Menntamál - 01.06.1970, Page 28

liún hafi einnig sætt óvæginni gagnrýni, og sí-
fellt eru nýjungar og breytingar að korna fram
í þessum lræðum, sem vitna um grósku og rninna
á ungling í örum vexti.
Það er ekki sízt eftirtektarvert, hve miklu lífi
hún hefir hleypt í setningafræðina (ef ég má slíta
hana frá), grein, sem iengi hefir verið háifgert
vandræða- og olnbogabarn málfræðinga, og þá
ekki síður merkingarfræðina, sem naut svo iítiilar
hylli vestan hafs áður fyrr.
Það er líka eítirtektarvert, að hugtakið fónem
skipar nú ekki lengur þann dýrðarsess, sem það
hafði áður og mér þótti fyrir örfáum árum blöskr-
anlegt að hafa aldrei heyrt nefnt í kennslustund-
um hér. „Allt er i heiminum hverfult". Sú var tíð-
in, að „fónemið" var talið guðs heilagur sann-
leikur, eins og frægur kennari minn í Ann Arbor
komst að orði 1959, hvað sem segja mætti um sum
önnur hugtök strúktúralista.
Ég lái engum, þótt að honum setji þá hugsun,
sem oft hefir sótt á mig, hvort ekki fari óþarflega
mikið púður í að gefa gamalkunnum fyrirbærum
ný og ný nöfn án þess að auka að sama skapi
raunverulegan þekkingarforða. Að minnsta kosti
fór svo fyrir gömium og gegnum vini mínum,
sem skrifaði mér í vetur, ofurlítið móðgaður við
mig — að ég held —, að sér þætti „meira um vert
að draga saman nýjan fróðleik og setja fram á
einhvern skipul'egan hátt heldur en að troða göml-
um fróðleik í nýjar formúlur."
En þótt mikill vöxtur hafi hlaupið í almenn
málvísindi á undanförnum árum og sumir virðist
jafnvel á leið frá málfræðinni til fræðinnar um
málfræðina, eru rannsóknir einstakra tungumála
engu ónauðsynlegri nú en áður. Þeir, sem við þær
fást, beita auðvitað þeim aðferðum, sem þeir
kunna beztar og að mestu gagni mega koma, og ég
hefi þá trú — þótt efinn kvelji mig oft — að þegar
hismið hefir verið skilið frá, verði eitthvað nýti-
legt eftir í öllum þeim nýjungaflaumi, sem yfir
dynur. Og svo má ekki gl'eyma því, að alltaf er
huganum hollt að láta leiða sig á nýjan sjónarhól.
Ég vil svo í framhaldi af þessu og vegna alls,
sem ég Iiefi sagt hér á undan, leggja áherzfu á, að
engir tveir menn sjá sama hlut sömu augum. Ég
hefi farið mjög fljótt og flausturslega yfir langa
sögu og ýmsu sleppt, sem ég hefði þó gjarnan
viljað nefna. En ekki hentar heldur að segja allt
á þessum stað, sem vef mætti hæfa annars staðar.
Má þá vera, að einhver segi eins og biskupsfrúin
í Skálholti í Hinu ljósa mani (bfs. 147):
„Það veit ég jtó þér ætlið ekki að segja, assessor,
. . ., að til geti verið tvennskonar réttur sannleik-
ur, annar fyrir suðurheim, hinn fyrir norður-
heim.“
Þá mun ég svara eins og Arnas Arnæus (bls.
148):
„Það er til fjall í Kinninni fyrir norðan,
sem heitir Bakrángi ef maður sér austaná það,
Ógaungufjall ef maður stendur fyrir vestan það,
en utanaf Skjálfanda kalla sjófarendur það Galta.
Og með skömm að segja þá fór ég ekki til Róms
að leita sannleikans, þó mér hafi að vísu einsog
mörgum reynst erfitt að komast þaðan án jiess að
hafa fundið hann.“
Helztu heimildarrit:
BERGAMINI, DAVID. Stærðfræðin. Björn Bjarna-
son íslenzkaði. Alfræðasafn AB. Reykjavík 1966.
BLOOMFIELD, LEONARD. Language. New York
1958.
CHOMSKY, NOAM. Aspects of the Theory of Syntax.
Cambridge, Mass., 1965.
GLEASON, H. A., Jr. An Introduction to Descriptive
Linguistics. London — New York — Sydney —
Toronto 1969.
LAXNESS, HALLDÓR KILJAN. Hið ljósa man.
Reykjavík 1944.
LYONS, JOHN. Introduction to Theoretical Lingui-
stics. Cambridge 1968.
MALMBERG, BERTIL. Nya vagar inom sprákforsk-
ningen. 3. útg. Stockholm 1966.
ROBINS, R. LI. A Short History of Linguistics. Lond-
on 1967.
MENNTAMÁL
110