Bjarmi - 01.11.1985, Blaðsíða 6

Bach og Hándel — tveir tónlistarmenn, fæddir sama ár í
sama landshluta, en ákaflega ólíkir.
lokum settist hann að í London. Par
hófst óperusmíði hans fyrir alvöru. Um
1730 var starfi hans að óperusmíði nær
lokið, en nýtt tónlistarform kom fram á
sjónarsviðið og gagntók huga hans; hið
enska „óratóríó". Starf hans á þessum
vettvangi náði hápunkti sínum með
frumflutningi á óratóríunni „Messías",
árið 1742. Hann hélt áfram tónsköpun
sinni allt til ársins 1757, en í dag er
Messías þekktasta verk hans. Hándel
dó 14. apríl 1759.
Johann Sebastian Bach fæddist 21.
mars, 1685 í bænum Eisenach, en sá bær
bjó að ríkum hefðum á vettvangi tónlist-
ar og kirkjulífs. Hann missti báða
foreldra sína áður en hann varð 10 ára
og flutti því til eldri bróður síns árið
1695 og bjó þar í 5 ár, á meðan hann
lauk námi í latínuskólanum. Árið 1700
fór hann til Liineburg og 2 árum seinna
fékk hann fyrstu organistastöðu sína í
Arnstadt. Hann vildi aftur á móti læra
meira og fór því enn 2 árum seinna til
Lúbeck þar sem Buxtehude var organ-
isti. Pað má geta þess að sóknarnefndin
í Arnstadt hafði gefið Bach 4 vikna leyfi
til að takast þessa ferð á hendur, en
Bach varð svo heillaður af dvölinni að
hann kom ekki til baka fyrr en að 4
mánuðum liðnum! Ferð þessi hafði
mikla þýðingu fyrir starf hans sem
orgelleikari og tónskáld. Árið 1707
giftist hann frænku sinni eftir að hafa
fengið stöðu í Muhlausen, en aðeins ári
síðar hélt hann til Weimar og gerðist
hallarorganisti og tónlistarmaður hjá
hertoganum af Sachsen-Weimar og
hafði það starf með höndum í 10 ár. Frá
árinu 1717 var hann hirðtónlistarstjóri í
Köthen, áður en hann svo kom til
Leipzig árið 1723 þar sem hann bjó til
dauðadags. Bach var kantor við Tómas-
arkirkjuna í Leipzig og kennari við
skólann. Starf hans var m.a. fólgið í að
sjá um alla tónlistarflutning í kirkjum
bæjarins. Kona Bachs hafði látist 1720
og hann var nú giftur öðru sinni. Á
þessu tímabili fæddi seinni kona hans,
Anna Magdalena honum 12 af 20 börn-
um hans. Aðeins 9 þessara barna voru
enn á lífi er Bach lést í júlí 1750.
.hrif þessara tveggja
tónskálda á samtíð þeirra voru mjög
misjöfn. Handel var hinn veraldarvani
heimsborgari, og naut hann mikillar
hylli fyrir starf sitt, sem einkum snerist
um veraldlega tónlist. Hann var fyrst og
fremst óperutónskáld og ekki kirkju-
tónlistarmaður, en vegna útbreiðslu og
vinsælda óratóría hans liafa kirkjutón-
listarverk hans verið mun meira flutt.
Hándel hafði geysisterk áhrif á enska
kollega sína á 18 öldinni, og hinn sterki
persónuleiki þessa mikla tónlistarmanns
mótaði allt tónlistarlífið það mikið, að
aðrir gleymdust og fengu ekki notið sín.
Ef starf hans er skoðað í sögulegu
samhengi, má segja að þýðing hans í
vestrænni tónlistarsögu sé mun minni
en þýðing og áhrif Bachs, þó bæði
Haydn og Gluck hafi borið mikla virð-
ingu fyrir honum, og Beethoven og
Mozart kalli hann snilling. Það eru fyrst
og fremst óratóríur Hándels sem haltlið
hafa nafni hans á lofti, eins og áður
hefur verið getið.
Messías er án efa þekktasta verk
Hándels og er gott dæmi um ágæti
óratóríuformsins sem Hándel skapaði
úr ítölsku óperunni og hinu cnska
„anthem". Hvorki Messías né aðrar
óratóríur Hándels voru ætlaðar til flutn-
ings í kirkjum, en voru fluttar í leikhús-
um'með sviðsbúnaði en án leiks. Þó var
litið á Messías sem trúarlegt verk, en
því var ekki þannig farið um aðrar
óratóríur Hándels, sem fyrst og fremst
fjölluðu um ýmsar hetjur Gamla testa-
mentisins, s.s. Salómon og Samson.
í kjölfar óratóríanna fylgdu önnur
verk sem nær æ síðan hafa verið flutt í
kirkjum, en það eru orgelkonsertarnir.
Hándel samdi þá til flutnings á milli
þátta óratóríanna, og eru þeir taldir
vera einna mikilvægastir einleikskon-
serta hans.
ndstætt Hándel starf-
aði Bach sem kirkjutónlistarmaður nær
allt sitt líf. Áhrif frá Marteini Lúther
skipuðu engan veglegan sess í tónlist
Hándels, en hjá Bach var hlu'.ur hans og
siðbótarinnar mikilvægur. Sálmar Lúth-
ers og nýsköpun sú á þessu sviði scm
hann varð hvatamaður að myndar
beinagrind, ef svo má segja, í miklum
hluta tónlistar Bachs. Samt sem áður var
Bach uppi á tíma sem einkenndist af
hnignun frískleika siðbótarinnar og
sálmalögin höfðu misst mikið af krafti
sínum. Hin lúthersku sálmalög (koral)
einkenndust ekki eingöngu af nýjum
lögum og breytingum á eldri kirkjulög-
um, heldur voru líka vinsæl lög og vísur
samtímans notuð. Er komið var fram á
byrjun 18. aldar höfðu lög þessi tekið
nokkrum breytingum, svo hin frísklega
6