Bjarmi - 01.12.1930, Blaðsíða 24

216
BJARMI
þá segja um líf og kenningu. Drott-
ins. Um Pápías segir Irenæus, að
hann hafi verið áheyrandi Jóhannes-
ar og fjelagi Pólýkarpusar og nefnir
hann »mann gamla tímans», þ. e.
mann, frá fyrstu tímum kirkjunnar
í Litlu-Asíu. Hann vitnar einnig til
bókar Pápíasar, »Skýringar á orði
Drottins«, sem mikið var lesin í
frumkirkjunni. Auk þessara tveggja
nafngreindu »öldunga« talar hann
þó einkum um einn mann enn, sem
hann að vísu ekki nefnir með nafni,
en kveðst sjálfur oft hafa heyrt
hann andmæla trúvillingnum Markí-
on, og um þennan »öldung« segir
hann, að hann hafi verið áheyrandi
ekki aðeins lærisveina postulanna,
heldur og margra postulanna sjálfra.
Samkvæmt Jiessu getur það ekki
verið neinum vafa undirorpið, að
það er eftir heimildum úr Litlu-
Asíu, sem Irenæus getur um -dvöl
Jóhannesar í Efesus á ýmsum stöð-
um í aðalriti sínu og segir tvívegis,
að hann hafi verið þar þangað til
Trajanus keisari kom til valda, svo
óg er hann segir á öðrum staó, að
Opinberunarbókin sem hann tel-
ur Jóhannes postula hafa ritað
sje samin undir lok stjórnartíðar
Dómitíans keisara (81—96), og eins
er hann getur þess í brjefi til Vikt-
ors biskups í Róm (um 190), sem
Eusebíus greinir í kirkjusögu sinni,
að Pólýkarpus hafi haldið páska með
Jóhannesi og hinum öðrum postul-
um, sem hann var samvistum með.
Og Irenæus er ekki ^á eini, er um
það vottar, að kirkjan í Litlu-Asíu
hafi varðveitt heimildina um dvöl
Jóhannesar þar til æfiloka. Aðeins
fáum árum eftir að Irenæus samdi
rit sitt »Gegn trúarvillum«, finnum
vjer sömu arfsögu staðfesta af bisk-
upinum í sjálfri Efesusborg, Pólý-
krates. Eusebíus hefir varðveitt
brjefkafla frá honum til Viktors
Rómabikups (frá því um 190), þar
sem hann segir skýlaust, að legstað-
ur Jóhannesar postula sje í Efesus.
Sömuleiðis eigum vjer Eusebíusi að
þakka vitneskju vora um það, að
annar maður kirkjunnar í Litlu-
Asíu, Apollón að nafni, andstæðing-
ur »montanismans«,!):) hafi í riti
einu frá 196 (eða 197) getið um
mann, sem Jóhannes hafi vakið upp
frá dauðum í Efesus - - um það eru
allir sammála, að Apollón eigi þar
við Jóhannes postula.
Ennfremur finnum vjer á seinni
hluta 2. aldar dvöl Jóhannesar í
Efesus staðfesta af Tertullían í
Norður-Afríku og Klemens í Alex-
andríu. Þó má vera að Tertúllían
hafi vitneskju sína um þetta frá
Irenæusi; sje svo, þá hefir vitnis-
burður hans ekki sjálfstætt gildi.
Hvað Klemens snertir, þá hefir hann
einnig vafalaust lesið aðalrit Irenæ-
usar; en hann hefir líka haft aðrar
heimildir til aó byggja á. Hann tal-
ar víóa um menn, er voru af eldri
kynslóó en hans og verið höfðu kenn-
arar hans, og á meðal þeirra kenn-
ara, sem hann virti svo mikils, nefn-
ir hann sjerstaklega einn »jonier«,
sem sje mann, ættaðan frá Litlu-
Asíu. Frá næstu tímum þar á eftir
læt jeg nægja að geta þess, að clík-
ir menn sem Orígenes og Eusebíus,
er báðir höfóu afar-víðtæka þekk-
ingu á kirkjulegum bókmentum 2.
aldar — langtum meiri en varóveitst
hafa frá þeim tíma -, hafa auð-
sjáanlega ekkert fundið í öllum þeim
bókmentum, er varpaði vafa á erfi-
*) Montanus írá Frýglu hjell því fram
(um 150), að hann sjálfur vœri »huggar-
inn«, sem Kristur hjet að senda lœrisvein-
um sínum. Þýð.