Bjarmi - 01.12.1930, Blaðsíða 23

BJAEMI
215
nokkru seinna á tímum. Um þessa
röksemd — sem aó vísu væri sitt af
hverju vió aó athuga — skal jeg hjer
láta nægja aó benda á þaó, aó jeg
fæ ekki sjeð hvaó því er til fyrir-
stöðu, aó þessi oró Jesú beri aó skilja
sem »þjáningar-spádóm yfirleitt« —
svo aó jeg noti orðatiltæki hins þekta
nýguðfræðings, Schíirer prófessors,
sem þó vjefengdi þaó, eins og Har-
nack, aó Jóhannes postuli væri höf-
undur guóspjallsins - með öórum
oróum að þessi ummæli Jesú sje
fyrirsögn um hlutdeild Jóhannesar í
þjáningum Jesú yfirleitt, en ekki
einmitt um píslardauða.
Samkvæmt því, sem þegar er sagt,
veró jeg að telja það víst, aó fullyrð-
ingin um það, aó æfagömul kirkju-
leg arfsögn segi, aó Jóhannes postuli
hafi lióió píslarvættisdauóa og það
fyrir árió 70, fái ekki staðist óhlut-
dræga, vísindalega rannsókn. Aftur
á móti höfum vjer aðra ábyggilega
kirkjulega arfsögn um æfilok Jó-
hannsear, eins og áóur var á minst,
sem sje að hann, eftir að hafa dval-
ið seinustu ár æfi sinnar í rómverska
skattlandinu Asía — og nánar
ákveðið í Efesus —, liafi dáið eóli-
legum dauóa á fyrstu stjórnarárum
Trajans keisara (98—117). Petta
er í raun og veru hin eina kirkju-
lega heimild, sem til er um þetta
efni; er hún frá seinni hluta 2. ald-
ar og einróma vióurkend af kirkj-
unni. Engu að síóur er hún vjefengd,
ekki aðeins af þeim, sem láta postul-
ann hafa liðió píslardauóa í Gyð-
ingalandi fyrir árið 70, heldur af
niörgum öðrum gagnrýnendum síð-
ustu tíma, er halda því fram, að
postulinn hafi aldrei verið í Litlu-
Asíu, eóa (eins og Harnack segir) í
hæsta lagi komió þangað snöggvast.
Og hjer höfum vjer þá aðra rök-
semd gegn ritvissu guóspjallsins,
sem berlega ber það með sjer, að það
er ritaó í Litlu-Asíu. Vjer erum því
neyddir til að athuga þessa heimild
ofurlítið nánar og heyra hvað gagn-
rýnendur hafa um hana aó segja.
Elsta bókfræðilega vitnisburðinn
um þessa arfsögu er að finna hjá
írenæusi, biskupi í Lyon (d. um
200). Ummæli hans eru því þyngri
á metum, sem þau óefað eru bygð á
heimildum frá kirkjunni í Litlu-
Asíu. Það eru allar líkur til þess, að
Irenæus hafi verió fæddur þar, að
minsta kosti hefir hann dvalið þar
eitthvaó á yngri árum. I aðalriti
hans: Gegn trúarvillunum«, vitnar
hann oft til manna innan kirkjunn-
ar í Litlu-Asíu, sem hann nefnir
»öldunga« (á grísku »presbyteros«,
eiginlega »hinir eldri«) — þ. e. gaml-
ir menn, af eldri kynslóó, sem
geymdu í minni erfikenningar kirkj-
unnar, og sem yngri kynslóóin virti
sem hina bestu heimildarmenn.
Þessir menn voru, aó því er írenæus
segir, lærisveinar postulanna og
höfðu þá einkum verió með Jóhann-
esi postula í Litlu-Asíu. Hann nefnir
tvo þeirra: Pólýkarpus, biskup í
Smyrna (d. 155) og Pápías, biskup
í Hierapólis í Frýgíu. I brjefi til
æskuvinar síns, Flórínusar, sem
Eusebíus hefir varóveitt í kirkju-
sögu sinni, segir hann meðal annars
frá því, aó þegar hann var ungur,
hafi hann heyrt til Pólýkarpusar, og
þaó ekki aóeins einu sinni, heldur
um langan tíma. Hann man enn ná-
kvæmlega eftir því, hvar Pólýkarpus
sat og kendi, útliti hans og allri
framgöngu, sömuleióis hvernig Pólý-
karpus sagói frá samvistum sínum
meó Jóhannesi og hinum öðrum, er
sjeð höfóu Drottinn, og hvernig hann
sagði frá því, sem hann hafði heyrt