íslands gerður að kennaraháskóla á
næstunni er eðlilegt, að honum verði falið að annast
menntun kennara á skyldustiginu öllu. Forystumenn
bæði FHK og LSFK eru þeirrar skoðunar, að Háskóli
íslands (H.í.) og Kennaraskóli íslands (K.í.) eigi í sam-
einingu að annast menntun bóknámskennara á gagn-
fræðastigi. Slík samvinna tíðkast nú í Svíþjóð milli há-
skólanna og kennaraskólanna.
Ekki er unnt að ræða þetta frekar á þessum vettvangi,
þar eð alger óvissa ríkir nú um framtíð K. í.
Geigvænlegar afleiðingar.
Til þess að varpa nokkru Ijósi á, hversu eftirsóknar-
verð kennslustörf eru nú íyrir háskólamenn, þá leyfi óg
mér að birta hér niðurstöður af dálítilli könnun, sem ég
hef gert.
Á árabilinu 1952—1969 (17 ár) hafa útskrifast úr
Heimspekideild Háskóla íslands samkvæmt árbók H.í.
og upplýsingum frá skrifstofu H.í. 183 menn með B.A.-
prófi, 38 með cand.mag.-prófi og 10 meistarar (mag.
art.). Alls 231. 73 þessara manna hafa lokið prófi í upp-
eldis- og kennslufræðum, en um 130 séu námskeiðmenn
taldir með. Bóknámskennaraþörfin á gagnfræðastig-
inu einu er samkvæmt upplýsingum frá fræðslumála-
skrifstofunni 30 á ári (lágmark) eða 510 kennarar á
umræddu tímabili. Niðurstaðan af þessu er sú, að það
vantar þá 380 kennara með kennsluréttindum íil þess
að fullnægja þörfinni á gagnfræðastiginu einu. Þeir íáu
menn, sem útskrifast hafa frá erlendum háskólum
(fæstir með kennsluréttindi) breyta sáralitlu hér um.
Af þessu má augljóst vera, að kjör kennara laða
ekki háskólamenntaða menn að kennslustörfum. Hlýt-
ur sú staðreynd að teljast ein helzta orsök þess, :;em
miður hefur farið í skólamálum okkar.
Afleiðingarnar hafa orðið geigvænlegar bæði íyrir
álit og virðingu kennarastéttarinnar og gæði þeirrar
menntunar, sem skólinn veitir. Þetta ástand kemur því
gróflegast niður sem sízt skyldi: á menntun og upp-
eldi í landinu.
III.
Hornsteinninn.
Fyrst og síðast verður að leggja áherzlu á menntun
þjóðarinnar, því að hún er grundvöllur allra íramfara.
Lausnarorðið í nútímaþjóðfélagi er þekking.
Með rannsóknum erlendis (sbr. Denisonrannsóknina
í USA) hefur verið sýnt fram á, að bætt menntun eykur
hagvöxt mest, meira en aðrir þættir, t. d. íjármagn og
vinnuafl.
Við höfum ekki efni á því að vanrækja menntamálin.
Ófullkomið skólahald er og verður dýrast.
Samkvæmt því, sem hér segir, eru menntamálin
brennandi pólitísk baráttumál. Þau eru það vegna
þess, að menntun, ef hún er rétt skipulög, er grund-
völlurinn undir velmegun þegnanna — og sökum þess
að skólinn verður að annast uppeldi þjóðarinnar í æ
ríkara mæli. Með öðrum orðum: Skólinn er mikil-
MENNTAM.ÁL
101